تجربه نبرد حلب؛ از هماهنگی معارضین تا عقب ماندن مقاومت!/ آیا زمان بازبینی در رفتار رسانه‌های مقاومت نرسیده است؟
دست کم گرفتن نبرد رسانه ای و جنگ روانی، اشتباه مرگباری است که زیان های آن در عرصه میدانی (نظامی) و سیاسی به سرعت نمایان می شود. به جرأت می توان گفت اهمیت نبرد رسانه ای کم تر از نبرد رو در روی نظامی در میدان جنگی نیست و حتی فراتر از آن باید ادعا کرد شکست اخیر در عرصه میدانی نتیجه شکست قبلی در عرصه رسانه ای بود.
سرویس بین الملل فردا؛ علیرضا مجیدی: دقیقا 18 روز قبل، «عبدالله المحیسنی» رهبر ستاد فرماندهی تروریستی «جیش الفتح» با صدور یک پیام صوتی از آغاز عملیات «ابراهیم یوسف» گروه های تکفیری سوریه برای فک حصار از حلب شرقی خبر داد. عملیاتی که اهمیت رسانه ای آن کم تر از عرصه میدانی نبود؛ اما رسانه های جبهه مقاومت در برابر آن کاملا شکست خوردند!
به راستی بعد از گذشت دوازده روز از موفقیت گروه های تروریستی در اتصال حلب شرقی به استان ادلب، زمان بازخوانی رویکردهای رسانه ای جبهه مقاومت نشده است؟ برای پی بردن به عمق بحران، کافی است ابتدا مروری بر رویه رسانه های حامی طرفین نبرد داشته باشیم.
ستاد فرماندهی تروریستی جیش الفتح با در برگرفتن مجموعه ای از بارزترین گروه های تروریستی تکفیری در سوریه، این عملیات را طراحی و فرماندهی کرد. همزمان بیش از 15 گروه شورشی مسلح وابسته به «اتاق عملیات حلب» (عمدتا وابسته به ارتش آزاد سوریه) باید خود را با این عملیات هماهنگ می کردند. فراتر از این ها باز هم حداقل 3 گروه مسلح شورشی دیگر در این عملیات شرکت داشتند. حال برای چنین عملیاتی در این ابعاد و با مشارکت مجموعه گسترده ای از گروه های مسلح - که بعضا اختلافات اساسی و درگیری خونین شدید با هم داشته اند - چگونه از نظر رسانه ای زمینه سازی شد؟
مجموعه گروه های تروریستی حاضر در نبرد "ابراهیم یوسف" برای فک حصار از حلب شرقی 8 گروه تکفیری خطرناک زیر نظر جیش الفتح، 17 گروه معارض زیر نظر ستاد فرماندهی "اتاق عملیات حلب" (اکثرا تابع ارتش آزاد) دو گروه شورشی سوری و یک سازمان تروریستی مستقل از جیش الفتح جمعا 28 گروه مسلح در این عملیات شرکت داشتند؛ اما تا پیش از آغاز رسمی عملیات از دید رسانه ها مخفی ماندند!
فاصله زمانی آزادسازی محله بنی زید و شهرک سکن الشبابی که به تکمیل محاصره حلب شرقی منتهی شد تا آغاز عملیات جیش الفتح از محور خان طومان، بیش از سه هفته بود. در این فاصله زمانی، دو سیاست مدون رسانه ای در دستور کار معارضان و شبکه حامیان آن قرار داشت. از سویی با مانور بر روی عواقب انسانی ناگوار حصار حلب شرقی، افکار عمومی را برای حمایت از معارضان و لزوم عملیات رفع حصار تحریک می کردند. در این زمینه می توان به صورت اختصاصی گزارش های مبسوطی ارائه داد که نشانگر مهارت بالای رسانه ای معارضان بود تا با روش های مختلف، افکار عمومی را برای حمایت از حلب شرقی تحریک کنند.
عکس یادگاری سربازان ارتش سوریه با یکی از خبرنگاران مشهور حامی نظام بعد از سیطره بر محله بنی زید حلب
در این فضاسازی رسانه ای، همزمان گروه های مسلح معارض بابت اختلافات داخلی فیمابین تحت فشار روانی ویژه ای قرار گرفتند. به جرأت می توان گفت حجم فشار رسانه ای و روانی که علیه گروه های مسلح بابت اختلافات فیمابین در این ایام ایجاد شد، در کل دوران جنگ سوریه بی سابقه بود!
همزمان با روزهایی که رسانه های حامی بشار اسد با شادمانی از پایان دوران جولان تروریست ها در حلب خبر می دادند و پیش بینی می کردند به زودی کار تمام محلات حلب یکسره خواهد شد و حتی شهروندان باید از حلب شرقی خارج شوند، رسانه های مخالف بشار در روندی مؤثر، تمام گروه های مسلح را وادار کردند که اختلافات خود را موقتا کنار گذاشته و همگی در یک صف واحد علیه نظام جنگیده و محاصره حلب را بشکنند.
در روزهایی که رسانه های مخالف مقاومت به صورت مکرر از تلفات انسانی و مشکلات ناشی از حصار حلب شرقی گزارش تهیه می کردند، بخش رسانه ای جبهه مقاومت هیچ مانور ویژه ای روی تلاش های نظام سوریه برای حمایت از غیرنظامیان در حلب شرقی نداشت! شبکه تلویزیونی سما صرفا در یک گزارش از «شادی حلوه» به محله بنی زید رفت تا اهالی این منطقه از جنایت های گروه های تروریستی صحبت کنند. حجم پوشش رسانه ای این گزارش کم تر از یک دهم حجم تولیدات جبهه مقابل از تلفات بمباران ها و کمبود منابع دارویی و غذایی در حلب شرقی بود و همین نکته نشانگر غفلت بزرگ جبهه مقاومت از اهمیت نبردهای رسانه ای است.
به نظر می رسد ابتدا در جنگ رسانه ای معارضان پیروز شدند و به دنبال آن توانستند محاصره حلب را بشکنند.
اما نکته تأسف بار تر، سیاست های رسانه ای گروه های اقماری وابسته به ایران بود. رسانه های داخلی و شبکه المنار در روزهای حصار بر روی «سکونت خانواده گروه های مسلح در حلب شرقی» تأکید می کردند که به نوعی مصداق آب ریختن به آسیاب فضاسازی رسانه ای دروغین معارضین در مورد احتمال وقوع جنایت انسانی و قتل عام در حلب شرقی بود!
چهار معبر امنی که برای خروج شهروندان از حلب شرقی اعلام شد.
در همان روزها، 4 معبر امن برای خروج شهروندان و غیرنظامیان از حلب شرقی تعبیه شده بود. فراتر از آن، رئیس جمهور سوریه در قطعنامه ای دستور عفو عمومی را صادر کرد که حتی شامل شورشیان مسلح نیز می شد. اما در میان تولیدات رسانه های ایرانی و شبکه المنار، حتی دو گزارش در زمینه ورود شهروندان از حلب شرقی به حلب غربی وجود نداشت!! رسانه های سوری حامی بشار اسد در این زمینه رویکرد متفاوتی داشته و تصاویر بخشی از مسلحین تسلیم شده را منتشر کردند که البته آن عکس ها هم بیش تر فضای رعب آور جنگی را به ذهن متبادر می کرد.
در شرایطی که رسانه های حامی مقاومت باید بر روی حمایت از شهروندانحلب شرقی مانور می دادند، روند کاملا اشتباه و معکوسی را طی کردند!
تصاویر معدودی که از خروج شهروندان و تسلیم مسلحین شورشی منتشر می شد به وضوح قابل تشکیک بود و در این میان به نظر می رسید حداقل های حرفه ای گری و حتی فراتر از آن جدی گرفتن این بعد از عملیات آزادسازی حلب رعایت نمی شد!
تصویر بالا، صفوف خروج شهروندان را نشان می دهد. اما تصاویر بک گراند، آرامش شهروندان و عدم حضور نظامیان نشان می داد ظاهرا یک صف نانوایی است که رسانه های سوری حامی نظام به اسم خروج شهروندان از حلب منتشر می کنند!
تصویر زیر نیز به تسلیم داوطلبانه مسلحین شورشی برمی گردد. اما این مجموعه تصاویر نیز تنها به فاصله دو روز لو رفت که گویا تصاویری از ساخت یک سریال تلویزیونی است...!
همزمان با این تحولات، یک اتفاق ویژه دیگر نیز افتاد. «محمد الجولانی» رهبر سازمان تروریستی النصره در اقدامی معنادار و پر سر و صدا، اولا اعلام کرد سازمان تحت رهبری وی به صورت تشکیلاتی و ارگانیک ارتباط خود با سازمان مادر (القاعده) را قطع کرده و می خواهد یک گروه کاملا سوری و داخلی باشد! علاوه بر آن، جولانی از چهره خود بعد از 5 سال پرده برداری کرد که همین پرده برداری از چهره و قرار گرفتن در برابر دوربین، به اندازه کافی توجهات رسانه ای را جلب می کرد. این اقدامات جولانی باعث شد تا سه روز تیتر اصلی همه رسانه های منطقه (حتی رسانه های حامی مقاومت) به جولانی و تحولات النصره اختصاص یابد.
محمد الجولانی، رهبر سازمان تروریستی جبهه النصره
او طی 5 سال نبرد در سوریه هرگز در برابر دوربین ها چهره خود را نشان نداده بود.
اما تنها به فاصله یک هفته مانده به عملیات تروریست های جیش الفتح از چهره خود پرده برداری کرد. 
یک محاسبه آماری ساده نشان می دهد در روزهایی که از نظر میدانی، فرماندهان گروه های تروریستی 8 گانه ذیل ستاد جیش الفتح در حال بازآرایی صفوف برای عملیات فک حصار حلب بودند، کم تر از 20 درصد تولیدات رسانه ای حوزه سوریه به جیش الفتح اختصاص داشت و به جای آن، همگان از جبهه النصره، جولانی، حصار حلب شرقی و... گزارش تهیه می کردند. در این زمینه میان رسانه های حامی مقاومت و رسانه های مخالف نظام سوریه کم ترین تفاوتی وجود نداشت؛ در حالی که قطعا پرده برداری جولانی از خود و قرار گرفتن در برابر دوربین ها، ناشی از یک سیاست رسانه ای هوشمند بوده است.
اعلام انحلال سازمان تروریستی جبهه النصره و تشکیل جبهه فتح شام، سوژه ای بود که تقریبا همه رسانه های خودی را به بازی در زمین دشمن کشاند!
در شرایطی که رسانه ها باید به تجرکات میدانی گروه های ترورریستی تکفیری در حاشیه جنوب غربی حلب توجه بیش تری می کردند، رسانه ها از تحولات میدانی غفلت کرده و بر روی این سوژه (انحلال النصره) تمرکز کردند!
فراموش نکنیم بخش عمده نیروهای نظامی در حال نبرد در سوریه، نیروهای داوطلب هستند که به علل مختلف در صف حامیان نظام و جبهه مقاومت یا در صف مقابل آن ها در حال نبرد هستند. مجموعه نیروهای دفاع الوطنی (بسیج) سوریه، لواء القدس فلسطینی، مستشاران ایرانی، مجاهدان حزب الله لبنان، رزمندگان عراقی (جنبش نجبا و سپاه بدر) و قهرمانان زینبیون (افغانستان) و فاطمیون (پاکستان) و بالاخره گروه های مختلف مردمی شیعیان سوری بدون استثنا به صورت داوطلبانه به کارزار نبرد در سوریه وارد شده اند. در سوی مقابل در صفوف گروه های معارضه نیز نیروگیری ها صرفا داوطلبانه بوده و به سختی بتوان حتی یک درصد شورشیان را «سربازان اجباری» تصور کرد.
فراموش نکنیم قریب به اتفاق معارضین و عمده نیروهای جبهه مقاومت، به صورت داوطلبانه در کارزار نبرد سوریه حاضر شده اند.
علاوه بر نکته فوق، بستر نبرد این روزها نه در بیابان بلکه در حاشیه و داخل شهر حلب است. شهر حلب تا سال 2012 پرجمعیت ترین شهر سوریه بوده و حتی الآن بعد از 5 سال نبرد همچنان بالغ بر یک میلیون نفر جمعیت دارد. علاوه بر آن بالاترین میزان حجم آوارگان در نقاط دیگر را همین شهر حلب دارد که می تواند موتوری برای تحریک عواطف و افکار عمومی باشد.
توجه ویژه گروه های تروریستی به پوشش رسانه ای و تبلیغاتی فعالیت های میدانی و نظامی خود
در چنین شرایطی، دست کم گرفتن نبرد رسانه ای و جنگ روانی، اشتباه مرگباری است که زیان های آن در عرصه میدانی (نظامی) و سیاسی به سرعت نمایان می شود. به جرأت می توان گفت اهمیت نبرد رسانه ای کم تر از نبرد رو در روی نظامی در میدان جنگی نیست و حتی فراتر از آن باید ادعا کرد شکست اخیر در عرصه میدانی نتیجه شکست قبلی در عرصه رسانه ای بود.
ما در این قسمت، منحصرا به نبرد رسانه ای تا پیش از آغاز عملیات ابراهیم یوسف پرداختیم و در بخش بعدی به انفعال و رویکردهای خسارت بار رسانه های خودی در روزهای انجام این عملیات و بعد از آن می پردازیم.
دیدگاه تان را بنویسید