عربستان به دنبال تغییر نظام حاکم قطر

خبرگزاری تسنیم: در حالی که بحران روابط محور سعودی با قطر وارد مسائل ممنوعه شده و خط قرمزها را پشت سر گذاشته است هر یک از طرفین با اتخاذ مواضع تند و خطرناک به دنبال مقابله به مثل با طرف مقابل است. در این میان «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه که امروز وارد کویت شد، هشتمین واسطه‌ای است که تلاش دارد برای بحران عربی بین محور سعودی و قطر راه حلی مسالمت آمیز پیدا کند، اما به نظر می رسد او از میانجی های قبلی از جمله رکس تیلرسون همتای آمریکایی خود شانس بیشتری نخواهد داشت. ماموریت دشوار وزیر خارجه روسیه لاوروف که در چارچوب این سفر عازم سه کشور عرب حاشیه خلیج فارس شامل کویت قطر و امارات متحده عربی خواهد شد، به خوبی متوجه ماموریت دشوار خود است از همین رو امید زیادی به میزبانان خود نمی دهد. حملات رسانه ای و لحن تند؛ آشتی معجزه است اکنون بیش از هشتاد روز از آغاز بحران بین چهار کشور عربی شامل عربستان، مصر، بحرین و امارات با قطر گذشته است و در این فاصله بحران روابط دو طرف شدت پیدا کرده است تا جایی که تحولات و مواضع تند دو طرف را به نمایش گذاشته است و به این ترتیب امکان آشتی و بازگشت اوضاع را به روند تقریبا شبیه آنچه در گذشته جریان داشت، غیر ممکن کرده است؛ این را می توان از حملات رسانه ای و لحن تند و تحریک آمیز دو طرف علیه یکدیگر متوجه شد. در این میان محور سعودی و قطر وارد مسائل ممنوعه شده و تمام خط قرمزها را نقض کرده و ارزش ها و عرف و ادبیات اختلاف را نیز زیر پاگذاشته اند و به این ترتیب دستیابی به راه حل دیگر واقعیت ندارد، مگر اینکه معجزه رخ دهد. عربستان به دنبال تغییر نظام حاکم در قطر در این میان خطرناک ترین تحول در روند بحران دو طرف، آغاز تلاش برای تغییر نظام در قطر است و این کشور نیز در مقابل به همین سلاح متوسل شده و از مخالفان سعودی استقبال می کند و در حال شرط بندی بر رقبای خاندان حاکم سعودی یا همان خاندان آل الرشید است که در شهر حائل برای خود حکومت تشکیل داده و چند دهه در آنجا قدرت را در دست داشتند و برای مقابله با آل سعود با عثمانی ها ائتلاف کردند. از سوی دیگر رهبران سعودی با اقدامی بسیار مهم و خطرناک همه را غافلگیر کردند به این معنی که از شیخ عبدالله بن علی آل ثانی برادر شیخ احمد بن علی آل ثانی اولین امیر قطر پس از استقلال استقبال کردند. این در حالی است که احمد بن علی آل ثانی در کودتایی به رهبری پسر عموی خود شیخ خلیفه بن حمد آل ثانی جد امیر کنونی قطر در سال 1972 برکنار شد. تلاش عربستان برای ایجاد شکاف در خاندان حاکم قطر هدف عربستان از این اقدام ایجاد شکاف در خاندان حاکم قطر و زنده کردن اختلافات بین آنان است، زیرا شیخ عبدالله آل ثانی با استقبال بالاترین مقامات عربستان و پیش از همه محمد بن سلمان ولیعهد سعودی در قصر السلام در جده روبه رو شد و همچنین در شهر طنجه مغرب میهمان ملک سلمان بود که در آنجا تعطیلات تابستانی خود را سپری می کند. نکته قابل توجه اینکه رهبران سعودی به استقبال رسمی از شیخ «جایگزین» قطری و خطاب قرار دادن او به عنوان امیر اکتفا نکردند، بلکه از این فراتر رفتند و مقری را برای او در ریاض تشکیل دادند که تعداد زیادی کارمند و کارشناس در آنجا مستقر شدند و بودجه ای هنگفتی را به آن اختصاص دادند تا بر مسائل اتباع قطری به ویژه حجاج این کشور در عربستان نظارت داشته باشد. اهرم فشار احتمالی عربستان علیه قطر چیست؟ اینکه محور سعودی در آینده چه دستور کار و نقشه هایی را در مقابله با قطر در پیش خواهد گرفت، مشخص نیست اما این سوال مطرح است که آیا از وجود شیخ عبدالله آل ثانی به عنوان اهرم فشار علیه سران قطر استفاده خواهد کرد تا آن را به پذیرش شروط 13گانه وادار سازد یا اینکه به دنبال تغییر نظام حاکم قطر و روی کارآوردن شیخ عبدالله و خاندان او (بن علی) است؟ اگر احتمال گزینه دوم یا همان روی کار آوردن شیخ عبدالله قوت بیشتری دارد سوال دیگر این است که چگونه امیر جدید به قدرت خواهد رسید؟ از طریق ایجاد ناآرامی یا کودتای داخلی و یا جنگ خارجی؟ در مقابل دولت قطر اکنون در آماده باش کامل به سر می برد و سرگرم رزمایش های مشترک با نیروهای منطقه ای از جمله آمریکا و ترکیه است و با کمک گرفتن از متحدان بین المللی بر اساس اصول دیپلماسی فعال توانسته است بحران را مهار کند. یکی از متحدان قطر ترکیه است که نیروهای خود را وارد خاک قطر کرده است و ایران نیز حمایت سیاسی و اقتصادی خود از دوحه را پنهان نکرده است و در مقابل دوحه نیز سفیر خود را به تهران بازگرداند حال آنکه در پی حادثه سفارت عربستان در تهران به منظور اعلام همبستگی با ریاض سفیر خود را ایران خارج کرده بود. خشم عربستان و متحدانش از تحکیم روابط قطر با ایران این نزدیک شدن قطر به ایران و به عبارت بهتر تحکیم روابط با آن خشم محور سعودی را به دنبال داشته است. هنوز اوضاع کنونی مانند آتش زیر خاکستر است و ائتلاف چهار گانه به رهبری عربستان تمام امکانات مالی و رسانه ای خود را علیه قطر به کار گرفته است. با این توضیحات و در پرتو پیچیدگی اوضاع کنونی وزیر خارجه روسیه تحت عنوان میانجیگری برای حل بحران وارد منطقه شده است حال آنکه اطمینان داریم سفر او نیز به همان سرنوشت سفر رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه منتهی خواهد شد و هیچ گونه دستاوردی نخواهد داشت البته به جز یک تفاوت کوچک و آن آینکه چه بسا لاوروف با برخی قراردادها و معاملات تجاری و نظامی به مسکو بازگردد زیرا او در این بحران جانبدار هیچ یک از طرفین نیست بلکه با همه طرف ها روابط خوبی دارد. در این میان باید در نظر داشت که احتمال دارد بحران خلیج فارس بیش از آنچه انتظار می رود، به درازا بکشد و لاوروف نیز آخرین میانجی نخواهد بود.