کیش و مات در شطرنج کردستان عراق‌

خبرگزاری تسنیم: چند روز پیش پارلمان اقلیم کردستان عراق تقاضاى مسعود بارزانى، رئیس اقلیم خودمختار کردستان عراق را براى عدم تمدید دوره ریاستش، تأیید کرد. تقاضاى عدم تمدید ریاست بر اقلیم، روز یکشنبه پشت درهاى بسته از سوى پارلمان اقلیم کردستان عراق در اربیل مورد تأیید قرار گرفت. بر این اساس از اول نوامبر 2017 (10 آبان 96) بارزانى دیگر رئیس اقلیم نخواهد بود. یک ماه بعد از برگزارى همه‌پرسى استقلال کردستان عراق، تحولات کردستان آنقدر سریع پیش رفت که به‌جاى آن‌که بارزانى را به نخستین رهبر کشورى به‌نام کردستان تبدیل کند به رئیس ناکام آن بدل کرد. پارلمان اقلیم در جلسه خود با 70 رأى موافق و 23 رأى مخالف، با تقسیم اختیارات ریاست این منطقه موافقت کرد و بدین‌ترتیب اختیارات ریاست اقلیم کردستان به نخست وزیر، پارلمان و قوه قضاییه اقلیم منتقل شد.

این پیشنهاد از سوى خود مسعود بارزانى، رئیس اقلیم کردستان که یکم نوامبر رسماً دوره ریاستش بر اقلیم پایان‌ می‌یابد، مطرح شده بود و مورد حمایت دو حزب اتحادیه میهنى و حزب دموکرات قرار داشت. در جلسه یکشنبه بحث‌هاى تندى میان نمایندگان احزاب گوران و جماعت اسلامى که با این پیشنهاد بارزانى مخالف بودند، با نمایندگان دو حزب دیگر روى داد زیرا گوران و جماعت اسلامى خواهان برچیده شدن کامل سمت ریاست اقلیم و دادن اختیارات آن به سه نهاد دیگر به‌ویژه نهاد نخست وزیرى بودند. این در حالى بود که در پیشنهاد بارزانى بحث تعلیق موقت این سمت تا برگزارى انتخابات مطرح شده بود. در این‌خصوص بحث‌ها و تحلیل‌هاى زیادى در فضاى رسانه و عرصه سیاسى مطرح شده که عده‌اى آن‌را شکست و نابودى سیاسى مسعود بارزانى قلمداد کرده‌اند و برخى آن‌را یک تاکتیک براى بازسازى وجهه سیاسى وى دانسته‌اند. «صابر اسماعیل» یکى از رهبران «جنبش گوران» کردستان عراق اعلام کرد که هنوز همه اختیارات ریاست اقلیم کردستان عراق در قبضه حزب دموکرات کردستان است. به گفته او با وجود این‌که «مسعود بارزانى» از ریاست اقلیم کناره‌گیرى کرده است اما به نظر مى‌رسد این کناره‌گیرى صورى باشد و هنوز هم اقلیم در قبضه حزب او قرار دارد. در این باره احمد حمه رشید نماینده جماعت اسلامى کردستان در مجلس عراق نیزگفته است که هدف از استعفاى مسعود بارزانى از منصب ریاست اقلیم کردستان مانور سیاسى براى کسب احترام مردم کردستان پس از به‌وجود آوردن ننگ و فجایع در طول دوران زمامدارى خود و در پى برگزارى همه‌پرسى، براى مردم کردستان به‌شمار مى‌رود. نجم‌الدین کریم استاندار مخلوع کرکوک نیز همین سخن را به‌نوعى دیگر بیان کرده است: مسعود بارزانى از منصب خود به‌عنوان رئیس اقلیم کردستان کناره‌گیرى نکرده، بلکه دوره ریاست او بر اقلیم سپرى شده اما آرمان استقلال کردها همچنان به قوت خود باقى است. اقلیم کردستان به‌طور موقت برخى از مناطق خود را که اکنون اشغال‌شده تلقى مى‌شوند و نمى‌توان آن‌ها را مورد مناقشه نامید، از دست داده، با اینحال اقلیم در آینده نزدیک مستقل خواهد شد. در این بین نیز باید به جملات بارزانى در نامه‌اش به مجلس دقت کرد که آورده است: کسى نمى‌تواند راى 3 میلیون نفر براى استقلال را باطل کند. همه این موارد نشان مى‌دهد که بارزانى براى مدتى موقت از قدرت کناره گرفته تا دوباره با شرایطى جدید به صحنه بازگردد و اقلیم را اداره کند؛ یا مستقیم و یا غیرمستقیم. تحلیلگران معتقدند که اولاً بارزانى هنوز از قدرت خداحافظى نکرده و امکان بازگشت وى طى سال آینده میلادى وجود دارد؛ ثانیا با توجه به نبود یک گزینه جایگزین یا کاریزما براى ریاست اقلیم و اقبال نسبتاً مطلوب مردمى به مسعود بارزانى، وى مى‌تواند در صورت انتخابات، دوباره به قدرت بازگردد؛ ثالثا حتى در صورت بررسى تغییر سیستم حکومتى در مجلس این منطقه بازهم حزب دموکرات مى‌تواند با ائتلاف با حزب اتحادیه میهنى مانع تصویب نظامى پارلمانى شود و سیستم ریاستى تداوم یابد که یکى از مهم‌ترین نشانه‌هاى آن عدم انحلال دیوان ریاست اقلیم است. از سوى دیگر در واکنش به استعفاى بارزانى، روزنامه سعودى الحیات چاپ لندن نوشت: اقدام بارزانى در کناره‌گیرى از سمت ریاست اقلیم تاکتیک وى براى تداوم قبضه قدرت در خانواده و حزب وى بود. عبدالبارى عطوان، سردبیر روزنامه مستقل رأى الیوم در مقاله‌اى درباره استعفاى مسعود بارزانى نوشته است: جبهه مخالف بارزانى در داخل حزبش و دیگر احزاب کرد روزبه‌روز درحال افزایش بود. پافشارى وى بر برگزارى همه‌پرسى و مخالفتش با تمامى نصیحت‌هاى نزدیک‌ترین دوستانش، ضربه کشنده‌اى بود که نقطه پایان حکومتش و چه‌بسا حیات سیاسى‌اش را گذاشت. بارزانى یک مسأله اساسى را در تمامى محاسباتش فراموش کرد و آن این بود که عراق تغییر کرده است و دیگر آن کشور ضعیفى نیست که در مقابل تمامى تجاوزات او از قانون اساسى ساکت بنشیند و در مقابل نیروهاى پیشمرگ در کرکوک و سنجار فروبپاشد؛ آنطور که قبلا در مقابل داعش در برخى مناطق شمال عراق از هم فروپاشیده بود. عراق امروز قدرتمندتر از هر زمان دیگرى است و نیروهاى نظامى دارد که نمى‌توان از اهمیت و اعتبار آن‌ها کاست. عراق امروز عضو محور منطقه‌اى جدیدى است که خود را بر تمامى منطقه تحمیل کرده است. اوضاع در سوریه به نفع این محور پیش رفت و امروز در شمال عراق نیز اوضاع به نفع این محور پیش مى‌رود. در تحلیلى جدید و مهم که مبتنى بر اخبار پشت پرده است؛ سردار سرلشکر پاسدار محمد باقرى در همایش امنیتى دفاعى شمال‌غرب کشور که در حسینیه ثارالله ارومیه و با حضور ائمه جمعه و مقامات دولتى، نظامى و انتظامى دو استان آذربایجان غربى و کردستان برگزار شد، اظهار داشت: آمریکا در قالب یک تیم مشورتى مخفى، سران اقلیم کردستان را به انجام همه‌پرسى و چگونگى برگزارى آن ترغیب کرد. توطئه تجزیه‌طلبى در خاورمیانه نخست در اقلیم کردستان عراق کلید زده شد و فکر موهوم این توطئه با انجام یک همه‌پرسى اجرا شد تا در پایان، پایگاه‌هاى رژیم صهیونیستى پشت مرزهاى ایران ایجاد شود. در این فتنه نیز هوشیارى مرجعیت، ملت و دولت عراق سبب شد تا همه‌پرسى ابطال شود و متعاقباً بدون جنگ و خونریزى علاوه بر آن مناطق تحت‌تصرف اقلیم رها شد. دلخوشى به حمایت استکبار عاقبت خوشى ندارد و این مهم در اقلیم کردستان عراق به‌عینه اثبات شد. معناى سخن سردار سرلشکر باقرى به‌وضوح آنست که در شطرنج کردستان عراق آن‌که در واقع مات شد؛ آمریکاى ترامپ و متحدان منطقه‌اى‌اش به‌ویژه رژیم صهیونیستى بودند.