قطر در تنگنای قبیله‌گرایی عربی

روزنامه صبح نو: عربستان، مصر، امارات، لیبی، بحرین، دولت مستعفی یمن و تعدادی از دیگر کشورهای عربی، دیروز دوشنبه در اقدامی حیرات انگیز روابط دیپلماتیک خود را با قطر قطع کرده و تمامی مرزهایشان را با این کشور بستند؛ اقدامی که با واکنش‌های متفاوت جامعه جهانی روبه‌رو شده است. به گفته خبرگزاری دولتی عربستان سعودی «واس»، ریاض، قاهره، ابوظبی و منامه با متهم کردن دوحه به حمایت از تروریسم، مداخله در امور کشورهای عربی و تهدید امنیت ملی و پناه دادن به افراطی‏‌ها و تروریست‎ها اعلام کردند که رابطه خود را با قطر قطع کرده‌اند؛ اقدامی که سبب شد تعدادی از دیگر کشورهای عربی نیز به این جرگه پیوسته و خواهان قطع رابطه با قطر شوند. در پی قطع روابط کشورهای عربی با دوحه، وزارت خارجه پاکستان که در بسیاری از موارد پیرو سیاست‌های عربستان سعودی است اعلام کرد که تصمیمی برای قطع روابط با قطر ندارد. در همین راستا «احمد ابو زید» سخنگوی وزارت خارجه مصر اعلام کرد که این کشور با فراخوان سفیر قطر به ساختمان وزارت خارجه، قطع روابط دیپلماتیک با این کشور را به وی ابلاغ کرده و در یادداشتی رسمی 48 ساعت مهلت داده است که مصر را ترک کند. دولت مصر با متهم کردن دوحه به حمایت از گروه اخوان المسلمین اعلام کرد که قطر تفکر القاعده و داعش را گسترش می‏‌دهد و از گروه‎های تروریستی در سیناء حمایت می‏‌کند. دولت مصر همچنین آسمان و بنادر کشورش را به روی قطر بست. دولت بحرین در بیانیه‌ای اعلام کرد: «روابط دیپلماتیک این کشور با دوحه برای حفاظت از امنیت ملی بحرین قطع می‎شود و دیپلمات‌های قطری 48 ساعت فرصت دارند تا منامه را ترک کنند.» دولت امارات نیز به دیپلمات‎های قطری 48 ساعت فرصت داده است که ابوظبی را ترک کنند. امارات همچنین اعلام کرده است که هیچ شهروند قطری حق ورود به خاک امارات را ندارد و قطری‎های مقیم امارات 14 روز فرصت دارند که این کشور را ترک کنند. از سوی دیگر، فرماندهی ائتلاف عربی علیه یمن به سرکردگی عربستان سعودی اعلام کرد که به مشارکت قطر در این ائتلاف پایان داده است و قطر از ائتلاف سعودی علیه یمن اخراج شده است. خبرگزاری آناتولی گزارش داد که هنوز دو کشور عربی کویت و عمان تصمیم خود را درباره ادامه همکاری یا قطع روابط دیپلماتیک با دوحه با وجود فشار شورای همکاری خلیج فارس اتخاذ نکرده‎اند. با تحولات فعلی و توقف پروازها میان مصر، امارات، عربستان سعودی و بحرین با قطر ، شرکت‌های هواپیمایی ترکیه و عمان برنده این تحولات هستند چرا که سهم این کشورها در حمل و نقل هوایی به قطر را از آن خود خواهند کرد. به گزارش فارس، فعالان رسانه‎ای می‎گویند که جنگنده‎های قطری در پی اعلام قطع روابط دیپلماتیک این چهار کشور عربی با دوحه، بر فراز آسمان سراسر قطر به پرواز درآمدند. اقدامات متقابل قطر در مقابل پایگاه اینترنتی شبکه الجزیره گزارش داد که وزارت خارجه قطر نیز در بیانیه‌ای ضمن ابراز تأسف از اقدام ۴ کشور عربی در قطع روابط با دوحه، این اقدام آنها را غیر قابل توجیه و مبتنی بر ادعاهای بی‌اساس خواند. در این بیانیه آمده است که قطر برای به شکست کشاندن تلاش‌های مربوط به تأثیرگذاری بر جامعه و اقتصاد خود تلاش خواهد کرد. سفارت قطر در امارات عربی متحده نیز از اتباع خود در این کشور خواست تا سریعاً امارات را ترک کنند. همچنین منابع خبری گزارش دادند که در اقدامی متقابل و در پاسخ به لغو پروازهای امارات و عربستان سعودی به دوحه، خطوط هوایی قطر نیز در اقدامی متقابل پروازهای خود به عربستان را لغو کرده است. کشورهایی که روابط خود را با قطر قطع کرده‌اند، همچنین به هواپیماهای این کشور اجازه عبور از حریم هوایی خود را نداده و بنابراین این هواپیماها استفاده خود را از حریم هوایی ایران و ترکیه افزایش داده‌اند. بر اساس این گزارش، خطوط هواپیمایی امارات اعلام کرد که همه پروازهای خود به قطر را از صبح امروز سه شنبه به حالت تعلیق در می‎آورد.

در این حال منابع خبری گزارش دادند که بهای نفت دیروز دوشنبه در پی قطع روابط دیپلماتیک کشورهای حاشیه خلیج فارس با قطر افزایش یافته است. «رکس تیلرسون» وزیر خارجه آمریکا در واکنش به قطع روابط کشورهای عربی با قطر، از آنها خواست اختلافات خود را حل کرده و متحد باقی بمانند. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه نیز با اشاره به تنش‌های دیپلماتیک میان قطر و کشورهای عربی تأکید کرد که روسیه در مسائل داخلی کشورها دخالت نمی‌کند و اختلافات میان قطر و عربستان به خودشان ارتباط دارد. موشه یعلون، وزیر جنگ سابق رژیم صهیونیستی اولین مقام این رژیم بود که به قطع روابط چند کشور عربی با قطر واکنش نشان داد و اعلام کرد اکنون هیچ ائتلاف عربی علیه اسرائیل وجود ندارد و ما با کشورهای عربی جز قطر در یک کشتی حرکت می‌کنیم چرا که دشمن شماره یک همه ما ایران است. همچنین یک مقام دیپلماسی و امنیتی سابق رژیم صهیونیستی قطع روابط عربستان و چند کشور عربی با قطر را در راستای سیاست‌ خارجی جدید «دونالد ترامپ» در خاورمیانه دانست. در موضعی جالب توجه، عبدالباری عطوان، سردبیر روزنامه رأی الیوم و تحلیل گر سرشناس جهان عرب در اظهار نظری گفته است: «قطع روابط عربستان و سه کشور دیگر عربی با قطر، مقدمه‌ای برای حمله نظامی علیه این کشور است.» البته در بسیاری از محافل خبری، احتمال کودتا در این کشور بیشتر شنیده می‌شود. روابط عربستان و امارات با قطر طی روزهای اخیر به دلیل انتشار اخباری منتسب به «تمیم بن حمد آل ثانی» امیر این کشور دچار تنش و اختلافات شدید شده است. رسانه‎های عرب زبان پس از اعلام این خبر از سوی شبکه الجزیره و تببین سیاست‎های کلان قطر که با خطوط کلی سیاست شورای همکاری خلیج فارس همسو نبوده است، سر و صدای زیادی ایجاد و حتی برخی رسانه‎های سعودی قطر را به کودتا تهدید کردند. دوحه در پی این کشمکش‌ها و تهدیدات اعلام کرد که سایت خبرگزاری رسمی قطر هک و به امیر قطر نسبت داده شده است. این در حالی است که برخی از منابع خبری دلیل این تندخویی کشورهای عربی علیه قطر را، نزدیک شدن مواضع این کشور به جمهوری اسلامی ایران قلمداد کرده‌اند.

در همین رابطه، خبرگزاری فارس گزارش داد که آقای بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه ایران افزایش تنش بین برخی همسایگان جنوبی خلیج‌فارس را به سود هیچ‌یک از آن‌ها ندانست و استفاده ابزاری از تحریم را ناکارآمد و مردود خواند و از آن‌ها خواست با خویشتنداری، در جهت کاهش تنش و بازگشت به آرامش حرکت کنند. همچنین دکترمحمد جواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان، با انتشار یک توئیت در واکنش به قطع روابط عربستان سعودی و برخی دیگر از کشورها با قطر تاکید کرد: اجبار و زور، راه‌حل نیست و مذاکره به ویژه در ماه مبارک رمضان، ضروری است. فارس همچنین گزارش داد که وزرای امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و ترکیه دیروز دوشنبه در گفت‌وگویی تلفنی در خصوص آخرین تحولات منطقه رایزنی و تبادل نظر کردند.