اطلاعات گمراه کننده چالش دموکراسی‌های قرن بیست و یکم

خبرگزاری مهر: با ورود کشورها به قرن بیست و یکم، بشر در حال تجربه تمدن جدیدی است که به جامعه اطلاعاتی معروف شده است. هسته CORE)) و مرکزیت این تمدن بر مبنای اطلاعات بنا شده و فضای مجازی و دنیای دیجیتال سهم بزرگی در این هسته دارد به گونه ای که از بعد کمی جمعیت مجازی جهان طی سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۶ بیش از ۹۰۰% رشد داشته و همچنان به رشد خویش ادامه می دهد و جمعیت مجازی جهان، به بالای سه میلیارد ششصد میلیون نفر در سال ۲۰۱۶ رسیده است. همچنین بشر شاهد مهاجرت بسیاری از فعالیت های خویش به این فضاست. مفاهیمی مانند یادگیری و آموزش مجازی، بازارهای مجازی، سلامت الکترونیکی، انتخابات و دموکراسی الکترونیکی از جمله این فعالیت ها به حساب می آید. بنابر عقیده کارشناسان ژئوپلیتیک هر عرصه ای که بشر در آن وارد شود قدرت و رقابت های سیاسی نیز در آن حضور خواهد داشت بنابراین فضای مجازی با میلیاردها کاربر و با توجه به ویژگی های خاص این فضا از جمله کمرنگ شدن مرزها، فرازمانی بودن و قابلیت تاثیر گذاری در هر لحظه شبانه روز، دیجیتالی بودن و انعطاف پذیری، احساس ناشناسی، قابلیت تشدید کنندگی واقعیت به طور طبیعی به محیطی مناسبی برای رقابت های سیاسی تبدیل شده است. بازیگران سیاسی اعم از سازمان های بین المللی، دولت ها، احزاب و جریان های سیاسی و نخبگان سیاسی از قابلیت های این فضا برای رسیدن به اهداف خویش بهره برداری می نمایند. ویژگی های خاص فضای مجازی که به برخی از آنها در سطور بالا اشاره گردید باعث افزایش سطح آگاهی های سیاسی مردم درجوامع گوناگون می گردد و این قابلیت می تواند به دموکراسی و گزینش بهتر نخبگان سیاسی توسط مردم منجر گردد ولی همین ویژگی ها به ویژه کمرنگ شدن مرزها در این فضا و در عین حال رقابت بین دولت- ملت ها (nation-state) و تعارض و متفاوت بودن منافع ملی آنها در برخی از مواقع و رقابت های سیاسی جریان های داخلی کشورها باعث پدیده آمدن واقعیتی به نام اطلاعات گمراه کننده (fake information) گردیده است که حیات جامعه اطلاعاتی قرن بیست و یکم را تهدید می نماید. البته تاریخ استفاده از اطلاعات گمراه کننده توسط برخی از بازیگران عرصه سیاسی و اجتماعی به درازای عمر بشر است ولی با توجه به ورود جوامع بشری به جامعه اطلاعاتی و جهانی شدن این پدیده دارای ابعاد و اهمیت بیشتری گردیده است. در کشور های غربی بروز چند اتفاق به پررنگ شدن این مفهوم و ورود ادبیات اطلاعات گمراه کننده به سطح سیاستمداران و سازمان های مهم سیاسی جهان منجر گردید. اولین اتفاق مهم برگزیت و خروج انگلستان از اتحادیه اروپایی و بعد از آن هم انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و پیروزی ناباورانه دونالد ترامپ در این انتخابات بود که در هر دوی آنها کارشناسان و برخی از نخبگان سیاسی غرب ادعا کردند که روسیه پشت سر این جنگ اطلاعاتی بوده است. حتی به گفته برخی از منابع خبری غرب هوش مصنوعی به کمک تغییر افکار شهروندان آمده و به عنوان مثال ۴ میلیون توییت توسط ۴۰۰ هزار ربات برای اشاعه افکار دست راستی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا ارسال شده است. یا برخی از کارشناسان غربی مدعی شده اند که جریان های حامی افکار دست راستی در آمریکا با استفاده از شبکه های اجتماعی توییتر و فیس بوک طرفداران کلینتون را برای حاضر نشدن در پای صندوق رای تهییج کرده اند. پدیده اطلاعات گمراه کننده با استفاده از اخبار جعلی، بررسی های جعلی، وب سایت های جعلی و آمار درست ولی مخلوط شده با غلط بوجود می آید. این مشکل در ادبیات سیاسی غرب به گونه ای اهمیت یافته است که سال جاری به محور مباحث کنفرانس امنیتی مونیخ در حوزه فضای مجازی تبدیل گردید به گونه ای که در اجلاس سال ۲۰۱۶ بیشتر مباحث بر محورهای زیر ساختی، حقوق مالکیت معنوی و حملات سایبری قرار داشت ولی در نشست امسال اطلاعات گمراه کننده محور اصلی مباحث بود و در گزارش نهایی اجلاس سر فصلی تحت عنوان اطلاعات اشتباه: جعل، نشست اطلاعات و گسترش اطلاعات جعلی قرار داده بودند. در سطح جامعه مدنی نیز به تازگی رسانه های غربی به ارائه آموزش هایی جهت کاهش تاثیرات این پدیده پرداختند. اقداماتی از قبیل بررسی منبع دقیق خبر، بررسی توالی تاریخی اخبار و تکرار اخبار در خبرگزاری های معتبر از جمله این آموزش ها بود. در آوریل ۲۰۱۷ دولت آلمان لایحه ای را برای ممانعت شبکه های اجتماعی برای بارگزاری محتوای جعلی تصویب نمود و «هیکوماس» وزیر دادگستری این کشور گفت که مسئول حذف محتوای نفرت انگیز و اخبار دروغین گردانندگان شبکه های اجتماعی بوده و این شبکه ها باید ظرف ۲۴ ساعت و در مواردی ۷ روز محتوای مجرمانه را از روی شبکه ها حذف نمایند و در صورت استنکاف با جریمه های ۵۰ میلیون یورویی مواجه خواهند شد. شورای اروپا نیز در۳ ژوئیه سال جاری اولین جلسه بررسی تاثیرات اجتماعی اخبار جعلی در جوامع اروپایی و راه های موثر برای مقابله با آن را تشکیل داده است و برای مطالعه موردی بر انتخابات آلمان و فرانسه متمرکز شده است. همچنین برخی از سیاست مداران غربی دست به دامان سازمان های چابک تر مانند فیس بوک و یا توییتر برای ساخت محصولاتی جهت جلوگیری از اشاعه اخبار غیر واقعی و پرچم گذاری درمورد اینگونه اخبار شده اند. در مجموع به نظر می رسد فضای مجازی به عنوان مغز و حافظه بشری برای تقویت و سالم سازی نیاز به همکاری تمامی ذی نفعان اعم از دولت ها، سازمان های بین المللی، شرکت های خصوصی و کاربران دارد. هرچند رقابت بین بازیگران سیاسی در این عرصه و ویژگی های این فضا مانند گمنامی، هزینه پایین اقدامات سیاسی، مشکلات برقراری حقوق بین الملل سایبری و سردرگمی شبکه های اجتماعی جهت موازنه امنیت و حریم خصوصی انجام این مهم را سخت تر می نماید.