وزیر خارجه جدید بریتانیا؛ شوخی‌ای که جدی شد

دیپلماسی ایرانی: واکنش بین المللی به انتخاب بوریس جانسون به عنوان وزیر خارجه بریتانیا در مجموع منفی بود. دیپلمات ها در اغلب پایتخت های جهان نکته مثبت زیادی درباره جانسون نداشتند که درباره آن صحبت کنند. حتی برخی در ابتدا انتشار این خبر را یک شوخی تلقی کردند. این دیدگاه خصمانه نسبت به جانسون چندین توضیح دارد. جانسون به عنوان ستون نویس نشریه به بیشتر رهبران جهان تاخته، از جمله باراک اوباما و هیلاری کلینتون و همچنین رجب طیب اردوغان، رییس جمهوری ترکیه. اما مساله مهمتر این است که جانسون در بریتانیا و جامعه جهانی به عنوان فردی کاملا غیرقابل اعتماد شناخته شده است. در بروکسل و دیگر پایتخت های اتحادیه اروپا، او را به عنوان مردی می بینند که دروغ می گوید، فرصت طلب است و درباره خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا لاف زده است. این خشم واقعی است و بعید است که به سرعت فروکش کند. در ایالات متحده واکنش ها به انتخاب جانسون با احتیاط همراه بوده است. زمانی که خبر انتخاب جانسون را به مارک تونر، سخنگوی وزارت خارجه دادند او با تلاش برای حفظ ظاهر و جلوگیری از خنده اش گفته ایالات متحده آماده همکاری با جانسون است. این در حالی است که جانسون، شهردار سابق لندن، شدیدا از اوباما انتقاد کرده بود. جانسون در انتقاد از تصمیم اوباما در حذف مجسمه وینستون چرچیل، نخست وزیر زمان جنگ جهانی دوم انگلیس از مجموعه کاخ سفید، از ریشه کنیایی و آفریقایی اوباما و همچنین نفرت تاریخی آفریقایی ها از امپراتوری انگلیس به عنوان یکی از انگیزه های اوباما در این اقدام یاد کرده بود. جانسون گفته بود که اوباما احتمالا به دلیل نفرت آبا و اجدادی اش از امپراتوری انگلیس اقدام به حذف مجسمه چرچیل از کاخ سفید کرده است. در آلمان، آنگلا مرکل، صدراعظم این کشور هم از اظهار نظر درباره شخص جانسون خودداری کرده و گفته است: «وظیفه داریم با دولت هایی که در کشورهای متحد به روی کار می آیند همکاری کنیم. جهان به اندازه کافی برای ما مشکلات دارد.» در فرانسه همتای بوریس جانسون در نخستین واکنش به انتخاب او، شهردار سابق لندن را یک دروغگو خوانده است. همچنین رسانه ها و مفسران فرانسوی بسیاری از این انتخاب ابزار تعجب کرده اند. سخنان جانسون در جریان کمپین برگزیت که اتحادیه اروپا را با آدولف هیتلر مقایسه کرده بود واکنش های بسیاری در فرانسه داشت. چین به عنوان دومین اقتصاد جهان نیز از انتخاب بوریس جانسون به عنوان وزیر امور خارجه جدید انگلیس ابراز تعجب کرده است. در چین جانسون اغلب به عنوان یک سلبریتی شناخته شده است تا سیاستمداری جدی. گفته شده، در ویبو، وبگاه میکروبلاگینگ چینی که مشابهت هایی با توییتر و فیس بوک دارد، بحث "بوریسولوژی" داغ شد که بیشتر بر روی موهای شهردار سابق لندن تمرکز داشت تا تجربیات وی در حوزه سیاست خارجی. یکی از کاربران چینی کنایه زده است: «فقط با نگاه کردن به بوریس جانسون می توانید بگویید که مدل موی انگلیسی اصلا دلچسب نیست.» یک دیپلمات غربی بدون این که نامش فاش شود، گفته است: «اینکه روزی بوریس جانسون وزیر خارجه بریتانیا شود اصلا به ذهنم هم خطور نمی کرد. این انتخاب اقدامی پرریسک است که می تواند تبعات بسیاری بدی در پی داشته باشد.» دولت های منطقه خاورمیانه سکوت دیپلماتیک خود را در این باره حفظ کردند، اما با توجه به سابقه جانسون قطعا در کشورهای مختلف نگرانی های جدی نسبت به این انتخاب وجود دارد. مخالفان مورد حمایت غرب در سوریه از سخنان بوریس جانسون که گفته بود سیاست فعلی بریتانیا به جای تاکید بر این عبارت که "رییس جمهوری باید استعفا دهد، همکاری با بشار اسد خواهد بود"، نگران شده اند. جانسون با تمرکز بر مبارزه با داعش از افراد مسلح در سوریه خواسته است که در کنار بشار اسد و ولادیمیر پوتین با این گروه تروریستی مبارزه کنند. فلسطینی ها هم که به دنبال تشدید فشارها بر اسراییل هستند احتمالا از انتخاب بوریس جانسون چندان خشنود نیستند. جانسون با رویکردی خصمانه نسبت به جنبش بایکوت، عدم سرمایه گذاری و تحریم اسراییل، در سفر به منطقه چنین اقداماتی را بی فایده و دیوانگی چند استاد دانشگاه چپگرا خوانده بود. در مصر، عربستان سعودی و کشورهای حوزه خلیج فارس، از نزدیک و با احتیاط به دنبال پاسخ به این پرسش هستند که آیا دولت جدید در انگلیس به تعهدات خود برای فروش تسلیحات به آنا پایبند است یا خیر. مساله دیگر که برای این کشور مهم است حمایت بریتانیا از ائتلاف حمله به یمن به رهبری عربستان است. در مجموع، با توجه به وضعیت اقتصادی بریتانیا بعید به نظر می رسد که لندن تمایل و توان بازبینی در قراردادهای فروش تسلیحات به کشورهای منطقه را داشته باشد. با این حال روزنامه سعودی شرق الاوسط ر صفحه نخست خود انتقادهای اروپایی ها نسبت به انتخاب جانسون را به طور گسترده پوشش داده بود. در تهران اما بوریس جانسون به عنوان سیاستمداری عمدتا ناشناس باقی مانده است. با این حال در سال 2008 وقتی در جریان رقابت برای شهرداری لندن از او پرسیده شده بود که همواره دوست داشته به کدام کشور سفر کند، گفته بود: "ایران". جانسون گفته بود: «من عاشق ویرانه ها و بناهای باستانی هستم و فکر می کنم که می توانم یک هفته خیلی خوب را در پرسپولیس سپری کنم.» تمام نگاه ها در ایران به رویکرد جانسون به توافق هسته ای ایران با غرب دوخته شده است. برخی از خبرگزاری ها سخنان جانسون در سال 2006 درباره برنامه هسته ای ایران را بازنشر کردند؛ زمانی که گفته بود "غرب نباید نگران دسترسی ایران به بمب هسته ای باشد چرا که بمب ممکن است که دولتمردان ایرانی را انعطاف پذیرتر کند." اگرچه تحریم های مرتبط با برنامه هسته ای ایران به طور رسمی لغو شده، تهران با چالش های گسترده ای برای بازگرداندن اقتصاد خود به بازارهای جهانی روبه روست که بیشترین دلیل آن هم عدم همکاری بانک های بزرگ اروپایی است. ایران پیش از تحولات اخیر در لندن به دنبال یافتن راهی برای حل این مشکل از طریق گفت وگو با مقام های بریتانیایی بود. اکنون برخی کارشناسان با اشاره به سوابق جانسون در حمایت از اسراییل و انتقاد از حزب الله نتیجه گیری می کنند که انتخاب جانسون به نفع روابط تهران ـ لندن نیست. این ریاض و تل آویو هستند که از چنین انتخابی در لندن خشنودند.