سيكل معيوب سياست و ديپلماسی عمومی آنكارا

روزنامه اعتماد: متين مسلم*: اواخر دهه ٧٠ در اوج اقتدار لئونيد برژنف صدر هيات رييسه اتحاد جماهير شوروي، ميان اهالي مسكو، جوك جالبي رد و بدل مي‌شد. مي‌گفتند «شخصي يك روز وسط ميدان سرخ فرياد زد ««برژنف بي‌برو برگرد ا... . است!»». ماموران اين مرد را بازداشت و نهايتا دادگاه اورا به ٥٣ سال حبس قطعي محكوم كرد. ٣ سال به خاطر توهين به مقامات كشوري و ٥٠ سال به دليل افشاي اسرار دولتي!!».

در تركيه آقاي اردوغان وضعيت نسبتا مشابهي به وجود آورده. افشا‌گري واضحات عواقب بدي به همراه دارد!.

اواسط ماه ژوئن سال ٢٠١٥، جان دوندار مدير روزنامه جمهوريت به دليل افشاي كمك‌هاي تسليحاتي تركيه به داعش تهديد شد تاوان سختي پس خواهد داد. امروز نيز روزنامه حريت به دليل افشاي نارضايتي جدي نيروهاي مسلح از دولت و شرايط كشور، توسط آقاي اردوغان با جمله «بهاي اين كار را پرداخت خواهندكرد» آشكارا تهديد شده است. البته همان زمان «جان دوندار» صراحتا خطاب به آقاي رييس‌جمهور گفت «كسي كه مرتكب جرم شده، تاوان سنگيني خواهد پرداخت. ما تورا راحت نخواهيم گذاشت».

گرچه آقاي اردوغان تلاش مي‌كند خود را به مثابه رهبري قدرتمند و مقتدر جلوه دهد، اما چون تلاش او منطبق با واقعيات داخلي و منطقه نيست، متقابلا تاوان اصرار او به قيمت ناامني خاورميانه عربي و به تبع آن اروپا و خود تركيه تمام شده است. مقامات نزديك به خانم مركل مي‌گويند «در موضوع امنيت اروپا آنكارا به وضوح ما را تهديد مي‌كند.»

دررويكرد داخلي، تصورات آقاي رييس‌جمهور، گرچه از اوايل سال ٢٠١٣ كما بيش آشكار شده بود، اما نگراني از اقدامات او زماني به اوج خود رسيد كه اواخر سال گذشته در اقدامي حيرت‌برانگيز پيش‌نويش تغيير قانون اساسي به نفع رييس‌جمهوري را تسليم پارلمان تابع خود كرد. يك نماينده عضو حزب «حركت ملي» متحد پارلماني حزب «عدالت و توسعه» مي‌گويد دقيقا نمي‌داند چرا پارلمان تسليم رييس‌جمهور شده‌!. اين نماينده نسبتا جوان كه از بيم جانش مايل به افشاي هويت خود نيست اما معتقد است مساله به خصوصيات شخصي آقاي اردوغان مربوط مي‌شود.

او مي‌گويد «رييس‌جمهور به بهانه شرايط حساس منطقه و تهديد خود ساخته‌اي به نام گولن كه البته شخصيتي بهتر از آقاي اردوغان نيست، همه را مرعوب كرده. ما هيچ مصونيتي نداريم». نه الزاما در همسويي با ديدگاه اين نماينده، اما به باور من مشكل اصلي آقاي اردوغان به نحوه محاسبات اشتباه او مربوط مي‌شود. از موضع داخلي اردوغان با در پيش گرفتن سياست اعمال كنترل سيستماتيك تهديد‌آميز بر نهاد‌هاي حاكميتي و اركان جمهوري و اعمال محدوديت‌هاي بي‌سابقه در آزادي‌هاي فردي و اجتماعي، مترصد است تمام جمهوري تركيه را در خود متجلي و هرگونه مخالفت را با ابزار‌هاي امنيتي سركوب كند. بيم و اميد از واكنش‌هاي اجتماعي؛ او و دولت تحت نفوذش را وادار به اتخاذ تصميماتي كرده كه به خوبي منعكس‌كننده نگراني‌هاي آتي آنهاست. در يك نمونه هفته گذشته دولت كمپين تبليغاتي «نه به سيگار» را به اين دليل كه ممكن اين عبارت تاثيري روي رفراندم ١٦ آوريل تغيير قانون اساسي بگذارد ممنوع و تابلو‌هاي آن را جمع‌آوري كرد.

ديپلمات‌هاي آلماني و فرانسوي مي‌گويند اين گزارش نشان مي‌دهد «بين ٥٢تا٥٣ درصد مردم به‌شدت با تغييرات خواسته شده مخالف هستند». حال بايد پرسيدآقاي اردوغان چه چيزي «تغيير قانون اساسي يا اعتبار خود را» به رفراندوم گذاشته است!؟. دربلوك سياست خارجي وضعيت بهتر نيست. جداي از سخنان جنجال برانگيز آقاي اردوغان و وزير خارجه‌اش چاووش اوغلو عليه تهران كه موجب خشم مقامات ايراني شد، مشكل ناپايداري سياست‌هاي تركيه بخشي از آن به ايران مربوط مي‌شود.

روزنامه عربي زبان «العرب» چاپ بريتانيا اواخر هفته گذشته در ارزيابي سياست خارجي تركيه و فضاي تنفسي كه آنكارا حس مي‌كند مي‌تواند در اتمسفر مسكو براي خود در منطقه ايجا كند نوشت «رييس‌جمهوري تركيه تلاش مي‌كند روابط با روسيه را حفظ كند. اين رويكرد سبب شده بسياري اردوغان را به دليل مواضعش در قبال ايران متقلبي توصيف كنند كه به واسطه رفتار‌هاي دوگانه بدون كسب اعتماد آقاي ترامپ، احتمالا اعتماد همتاي روسي‌اش را از دست خواهد داد». تحليلگر ارشد «العرب» با اشاره به سفر ماه مارس آتي آقاي اردوغان به مسكو نتيجه مي‌گيرد «او مي‌خواهد هر دو متحد متناقض استراتژيك را حفظ كند.

اما به باور ديپلمات‌هاي مقيم مسكو او در راضي كردن همتاي روسي‌اش براي پذيرفتن مواضع آنكارا با مشكل جدي روبه‌رو خواهد شد.» اما با توجه به سياست‌هاي فعلا نامشخص امريكا و روسيه، شرايط آتي منطقه چه خواهد بود؟اين را فعلا نمي‌دانيم!. ولي احتمال اينكه اردوغان جبران بخشي از سرخوردگي‌هايش را متوجه شرايط داخلي كند، امر چندان دور از انتظاري نيست. تاريخ مدرن تركيه تجربه‌هاي مشابه زياد در اين زمينه دارد، همان‌گونه كه «جان دوندار» قبلاهشدار آن را داده است. اردوغان مكرر ثابت كرده در خواندن درس‌هاي خود مشكل جدي ذهني دارد. همان‌گونه كه استاد قبلي‌اش نجم‌الدين اربكان به آن اشاره كرده بود.

*تحليلگر روابط بين‌الملل