عربستان؛ زندگی روی مین گسل‌های داخلی

دیپلماسی ایرانی: سعودی ها وضعیت بغرنجی در داخل و خارج پیدا کرده اند، اما تا زمانی که مشاجرات ایران و عربستان در حد کلام و پیام های لفظی باقی بماند، می توان امیدوار بود که بشود راه حلی برای برون رفت از این وضعیت پیدا کرد. اما هم شکل و محتوای کنونی این پیام ها و هم مقطع کنونی ورود به این منازعه در شان یک سیاست خارجی راهبردی نیست و هم نباید از تاثیرات بهمن وار آن غافل شد. اگرچه ممکن است سطح تنش بین دو کشور کنترل شده باشد که تا حدی بتوان روند تخریب بیشتر روابط را محدود به بعضی از جنبه ها کرد و نه فروریزی سازه و استخوان بندی تمامی ابعاد روابط. اما بدون شک باید ترازنامه هزینه و فایده این روند بر اوضاع توسعه ای کشور و نقش سازنده کشور در تحولات منطقه ای را مد نظر قرار داد. زیرا حتی در صورت قابل کنترل کردن این روند، همین سطح از تنش بین دو کشور اثرات تخریبی خود را بر اوضاع سیاسی - اجتماعی کشور بطور مستقیم و غیرمستقیم و هم بر مسائل مبتلابه منطقه خواهد گذاشت. جهت گیری فکری و سیاسی دولتمردان و هیات حاکمه نوجوان این کشور، قدرت تخریبی زیاد عربستان و بیش از سازندگی آن، دگم های مذهبی و طائفی حاکم بر سیاست و حکومت در عربستان، قدرت مصالحه ناچیز این رژیم در کنار اشتباهات دولت سعودی در ده سال اخیر باعث تشدید اختلافات درونی حکام نسل جوان در آینده شده و مجموعه این عوامل و تحولات این رژیم را در سال های آتی با مشکلات ساختاری و عوارضی گوناگونی روبه رو خواهد کرد (رانت آمریکا به عربستان، هفته نامه پایتخت کهن، شماره 23، شنبه 5/2/94، صفحه 5). وزیر خارجه عربستان گفته امیدوار است که ایران از "دخالت در امور کشورهای منطقه" از قبیل لبنان، سوریه، عراق و یمن دست برداشته و ما مصمم به مقابله با تحرکات ایران هستیم و برای دفاع از سرزمین ها و مردم خود، هر کار که بتوانیم را با استفاده از تمام ابزارهای سیاسی، اقتصادی و نظامی انجام می دهیم (درد زایمان، روزنامه اعتماد، 19/10/94). سعودی ها اشتباهات راهبردی خود را همچنان از سال 2003 و حمله آمریکا به عراق ادامه می دهند و مرتکب چهار اشتباه راهبردی و بزرگ زیر در پنج سال اخیر و بعد از آغاز بهار عربی شده اند: ۱- بدون آنکه دارای ویژگی های ساختاری، ژئوپلیتیکی و مهارت ها و ظرفیت های بازیگری مورد نیاز سیاست خارجی باشند، مرزهای منافع ملی خود را به یک حوزه وسیع پیوند زده اند. ۲- گسل های سیاسی - اجتماعی جامعه خویش را نادیده انگاشته و حوزه امنیتی خود را در کلیه کشورهای عربی تعریف کرده اند. ۳- اگرچه در اثر سقوط صدام و اجرا نکردن کامل سیاست مهار دو جانبه ایران و عراق توسط آمریکا، سیاست خارجی سعودی ها با آمریکائی ها زاویه پیدا کرده است و هنوز نتوانسته اند تغییر موازنه در منطقه را هضم کنند. ۴- امکان تنفس در فضای کنونی را از خود ساقط و اختلاف منافعش در سیاست خارجی با ایران را تبدیل به تضادهای ملی کرده و تمامی بخش های روابط دو کشور را تحت تاثیر آنها قرار داده است. عربستان آبستن حوادثی است و به مانند آن خیکی است که حتی اگر رهایش کنی، آن تو را رها نمی کند؛ هم عربستان تغییر کرده و هم تحولات منطقه به شدت در حال دگرگونی است. سعودی ها به صراحت اعلام کرده اند که به حرف و ابراز تمایل ما برای روابط حسنه نگاه نمی کنند؛ بلکه آنها نگران حضور ما در پشت مرزهای فیزیکی و مفهومی خود هستند. ما نیز باید توجه کنیم فرق است بین حفظ منافع ملی ایران با آشفته کردن خواب کشورهای مهم منطقه که با یک اندوخته مالی، پشتوانه خارجی و زندگی روی مین گسل های داخلی حاضر است قدرت تخریبی اش را علیه نه تنها سیاست خارجی ایران بلکه مرزهای ملی و مفهومی کشور به کار گرفته و برای به چالش کشاندن ما دست به انواع اقدامات و توطئه ها بزند. اما ما در مقابل نیاز به خویشتن داری بیشتر، نگرش راهبردی به تحولات این کشور برای طی دوران گذار و ایجاد ثبات داخلی در عربستان داریم. زایمان پر درد سعودی ها خیلی ها در منطقه و خارج منطقه را متاثر می کند اما منافع ملی ما فقط در پرتو یک راهبرد منسجم و همه جانبه، هماهنگی بین بخش های گوناگون و پرهیز از شتاب و شعارزدگی، طراحی و اجرای سیاست خارجی فعال و تاثیرگذار برای همگرائی در رعایت مصالح ملی تمام کشورهای منطقه و کسب حقوق مردم منطقه از طریق روش های مرسوم بین المللی و مشخصا احقاق حقوق اساسی و سیاسی آنها از جمله سوریه، یمن و بحریان از طریق تعامل با قدرت های فرامنطقه ای تاثیرگذار به دلیل منافعشان در منطقه، میسر است. به نظر می رسد لازم است با دید راهبردی که متاسفانه سیاست خارجی کشور کمتر از آن برخوردار بوده به تغییرات محیط پیرامونی نگاه کرد و سیاست مناسب را طراحی و اجرا کرد. احساس می شود وزارت امور خارجه منفعلانه به دنبال سیل و سیر حوادث روان شده و خود را گرفتار اقدامات دیگران و برنامه های روزمره کرده و اسیر چنبره تار عنکبوتی ناشی از گردباد اشتباهات و مشکلات داخلی و خارجی سعودی ها در سیاست خارجی شده است.