برگ برنده قطر در دیپلماسی رسانه‌ای/ ۵ سناریوی شبکه الجزیره برای مدیریت بحران قطر

سرویس بین‌الملل فردا؛ سارا مسعودی: جنگ لفظی و رسانه‌ای آغازشده توسط قطر و عربستان که در روزهای پیشین با رد و بدل شدن خط و نشان های رسانه ای از کاریکاتور روزنامه الرای و الجزیره گرفته تا توییت ها همراه بود شدت گرفته است. توپخانه روانی عربستان جهت تحت تاثیر قرار دادن قطر در اقدامی مرزهای خود را به روی کشور قطر بسته اند چنین امری به معنای عدم ورود مواد غذایی به کشور قطر است که فرصت مناسبی را به عربستان جهت استفاده از تاکتیک اقناعی ترس، برای عقب نشینی قطر از مواضع خود و تثبیت مدیر عربستان در منطقه را فراهم می کند. از سوی دیگر عکس العمل شدید عربستان در برخورد با قطر به صورت غیر مستقیم پیامی را به تمام کشورهای اسلامی وعربی مخابره خواهد کرد که در صورت نافرمانی از عربستان کشورهای اسلامی باید منتظر پذیرفتن عواقب آن باشند.

نکته ای که در این میان می تواند به قطر در راستای فرار به جلو و حمله متقابل به عربستان یاری رساند استفاده از دیپلماسی رسانه ایست که قطر در دستان خود دارد و عربستان فاقد آن است.

دیپلماسی رسانه به معنی ابزار تبلیغات سیاسی دولت هاست که با دفاع از سیاست خارجی و با ارزش گذاری و ارزش سازی، القا پیام و برجسته سازی، نسبت به مشروعیت بخشی به سیاست های حکومتی نقش توجیه گر افکار عمومی در سیاست را ایفا می کند. این نقش تا آن جایی اهمیت دارد که دولت ها بنا بر برخی گزارش رسانه ها اقدام به تصمیم گیری و اعلام مواضع خود می نمایند.

کشور قطر با داشتن شبکه الجزیره نقش مهمی را در مدیریت افکار عمومی ایفا خواهد کرد. شبکه الجزیره در جریان انتفاضه دوم فلسطین توانست استقبال مردم کشورهای عربی را بدست آورد. به طوری که مقامات اردنی اعلام کردند که در جریان انتفاضه دوم ، 30 هزار دیش ماهواره در این کشور نصب شد که مردم با هدف شنیدن و دیدن خبرهای انتفاضه از شبکه الجزیره خریداری کردند. از سوی دیگر آمارها بیان گر این است که 96 درصد دانشگاهیان عرب شبکه تلویزیونی الجزیره قطر را به عنوان یک منبع خبری مطمئمن اعلام کرده اند. تاثیر رسانه الجزیره به اندازه ایست که هیلاری کلینتون درجریان اعتراضات سال 2011 اظهار داشت که ایالات متحده در حال باختن جنگ اطلاعاتیست زیرا شبکه الجزیره رهبری را به دست گرفته است. در واقع می تواند گفت که شبکه الجزیره تجلی برندسازی قطر در میدان دیپلماسی رسانه است.

از سوی دیگر عربستان با داشتن شبکه العربیه به عنوان رقیب الجزیره در میدان دیپلماسی رسانه ای عمل می کند اما عملکرد العربیه در جریان انقلاب مصر و حمایت از مبارک و استفاده از راهبردهای رسانه ای مغرضانه نتوانسته است محبوبیت قابل توجیهی بین عرب زنان داشته باشد و این شبکه را تبدیل به یک برند رسانه ای موفق کند. در نظر سنجی صورت گرفته در سال 2008 نشان داده شد که مخاطبین الجزیره 53% هستند این درحالیست که العربیه 9 درصد مخاطبین را دارد.

پتانسیل بالای الجزیره می تواند ورق بازی را به سمت قطر برگرداند. شبکه الجزیره چند سناریو را پیش روی خود خواهد داشت:

تلاش برای القای تئوری توطئه از سوی کشور ثالث جهت برهم زدن روابط بین کشورهای عربی، در این سناریو الجزیره تلاش خواهد کرد که بر موضع جعلی بودن صحبت های امیر قطر پافشاری کند و اقدام کشورهای عربی در قطع روابط را یک اقدام عجولانه ترسیم نماید. در این راستا الجزیره اقدام به انتشار کلیپ وقایع شمار با عنوان انتشار خبر جعلی تا قطع روابط با قطر کرده است.

سناریوی دوم الجزیره، تلاش برای برگرداندن روابط به سابق وعدم حملات تند به عربستان وتلاش برای رساندن پیام آشتی با ورود یک کشور ثالث است. در واقع الجزیره به عنوان بازوی دیپلماسی قطر پیام رسان خبر آشتی خواهد بود.

سناریوی سوم در صورت ادامه ی جنگ روانی عربستان صورت خواهد گرفت و الجزیره اقدام به افشا کردن اسناد علیه دولت امارات و عربستان و همکاری این دو کشور با رژیم صهیونیستی جهت هیجان سازی علیه این دو کشور در جامعه مسلمان خواهد کرد.

سناریوی محتمل چهارم الجزیره تلاش برای یارگیری جدید، و وارد کردن ترکیه جهت اتحاد با قطر است. برای تحقق این سناریو الجزیره سعی خواهد کرد اسناد بیشتری را از کودتای نافرجام ترکیه و در دست داشتن امارات و عربستان افشا کند.

سناریوی پنجم جنگ روانی علیه ایران جهت فرونشاندن خشم کشورهای منطقه است.

با یک نگاه بدبینانه می توان صحبت از یک پشت پرده پنهانی جهت منحرف کردن افکار عمومی در منطقه و آغاز عملیات گسترده و تخریبی در مناطق سوری و یمنی نیز نمود.

مجید بزرگمهری و فاطمه نعمتی، تأثیر دیپلماسی رسانه‌ای بر سیاست خارجی: تبیین راهکارها، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، شماره هفدهم، زمستان 1390، ص 143

ظریف محمد جواد ،سید محمد کاظم سجاد پور،(1387)، دیپلماسی چند جانبه،چاپ اول، جلد اول، تهران وزارت امورخارجه

مهدی ذاکریان، ،سید رضی عمادی، واکاوی عملکرد شبکه الجزیره درتقویت قدرت نرم قطر،فصلنامه مطالعان راهبردی

رنجبر حیدری ، وحید ، فرجی ، محمد رضا ، جمشیدی ، ابراهیم ،فصلنامه علمی پژوهشی سیاست جهانی،دوره ی چهارم ،شمارة اول ،بهار 1394