چرا ولیعهد عربستان دست دوستی به طرف روسیه دراز کرده؟

روزنامه اینترنتی «گازیتا.رو» در تحلیلی نوشته است: "محمدبن سلمان" ولیعهد 31 ساله عربستان سعودی که به تازگی بعنوان وارث اصلی تاج و تخت در این کشور معرفی شده، اخیرا اقداماتی در جهت گرمی روابط با روسیه برداشته است. او چشمان خود را به روی اختلافات متعدد و جدی با مسکو و همچنین اتحاد دیرین بین عربستان سعودی و آمریکا بسته است و حتی احتمالا قصد دارد از روسیه تسلیحات نظامی خریداری کند.

علت این دوستی غیرمنتظره و نابهنگام را "نیکولای سورکوف" مدیر دفتر شرق شناسی دانشگاه روابط بین الملل مسکو و کارشناس شورای امور بین الملل روسیه برای این روزنامه تشریح کرده است.

محمد بن سلمان دقیقا کسی است که مسئول تعیین سیاست خارجی عربستان و از جمله روابط آتی این کشور با روسیه است. ولیعهد جدید فردی است که به مراتب کمتر از پدرش دارای تمایلات تند و مرسوم در عربستان است و در میان قشر جوان در کشورش محبوبیت دارد. وی طرفدار مدرنیزه سازی کشور، کاهش نقش روحانیت در عرصه سیاسی و همچنین کاهش وابستگی اقتصاد عربستان به نفت است. البته دیدگاه بازتر وی به مسائل مانع از آن نشده که ولیعهد جدید علیه ایران که در ریاض اصلی ترین عامل تهدید خارجی برای حکومت عربستان سعودی تلقی می شود، خط مشی سیاست خارجی شدیدالحنی را به اجرا نگذارد. دقیقا وی بود که تصمیم به دخالت مستقیم عربستان در جنگ داخلی در یمن را گرفته و عملیات نظامی را در این کشور براه انداخته است. گفته می شود که محمد بن سلمان مبتکر اصلی آغاز محاصره قطر در ماه ژوئن به بهانه حمایت دوحه از تروریسم و همچنین نزدیکی روابطش با تهران هم بشمار می رود.

نقاط مشترک و منفی در روابط مسکو و ریاض

در رابطه با روسیه موضع گیری ریاض جنبه دوگانه‌ای دارد: از یک سو دو کشور دارای مواضعی کاملا مغایر با یکدیگر در رابطه با بحران سوریه و بسیاری از مسائل دیگر در خاورمیانه هستند و از طرف دیگر، هم مسکو و هم ریاض از تغییر حکومت در مصر در سال 2013 حمایت کرده و حامی رئیس جمهوری السیسی در مصر هستند. در واقع گفته می شود که خرید تسلیحاتی گسترده از روسیه برای تامین تجهیزاتی ارتش مصر با تامین مالی عربستان سعودی صورت می گیرد. در عین حال مقامات ریاض از موضع گیری محتاطانه مسکو و در حقیقت سکوت روسیه در قبال اوضاع یمن نیز بسیار خرسند هستند.

علاوه بر اینها، روسیه و عربستان در عرصه بازار جهانی نفت نیز دارای درک مشترکی بوده و اقدامات هماهنگی برای برقراری ثبات در وضعیت بازار جهانی انجام داده و از مواضع یکدیگر حمایت کرده اند.

موضع گیری محمدبن سلمان در روابط با روسیه را می توان بسیار واقع بینانه ارزیابی کرد. این برخورد شامل این می شود: لازم است در مواردی که امکان آن وجود دارد با مسکو همکاری کرد. وی حتی در سفر اخیر خود به روسیه یادآور شد که روابط دو کشور در حال سپری کردن بهترین دوران خویش است. ولادیمیر پوتین نیز به نوبه خویش از ادامه تماس‌ها بین مقامات سیاسی دو کشور استقبال کرده و حتی تماس‌های مقامات نظامی را در حل و فصل بحران در سوریه مفید دانسته است. در راستای تصمیم مسکو و ریاض برای توسعه روابط هم پادشاه 81 ساله عربستان سعودی احتمالا تا پایان سال جاری برای نخستین بار به روسیه سفر خواهد کرد.

در چنین شرایطی چند روز قبل هم خبر امکان گسترش همکاری‌های نظامی بین روسیه و عربستان سعودی شنیده شد. روز دوشنبه "سرگئی چمیزوف" مدیرعامل شرکت دولتی «راس تک» روسیه اعلام کرد که برای فروش تسلیحات و فناوری‌های نظامی به ارزش 3،5 میلیارد دلار با عربستان سعودی توافقات اولیه صورت گرفته است. این در حالی است که این کشور تاکنون ترجیح میداده تا از آمریکا تسلیحات نظامی خریداری کند.

اختلافات مشهود روسیه و عربستان در خاورمیانه

این گسترش روابط در حالی است که تا این اواخر چنین مسئله ای تا حدودی دور از ذهن به نظر می رسید. مسئله این است که مسکو آشکارا از دولت بشار اسد در سوریه حمایت می کند و ایران، یکی از متحدین نزدیک روسیه در منطقه بشمار می رود. در حالیکه عربستان از گروههای مخالف مسلح در سوریه حمایت کرده و بعنوان رهبر جهان سنی اسلام، دشمن جمهوری اسلامی است. ضمن اینکه همکاری‌های نظامی-فنی روسیه با ایران، بخصوص تحویل سامانه های دفاع ضد موشکی اس-300 به تهران، اصلا مورد رضایت مقامات ریاض قرار ندارد.

اکنون نیز ادامه توسعه روابط دوجانبه در بسیاری از موارد به موضع گیری روسیه در قبال بحران بوجود آمده در روابط کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس با قطر خواهد داشت. مقامات دوحه آشکارا به حمایت روسیه از مواضع خویش امید بسته اند. ولی هر نوع دخالت مسکو در این قضیه، به منزله «دخالت در امور داخلی جهان عرب» تلقی شده و می تواند عواقب منفی بر روابط روسیه با اعراب، بخصوص عربستان داشته باشد.

بدین ترتیب دقیقا اکنون اوضاع در روابط روسیه و عربستان بسیار حساس و تعیین کننده است و می تواند چگونگی روابط دوجانبه را در آینده رقم بزند. ضمن اینکه با توجه به خط مشی تند محمد بن سلمان، باید گفت که وی هر نوع موضع گیری مسکو که به عقیده او نادرست و اشتباه باشد را هرگز نخواهد بخشید.