چرا مسکو به تهران نزدیک شد؟

خبرآنلاین: یک کارشناس ارشد مسائل اوراسیا، حضور روسای جمهور روسیه و جمهوری آذربایجان را در تهران مورد بررسی و تحلیل قرار داده است.

ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه برای شرکت در نشست سه جانبه به تهران می آید، رئیس جمهوری روسیه در حالی در این نشست شرکت می کند که تحریم های تازه ایالات متحده علیه کشورمان اعمال شده است و در منطقه خاورمیانه خصوصا بحران سوریه این دو کشور به پیروزی های چشمگیری دست یافته اند، دکتر افشار سلیمانی سفیر پیشین کشورمان در جمهوری آذربایجان سفر پوتین به ایران را با توجه به اوضاع فعلی منطقه برای خبرآنلاین تحلیل و بررسی کرده است که از نظر می‌گذرانید:

ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه چرا به ایران می آید؟ دومین نشست سه جانبه روسای جمهوری سه کشور قفقازی و خزری روز چهارشنبه دهم آبانماه در تهران برگزار خواهد شد، نخستین دیدار مشابه مرداد ماه سال گذشته در باکو برگزار شده بود. در همین راستا ولادیمیر پوتین و الهام علی اف روسای جمهوری روسیه و جمهوری اذربایجان به همراه هیات همراه اقتصادی و سیاسی به ایران می آیند.

ارتباطی هم به شرایط فعلی منطقه دارد؟ بله، دیدار روسای جمهور این سه کشور در شرایطی برگزار میشود که کنگره آمریکا قانون تحریمهای روسیه، ایران و کره شمالی را تصویب و فرمان اجرایی رئیس جمهور آمریکا نیز صادرشده است. قانون تحریمی جدیدی در ارتباط با تولید موشکهای بالستیک علیه ایران در سنای این کشور به تصویب رسیده و دونالد ترامپ دستوری مبنی بر تحریم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به وزیر خزانه داری خود صادر نموده است.

از سوی دیگر تحریمهای آمریکا و اروپا علیه روسیه به واسطه دخالت نظامی این کشور در اوکراین و ضمیمه نمودن شبه جزیره کریمه به روسیه تمدید شده است. همچنین تحولات میدانی سوریه با تضعیف داعش در سوریه و برتری نسبی روسیه و ایران و ماندگاری بشار اسد و استمرار روند آستانه با مشارکت مسکو، تهران و آنکارا به منظور حل سیاسی بحران سوریه وارد مرحله جدیدی شده است و تحولات داخلی عراق نیز پس از برگزاری رفراندوم استقلال کردستان عراق ضمن تضعیف موقعیت مسعود بارزانی، موقعیت دولت و ارتش عراق را در کرکوک تثبیت نموده و تنشهایی را در اقلیم ایجاد نموده است. ازسوی دیگر آمریکا بر ندای ضرورت خروج ایران از عراق افزوده و با تحریم حزب الله لبنان خواستار به اصطلاح عدم دخالت ایران در کشورهای منطقه است که عربستان و متحدان عربی اش و اسرائیل مدام بر این شیپور می دمند آنهم درحالیکه خود بیشترین دخالتها را در امور کشورهای منطقه میکنند.

توضیحات شما تا چه اندازه شامل آذربایجان هم می شود؟ به طور کلی جمهوری آذربایجان در میان این دو کشور تحریم شده به دنبال چیست؟ هرچند آذربایجان همچون روسیه و ایران تحت تحریمهای آمریکا قرار ندارد اما مناسباتش با آمریکا و اروپا چندسالی است که به دلیل آنچه که این دولتها عدم رعایت حقوق بشر و وجود فساد مالی و اداری در سیستم دولتی این کشور تلقی میکنند، با گونه ای از سردی مواجه شده است.

در همین حال دومین نشست سه جانبه روحانی-پوتین-علی اف در شرایطی در تهران برگزار میشود که روسیه هنوز با بحرانهایی که برای همسایگان خود اوکراین و گرجستان ایجاد نموده، کنار نیامده و با اقدامات سلبی برآمده از موقعیت ژئوپولیتیکی اش موجد مشکلات زیادی برای این کشورها گردیده و نان داغی برای خود نپخته است و آذربایجان نیز به رغم گذشت بیش از 25 سال از اشغال اراضی اش توسط ارمنستان که این نیز با یاری و هدایت روسیه صورت گرفته، موفق به احیای تمامیت ارضی خود نشده است و مسکو کماکان برای حل این بحران از آذربایجان گروکشی میکند تا این کشور وارد سازوکارهای امنیتی و اقتصادی مدنظر روسیه گردد.

آیا فکر می کنید که آمریکا این سه کشور را دور هم جمع کرده است؟ آنچه روشن است یکی از عوامل مهمی که این سه کشور را برای برگزاری دومین نشست در سطح سران دولتها دور هم جمع کرده است محدودیتهای ناشی از رویکردهای آمریکا نسبت به آنها و همچنین برخی یا بسیاری از مواضع و نگاههای این کشورها به آمریکا می باشد.

از آنجائیکه روسیه با بحرانهای پیرامونی و مشکلاتی در روابطش با آمریکا مواجه است و از سویی از همکاری با ایران در سوریه بهره مند شده و موقعیت مدیترانه ای اش را تقویت کرده است و شاید این مهم را که عدم همکاری با ایران در منطقه سبب تقویت نفوذ کشورهای فرامنطقه ای در پیرامون روسیه و ایران شده است را دریافته، تمایل بیشتری برای همکاری در قفقاز جنوبی با ایران و آذربایجان نشان می دهد. فلذا اگر روسیه، نگاهش را در قبال ایران به رویکردی غیررقابتی و ایجابی و همکاری متقابل چندجانبه در منطقه تبدیل کند، می تواند منافع بیشتری کسب کند.

آیا در این نشست رژیم حقوقی خزر هم مورد بررسی قرار می گیرد؟ باتوجه به اینکه احتمالا تا اواخر سال جاری میلادی یا اوایل سال آتی، اجلاس سران کشورهای حاشیه دریای خزر در قزاقستان برگزار خواهد شد، مذاکره سه جانبه سران سه کشور در راستای تحرک بخشی بیشتر به حل رژیم حقوقی دریای خزر که بیش از دو دهه به سرانجام نرسیده نیز میتواند مورد امعان نظر سران بویژه حسن روحانی باشد.

در نشست قبلی که میزبانی آن باکو بود، کریدور شمال به جنوب مطرح شد، آیا قرار است این طرح ها به سرانجام برسد یکی دیگر از موضوعاتی که در نشست دوم سران سه کشور همچون دیدار نخست سال گذشته در باکو مورد توجه خواهد بود مسائل مربوط به کریدور شمال-جنوب است که نزدیک به 20 سال از تأسیس آن توسط ایران، روسیه و هند میگذرد. این کریدور که موسوم به (NOSTRAC) است علاوه بر آذربایجان، چند کشور دیگر نیز از آسیا، اروپا به آن پیوسته اند و مسئله مهم در این رابطه عملیاتی شدن هرچه بیشتر این کریدور ازطریق تکمیل محورهای جاده ای تریلی وناوگان دریایی آن است.

این کریدور از بندر بمبئی هندوستان شروع می شود و با گذر از اقیانوس هند، دریای عمان و خلیج فارس از طریق بندرعباس، جاده های داخلی ایران و دریای خزر به روسیه در بندرسوچی و دیگر مناطق اروپایی این کشور میرسد و دارای 7200 کیلومتر طول است. یک مسیر حمل ونقل ترکیبی است. در مقایسه با مسیر بالتیک سی روز زودتر از مبدأ به مقصد میرسد و 20 درصد نیز ارزانتر است.این کریدور از طریق آذربایجان، گرجستان به دریای سیاه و اروپا وصل میشود که نیازمند اتصال راه آهن آذربایجان به خط آهن ایران ازطریق راه آهن آستارا -رشت -قزوین و اتصال به شبکه سراسری راه آهن ایران تا بندرعباس می باشد که ادامه مسیر دریایی بوده و ازطریق خلیج فارس،دریای عمان تا اقیانوس هند ادامه می یابد.

اما هنوز خط آهن آستارا- قزوین به صورت کامل احداث نشده و چه بسا اگر زودتر به سرانجام میرسد می توانست پیشتر یا همزمان با افتتاح خط آهن 836 کیلومتری باکو- تفلیس- قارص که روز دوشنبه 8 آبانماه با حضور روسای جمهور ترکیه، آذربایجان و روسای دولتهای چند کشور آسیای مرکزی در باکو افتتاح شد و میتواند پیوند میان بحران کریدورهای تراسیکا ونوستراک را به منصه ظهور برساند. راه اندازی شود.

در نهایت به طور کلی ارزیابی شما از سفر پوتین و این نشست سه جانبه با توجه به اوضاع منطقه به چه صورت است؟جمهوری اسلامی با چه راهبردی می تواند از این نشست به نفع خود بهره ببرد؟ سران سه کشور در دومین نشست خود میتوانند به علاوه بر مسائل مبرم دوجانبه میان کشورهای خود و بررسی میزان پیشرفت توافقات پیشین در زمینه های دوجانبه ای و منطقه ای و علل عدم پیشرفت امور مربوطه و یافتن راهکارهای عملیاتی برای جبران مافات، موضوعات مهم منطقه ای را بشرح ذیل مورد مذاکره و رایزنی قرار دهند: ۱- آخرین تحولات سوریه و عراق و افغانستان و اختلافات میان عربستان ومتحدینش باقطر و مسائل مهم خاورمیانه ،غرب آسیا و خلیج فارس و بررسی نتایج حاصل از مبارزه با تروریسم ۲- بررسی راهکارهای مواجهه با تحریمهای آمریکا ۳- یافتن راههای همکاری نزدیک با اروپا و حفظ شکاف برجامی اروپا وامریکا ۴- راههای عملیاتی شدن هرچه بیشتر کریدور شمال - جنوب و افزایش همکاریهای اقتصادی ،انرژی ،تجاری میان سه کشور و مناطق پیرامون ۵- بررسی راهبردهای افزایش همکاریهای اقتصادی و صنعتی سه کشور با چین وهندوستان و مجموعه کشورهای عضو بریکس

۶- رایزنی درمورد یافتن راههای حل سریع بحران قره باغ کوهستانی و آزاد سازی بیست درصد اراضی اشغال شده آذربایجان توسط ارمنستان ۷- بررسی چگونگی کمک به تعطیل شدن نیروگاه اتمی متسامور ارمنستان باتوجه به تاثیر سو زیست محیطی در،کشورهای ایران ،ترکیه وآذربایجاندونقش موثر روسیه در حفظ این نیروگاه ۸- رایزنی پیرامون تسریع در امضای کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر و تعیین تکلیف سهم ایران و آذربایجان از منابع زیر بستر این دریا ۹- بررسی چشم اندازها ی همکاریهای امنیتی درقغقاز جنوبی با مشارکت ایران و روسیه و ترکیه و شیوه حل بحرانهای موجود میان گرجستان و روسیه و آذربایجان و ارمنستان ۱۰- رایزنی درخصوص برگزاری نشست چهارجانبه سران ایران،ترکیه ،آذربایجان و روسیه باهدف بررسی زمینه های همکاریهای تجاری ،حمل ونقلی و امنیتی و کمک به حل بحران های قفقاز جنوبی بمنظور فراهم نمودن زمینه اجلاس سران 6 کشور ایران ،ترکیه ،روسیه و آذربایجان.،ارمنستان و گرجستان ۱۱- بررسی زمینه ها و راهکارهای همکاریهای منطقه ای کشورهای حاشیه دریای خزر و سازمان همکاریهای دریای سیاه ، سازمان همکاریهای اقتصادی (اکو) ، اتحادیه اقتصادی اورآسیا ، سازمان همکاریهای شانگهای و سازمان کشورهای مشترک المنافع درراستای استراثژی چسبندگی اقتصادی

بدیهی است برقراری صلح و ثبات و امنیت توسط کشورهای منطقه و همکاریهای تجاری و حمل و نقلی و انرژی لازم و ملزوم یکدیگرند و میتوانند توسعه کشورها و رفاه ملتهای منطقه را به ارمغان بیاورند و از همین رهگذر است که پیوستگی ژئوپولیتیکی منجر به چسبندگی اکونومیکی کشورهای منطقه میگردد و زمینه ساز کاهش دخالتهای بازیگران فرامنطقه ای میگردد. ازهمین رو استراتژی سیاست خارجی منطقه ای کشورهای منطقه باید مبتنی بر چنین اصولی باشد . در همین راستا، پیوندهای حمل و نقلی، انرژتیکی (صدور برق و آب و نفت و گاز و اتصال خطوط انتقال کشورها در این سه زمینه و اجزای پروژه های مشترک) ضرورتی مضاعف دارند.