سناریوهای پیوستن «ادلب» به توافق مناطق کاهش تنش

خبرگزاری فارس: عملیات نظامی در استان ادلب درحالی با هدف درهم پیچیدن طومار گروه تکفیری «جبهه النصره» و الحاق این استان به توافق تشکیل مناطق کاهش تنش در سوریه صورت می‌گیرد که محقق شدن این هدف، تبعات و سناریوهای بسیاری به دنبال خواهد داشت.

تحولات جاری در استان «ادلب»،‌ در شمال غربی سوریه روند سریعی به خود گرفته است.

با این حال، با اعلام ساعت «صفر» و آغاز عملیات ملحق کردن این استان به مناطق «کاهش تنش» در راستای توافقات حاصل شده در نشست اخیر آستانه، شمارش معکوس برای این عملیات نیز پایان یافته تلقی می‌شود.

در این راستا، ترکیه کلید عملیات فروپاشی «امارت جبهة النصره» و درهم پیچیدن طومار این گروه تروریستی تکفیری در شمال سوریه را -بر اساس توافق آستانه- کلید زد.

با ورود ترکیه به استان ادلب در پوشش ائتلافی که «گروه‌های مسلح میانه‌رو» نامیده می‌شود و استفاده از پشتیبانی نیروی هوایی ارتش روسیه در این عملیات، سوالاتی درباره ماهیت واقعی تحولاتی که ادلب طی روزهای آینده شاهد آن خواهد بود و سرنوشت این استان به عنوان بخشی از خاک سوریه و بُرش توافقات آستانه در مبارزه با جبهه النصره و غلبه بر این گروه مطرح می‌شود.

در این راستا، «اسامه دنوره»، پژوهشگر و کارشناس مسائل راهبردی در مصاحبه با پایگاه خبری لبنانی «العهد» به تشریح تحولات میدانی و امنیتی جاری در استان ادلب سوریه می‌پردازد و می‌گوید: مرحله عملیات منضم کردن استان ادلب به مناطق کاهش تنش، جدا کردن گروه‌های مسلح موسوم به میانه‌رو از گروه‌های تکفیری افراط گرا را شامل می‌شود.

به همین دلیل می‌توان گفت که هدف مرحله اول عملیات در استان ادلب جدا کردن النصره از دیگر گروه‌های مسلح فعال در این استان است که بی‌تردید در مسیر دستیابی به این هدف، چالش‌های بسیاری وجود خواهد داشت که اولین آن، مشکلات موجود در روند جدا کردن النصره از گروه‌های مسلحی است که بسیاری از عناصر آنها با اندیشه‌های تروریستی تکفیری جبهه النصره آشنا شده و افکار و باورها در وجود آنها رسوخ کرده است.

این کارشناس مسائل راهبردی منطقه می‌افزاید: تحولاتی که در روزهای آتی ادلب شاهد آن خواهد بود، بسیاری از معادلات حاکم بر میدان و بحران سوریه به خاطر ساختار تشکیلاتی و هویت اعتقادی گروه‌های تروریستی فعال در این استان را متحول کرده، تغییر خواهد داد، از جمله اینکه گروه‌های مسلح کوچکی که النصره بیشتر در تار و پود آنها نفوذ به این گروه ملحق خواهند شد، در مقابل گروه‌هایی که از اندک بینش واقعگرایانه برخوردار باشند، از آن جدا شده و چه بسا به مقابله با آن خواهند پرداخت.

به گفته دنوره، این شرایط روی گروه‌های نزدیک به سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی ترکیه نیز منطبق است. اقدام ترکیه به هماهنگی با روسیه جهت حمله به النصره و هدف‌گیری این گروه دور شدن بخش اعظم این گروه‌ها از جمله جنبش «أحرار الشام» از النصره را درپی خواهد داشت، اما گروه‌‌هایی که گزینه پیوستن به النصره را انتخاب می‌کنند، در عمل به تحقق هدف این مرحله یعنی جداسازی گروه‌های میانه‌رو از تکفیری‌ افراط گرا کمک می‌نمایند.

به اعتقاد وی در چنین حالتی دیگر با وضعیتی به نام گروه‌های خاکستری مواجه نخواهیم بود و این مهمترین خواسته روسیه در سوریه و به طور مشخص در استان ادلب است که شرط لازم برای تشکیل منطقه کاهش تنش در ادلب و موفقیت اجرای این طرح است.

وقتی ارتش ترکیه وارد دو شهر الباب و جرابلس در حومه شمال شرقی استان حلب شد، جبهه النصره در آن برخی از مناطق حومه استان حلب حضور داشت، واکنش ترکیه در قبال این گروه‌ها پذیرش و حمایت از آنها بود، رویکردی که موجب می‌شود، شک و تردیدهایی درباره سناریویی که برای آینده ادلب تدارک دیده شده، ایجاد شود.

به بیانی شفاف‌تر و دقیق‌تر این شک وجود دارد که مبادا هدف از حضور ترکیه در ادلب حمایت از النصره و فراهم کردن زمینه بقای آنها در این استان با ایجاد تغییر در گفتمان و ظاهر عناصر این گروه باشد.

در این‌باره دنوره می‌گوید: میزان اعتماد متقابل بین روسیه و ایران از یک‌سو و ترکیه از سوی دیگر، اگرچه به اندازه کامل آن نرسیده، اما تا حدود زیادی افزایش یافته و به نظر می‌رسد، آنکارا تلاش می‌کند، صداقت خود را از طریق همکاری سرویس‌های اطلاعات نظامی این کشور با نیروی هوایی روسیه به اثبات برساند که برخی از ناظران دلیل این رویکرد ترکیه را حمله هوایی صورت گرفته علیه «ابو محمد الجولانی»، سرکرده جبهه النصره می‌دانند که طی آن بزرگترین انبار تسلیحاتی این گروه هدف گرفته شد و منهدم گردید.

با این حال این پژوهشگر جهان عرب نیز معتقد است، نمی‌توان به ترکیه اعتماد کرد و خاطر نشان می‌کند: درستی و صداقت آنکارا طی اجرای توافقات آستانه ثابت خواهد شد که در پیاده سازی توافقات حاصل شده در آستانه بین ایران و روسیه و ترکیه و سوریه نمود می‌یابد و پیاده سازی بندهای این توافقات به معنای غلبه عملی بر جبهه النصره است.

وی می‌افزاید: هنوز به دقت نمی‌دانیم که تفاهمات روسیه - ترکیه سرنوشت جبهه النصره و تعاملی که ترکیه با این عناصر پس از بیرون رانده شدن از ادلب خواهد داشت، را هم دربر گرفته است یا خیر؟ همچنین معلوم نیست، آیا ابزارهای اجرایی و راهبردهای لازم جهت ممانعت از تغییر نام و نشان و پیوستن عناصر این گروه به گروه‌های میانه‌رو و به درازا کشاندن عملیات‌ها در نظر گرفته شده است.

به گفته دنوره پشتیبانی نیروی هوایی روسیه از ترکیه در عملیات ادلب، ممکن است،‌ این ذهنیت را ایجاد کند که دمشق و متحدانش در محور مقاومت با این طرح مسکو موافقت دارند، در حالی‌که موضع رسمی نظام سوریه تاکید می‌کرد که ورود نیروهای خارجی بدون کسب موافقت دمشق به خاک سوریه غیر مشروع و غیر قانونی است و در این راستا، بی‌تردید دمشق با حضور نظامیان ترکیه در خاک سوریه موافقت نخواهد کرد.

لذا این کارشناس مسائل راهبردی منطقه خاطر نشان می‌کند، ارتش سوریه از هر فرصت و نقطه ضعفی در داخل گروه‌های تروریستی برای غلبه بر آنها به ویژه در جبهه‌های نزدیک به ادلب مانند حومه غربی حلب و حومه شمالی استان حماه استفاده خواهد کرد، اما زمان بندی انجام این عملیات‌ها منوط به آمادگی ارتش سوریه و نیروهای متحدین در محور مقاومت است.

وی با اشاره به سخنان اخیر اردوغان که گفته بود، مسئولیت حمایت از منطقه کاهش تنش در داخل ادلب بر عهده ترکیه و خارج از این استان از پشتیبانی روسیه برخوردار خواهد بود و تحت حاکمیت نظام سوریه خواهد بود، درباره تضمین بازگشت ادلب به دولت و کشور سوریه توضیح داد: ضامن این اظهارات در عمل روسیه و پس از آن ایران است که به آنکارا اعتماد کرده‌اند.

دنوره با تاکید بر اینکه شاهد تغییراتی در رویکرد آنکارا در قبال گروه‌های تروریستی و بحران سوریه هستیم، افزود: هم اکنون غلبه بر داعش و در درجه دوم جبهه النصره به هدف مشترک سوریه، ایران، روسیه و ترکیه تبدیل شده و همین بزرگترین ضمانت برای خروج آنکارا از ادلب خواهد بود، چون با فروپاشی این دو گروه عملا گروه‌های تروریستی در سوریه قدرت نخواهند داشت و نظام سوریه توان و قدرت اعمال حاکمیت بر سراسر کشور سوریه و حفظ تمامیت ارضی خود را خواهد داشت، در این وضعیت دیگر حضور کشورهای خارجی و نظامیان آنها در خاک سوریه بی‌معنا خواهد بود و به موجب قوانین و معاهدات بین المللی می‌بایست خاک سوریه را ترک کنند.

وی درباره مرحله مابعد گروه‌های تروریستی تکفیری افراط گرا در ادلب می‌گوید: احتمالا با سناریو تشکیل ائتلاف‌های منطقه‌ای برای مقابله با طرح جدایی طلبی کُردها مواجه خواهیم شد، همچنین انتظار می‌رود، سناریو فتنه انگیزی طایفه‌ای و مذهبی و جنگ افروزی‌ آمریکا و غرب در کشورهای منطقه ادامه یابد.

به همین دلیل این کارشناس مسائل راهبردی منطقه تنها راه ناکام ساختن این توطئه‌ها و با شکست مواجه کردن اجرای این سناریوها در حفظ بیداری و بالا بردن سطح هوشیاری ملل منطقه دانست.