نگرانی‌های عراق پس از داعش چیست؟

خبرگزاری تسنیم: عبدالباری عطوان سردبیر این روزنامه برخی مسائل را برای آینده عراق و در مرحله پس از داعش نگران کننده دانسته و نوشت: جنگ علیه گروه تروریستی داعش در موصل پایان یافت، اما با توجه به برخی مسائل چه بسا جنگ های دشوارتر و طولانی تر از نبرد موصل در راه باشد. ادامه مشکلات در موصل با توجه به برخی مسائل از جمله ناتوانی دولت در ارایه خدمات بهتر و ضعف و کاستی در بازسازی موصل جای نگرانی وجود دارد به ویژه اینکه با اینکه شش ماه از آزاد سازی مناطق شرقی موصل می گذرد اما جریان برق این مناطق هنوز قطع است و کارکنانی که به محل کار خود بازگشته اند، هنوز حقوق نگرفته اند و دانشگاه معروف موصل به ویرانه ای تبدیل شده است. نگرانی در مورد آینده موصل پس از گروه تروریستی داعش ناشی از برخی مسائل است که عبارتند از: نخست: درون مایه و اصلی که موجب وحدت همه نیروهای منطقه ای و عراقی شده و همه آنان را در قالب یک ائتلاف گردهم آورده بود، نبرد با گروه تروریستی داعش در چارچوب یک هدف و مصلحت مشترک بود اما اکنون این دلیل از بین رفته است در نتیجه باید پرسید در این شرایط سرنوشت این ائتلاف ها چه خواهد شد؟ آیا عراق شاهد درگیری اعضای این ائتلاف ها خواهد بود؟ آیا مسعود بارزانی تیر تجزیه عراق را شلیک کرده است؟ دوم مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق از برگزاری همه پرسی در این اقلیم در ماه سپتامبر آینده (شهریور) خبر داده و به دنبال این است که کرکوک به عنوان منطقه نفت خیزی جزیی از دولت جدید باشد. با توجه به این مسائل سوالی که مطرح است اینکه آیا وی تیر تجزیه عراق و تقسیم این کشور براساس اختلافات طایفه ای و قومی را شلیک کرده است؟ آیا عراق پس از داعش شاهد جنگ خونین تری میان مردم عرب ها و کُردهای این کشور خواهد بود؟ سوم: در اینکه طرف قوی در عراق بر سایر طرف ها اجتماعی و سیاسی پیروز شده است، هیچ بحثی نیست اما باید دید طرف پیروز چگونه رفتار خواهد کرد؟ آیا در صدد انتقام جویی برخواهد آمد یا اشتباهات آمریکایی ها را عبرت کرده و بر این اساس هیچ جناحی را به حاشیه نمی راند، بلکه به دنبال عراقی برخوردار از همزیستی مسالمت آمیز، گفت و گو، برابری، عدالت اجتماعی و تقویت هویت ملی عراقی خواهد بود؟ هزینه‌های سنگین بازسازی عراق چهارم: بازسازی موصل به تنهایی میلیاردها دلار هزینه دارد و بازسازی سراسر عراق نز نیازمند ۶۰ میلیارد دلار است، این درحالی است که خزانه عراق به دلیل فساد و دزدی خالی شده است. با در نظر گرفتن این مشکلات باید پرسید این هزینه ها چگونه تامین می شود و طرف هایی که این هزینه را می پردازند، در مقابل چه شروطی داشته و به دنبال چه امتیازاتی هستند؟ پنجم: سرنوشت نیروهای خارجی مستقر در خاک عراق چه خواهد شد؟ اکنون شش هزار نظامی آمریکایی، دو هزار نظامی ترکیه در پایگاه نظامی بعشیقه و هزاران نیرو از سایر کشورها در عراق حضور دارند که در عملیات آزدسازی موصل از اشغال داعش در کنار نیروهای عراقی بودند. با توجه به این وضعیت سوال این است: پس از تحقق این هدف آیا این نیروها خاک عراق را ترک خواهند کرد یا این بار برای دفاع از دولت کردستان وارد جنگ خواهند شد؟ سوال بعدی اینکه آیا این نیروها با حضور نیروهای ترکیه در خاک عراق مقابله خواهند کرد؟ یا با هدف تشکیل یک موجودیت سنی جدید با یکدیگر رودررو خواهند شد؟ به دور از بدبینی و در شرایطی که باید برای آزادی موصل شادی کرد و جشن گرفت، اما به دلیل نبود برنامه ای مشخص دولت عراق و متحدانش در مرحله پس از آزاد سازی موصل باید گفت این موارد پنجگانه نگران کننده است. به هر حال باید در نظر داشت که نابودی داعش در موصل و رقه به این معنی نابودی کامل این گروه نیست بلکه این امر بستگی به کیفیت و چگونگی برخورد عراق و حامیانش با این موارد پنجگانه دارد. از سوی دیگر نکته قابل توجه اینکه داعش در آینده سه گزینه اصلی پیش رو دارد که عبارتند از: نخست: داعش به عنوان یک گروه افراطی شکست خود را بپذیرد که این گزینه تقریبا محال به نظر می رسد زیرا شاخه اصلی القاعده نیز هنوز پس از جنگ آمریکا در افغانستان باقی مانده است. دوم: این گروه تروریستی به عملیات های پنهانی رو می آورد تا از این طریق انتقام نابودی خود در موصل را بگیرد. احتمال این گزینه قوی است و داعش آن را ترجیح می دهد از همین رو چه بسا اروپا، آمریکا و همپیمانان عرب آنها در اولویت حملات هسته های خفته داعش قرار بگیرند. سوم: آن دسته از سرکرده های داعش که جان سالم به در برده اند به پایگاه های این گروه در کشورهایی که گرفتار جنگ داخلی هستند، مانند یمن، افغانستان، لیبی، مصر، سومالی خواهند رفت و برخی از آنها نیز ممکن است در عراق و سوریه بمانند. نکته قابل توجه اینکه این سرکرده های داعش از کشورهای مزبور به عنوان مقرهای جدید و نقاط تمرکز و تحرک دوباره استفاده می کنند و به ایجاد تنش متوسل خواهند شد همانطور که نشانه های آن را در افغانستان، یمن، جنوب فلیپین و جنوب تایلند و حملات به اروپا شاهد بودیم. هرچند داعش نتوانست مدت طولانی از مراکز خلافت خود خوانده محافظت کند اما عقاید افراطی و خشونت آمیز آن به سرعت و در ابعاد گسترده بین طرفدارانش از جمله جوانان و قشر به حاشیه رانده شده ریشه دواند از همین رو باید این موضوع را در هرگونه استراتژی مقابله با این گروه در نظر داشت البته اگر چنین راهبردی در اصل وجود داشته باشد. به هر حال جشن های شادی و سرور برای پیروزی عملیات آزادسازی موصل ادامه دارد زیرا این پیروزی دستاوردی بزرگ به شمار می آید که با جانفشانی ها و فداکاری های بزرگ به ویژه در بعد انسانی به ثمر رسید. در این میان با وجود تمام نگرانی ها امیدواریم شاهد شکل گیری عراقی جدید باشیم که در آن برابری، عدالت، همزیستی و امنیت و نیز شایسته سالاری آن حاکم باشد.