رمزگشایی از مانور این روزهای سلطان

روزنامه خراسان؛ دکترغلامرضاکحلکی: میدان روتردام هلند، آنکارا شد؛ جایی که بیش از 1000 تن از طرفداران اردوغان در حمایت از او تظاهرات کردند.

این هیجانات در جنگ لفظی مسئولان دو کشور نیز خودنمایی کرد و در استانبول بر سر کنسولگری هلند، پرچم ترک‌ها برافراشته شد. قبل‌تر نیز، مقامات آلمان و ترکیه از خجالت هم درآمده بودند و سوئد نیز به جمع مخالفان فعالیت‌های انتخاباتی ترکیه اضافه شد. اما تحرکات سیاسی اخیر ترکیه را که ریشه این تحولات است، چگونه می‌توان توضیح داد؟ اگر از گفتمان این روزهای اردوغان رمزگشایی کنیم ، شاید بهتر بتوان این وقایع را درک کرد.

اردوغان، گفتمان «تهییج» را باهدف «اصلاح قانون اساسی» در ترکیه برای رأی آوردن در همه‌پرسی 27 فروردین سال آینده به منظور دست‌یابی به حد بالاتری از حس قدرت برای خود در پیش‌گرفته است. از گزاره‌های پیرامون عنصر مرکزی و محوری اصلاح قانون اساسی در گفتمان اردوغان، می‌توان به «تشدید حس ملی‌گرایی»، «بگیروببندهای گسترده» و «خط دهی یک‌سویه رسانه‌ای» اشاره کرد. اما این گفتمان، با عنایت به عنصر مرکزی خود، دست به «غیریت سازی» زده است. اردوغان «فتح‌ا... گولن» و «اروپاییان ضد اصلاحاتش» را به‌عنوان جریان‌های مقابل گفتمان تهییج خود قرار داده است. گولن منتقد اردوغان است و از دیگر سو، اروپاییان به دلیل معیارهای مخالف «اقتدارگرایی فردی» در اروپا و همچنین، باورهای تاریخی برآمده از تقابل قاره سبز با سیاست‌های توسعه‌طلبانه «عثمانی»، در طیف مقابل اردوغان قرارگرفته‌اند.

اما سلطان این روزهای ترکیه، به خوبی از این غیریت سازی و تعریفِ دشمن، استفاده کرده تا «فقدان مقبولیت» و «مشروعیت» در داخل را جبران کند و با تحریک حس ملی گرایی جامعه به هدف نهایی خود که اصلاحات قانون اساسی در ترکیه است، دست یابد. حتی به نظر می رسد برخلاف لحن عصبانی اردوغان در قبال اقدام کشورهای اروپایی او در دل بسیار شادمان است و از همین رو به جای آن که بحث در داخل ترکیه درباره خوب وبد اصلاح قانون اساسی در جریان باشد موضوع به تنش خارجی با چاشنی ملی گرایی محدود شده است. اردوغان وارد یک بازی برد- باخت، به نفع خود، شده است؛ اما قطعاً، این‌چنین سیاست‌هایی برای اردوغان هزینه‌بردار نیز خواهد بود. ازآن جایی‌که «همه جنگ‌ها غالباً از زبان شروع می‌شوند» و گفتمان اقتدارگرایانه و مهیج اردوغان، می تواند گسل‌ها در ترکیه را فعال کند، اختلاف‌نظرها در ترکیه در درازمدت، بحرانی خواهد شد.

اردوغان، شاید اکنون بتواند با گفتمان تهییج به هدف خود دست یابد، اما ازآن جا که در جامعه باید آرامش تزریق کرد وبا توجه به این که او مجبور است دایم به جامعه القا کند با غیرخودی‌هایی نظیر کردها، گولن و اروپاییان روبه‌رو ست، نتیجه این خواهد شدکه این تنش ها بر فضای اقتصادی ترکیه تاثیر خواهد گذاشت و هر روز شاهد انتشار اخباری از بحران حقوق بشری در ترکیه خواهیم بود؛ مگر این که سلطان پس از همه پرسی و رسیدن به مقصود خود، بازهم در«زیگزاگی» دیگر مسیر کاهش تنش با اروپا و کردها را درپیش گیرد ؛چیزی که خیلی بعید نیست .