روزهای پس از کودتا و خطراتی که باید مراقب آن بود

خبرگزاری ایسنا: در سه روز گذشته بیش از 6 هزار نفر در ترکیه راهی زندان شده‌اند و بیش از 8 هزار نظامی نیز برکنار شدند که این امر خبر از تسویه‌ حساب‌های گسترده در ترکیه می‌دهد. ارتش، پلیس و قوه قضائیه در یک اقدام بی‌سابقه در حال پاکسازی از هر کسی است که مخالف سیستم سیاسی مورد نظر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه است. شکی نیست حزب عدالت و توسعه بیشترین آراء را در ترکیه دارد و در تمامی انتخابات بعد از سال 2002 میلادی پیروز بوده است اما همزمان شکی هم وجود ندارد که این حزب همه ترکیه نیست. آنچه اکنون در ترکیه می‌گذرد این است که اکثریت 40 درصدی حزب عدالت و توسعه درحال پاکسازی 60 درصد دیگر جامعه ترکیه است که در گرایش‌های سیاسی پراکنده است. همین پراکندگی کمک کرده است که رهبر حزب عدالت و توسعه بتواند بسان یک "امپراطور عثمانی" عرض اندام کند. گرچه وحدت مخالفان به حزب عدالت و توسعه کمک کرد که اردوغان از کودتا جان سالم بدر ببرد ولی آنچه در این یکی دو روز اخیر مشاهده می‌شود کنارگذاشتن گسترده مخالفان در ترکیه است. آنچه در حال حاضر در ترکیه انجام می شود یکدست سازی جامعه ترکیه است و هزینه این یکدست سازی هم گسترش برخوردها در بدنه اجتماع خواهد بود. خشونت‌هایی که قبل از این تنها بین حاکمیت و کردها در این کشور بود ظاهرا این بار به تمام جامعه سرایت کرده است. همه امروزه بر این اعتقاد هستند که کودتا در هیچ کشوری نسخه خوبی برای تغییر سیستم سیاسی نیست اما تسویه حساب‌های گسترده با دستاویز سرکوب کودتا نیز نمی‌تواند درست باشد. جامعه امروز ترکیه قبل از اینکه به این برخوردها نیاز داشته باشد به آرامش بعد از طوفان نیاز دارد. پایبندی به اصول اولیه دموکراسی و تغییر قدرت می‌تواند زمینه‌های بازگشت آرامش را به ترکیه فراهم کند. ادامه این برخورد این سوال را در ذهن کارشناسان به وجود می‌آورد که آنگونه که با مخالفان در ترکیه برخورد می‌شود آیا با تروریست‌ها نیز برخورد شده است. بخصوص بعد از آنکه ترکیه را مورد هدف قرار داده وصدها تن را به کام مرگ کشاندند. انتشار برخی تصاویر در میان مردم ترکیه در جریان کودتا که نشان می‌دهد طرفداران داعش به حمایت از اردوغان برخاسته‌اند نه تنها پیام خوبی برای این کشور نیست بلکه برای تمام منطقه نیز پام شومی است. در حالی که ترکیه در آتش برخوردهای قومی و سیاسی می سوزد حضور عوامل داعش در این کشور می‌تواند آژیر خطری برای کل منطقه باشد. همه می‌دانیم که بعد از شکست‌های داعش ورود گسترده تروریست‌های تکفیری از سوریه به ترکیه مطرح است ولی هیچ نشانه ای از برخورد با آنها در ترکیه دیده نمی شود. این اقدام ضمن اینکه جامعه ترکیه را رودروی همدیگر قرار می دهد زمینه‌های تحکیم بیشتر پایگاه‌های تشکیلاتی داعش در ترکیه را فراهم خواهد کرد. به نظر می رسد باید در این شرایط نگران دو مورد اساسی در ترکیه بود. 1- برخورد بیشتر با مخالفان و تعمیق برخوردها در داخل ترکیه،‌ امری که پوتین و برخی مسئولان اروپایی در سخنانشان از اردوغان خواستند مدنظر قرار دهد و به رفتارهای غیرعقلایی برای سرکوب دست نزند. اما شواهد امر پیداست اردوغان که بشدت عصبانی و درصدد حذف تمامی مخالفین است به این نصایح گوش نمی‌دهد و البته که از این رهگذر توجیهی منطقی پیدا کرده است. این اقدام وی راهکارهای دموکراتیک در کشور ترکیه را برای پایان دادن به خشونت‌های داخلی با مشکل جدی روبرو خواهد کرد. 2- بهره برداری داعش و سایر گروه‌های تروریستی از وضعیت کنونی ترکیه. نگرانی که اصلا در این کودتا دیده نشد و کسی هم به آن نپرداخت. این امر باید مورد توجه قرار گیرد که اردوغان با حمایت و ابتکار مردم در قدرت باقی مانده پس باید سیاست خود را بر اساس مطالبات مردم بچیند. این مطالبات نیز در کنار مسائل اقتصادی، توجه به رویکرد اسلامی، پایان دادن به همراهی با غرب و همگرایی بیشتر با سوریه و عراق علیه تروریسم است. تشدید خشونت‌های داخلی اگرچه در کوتاه مدت باعث یکدست سازی سیستم می‌شود اما در خفا شعله‌های جنگ داخلی را برخواهد افروخت و از سوی دیگر تروریسم فرصت تنفس و استفاده از فضای ترکیه برای تجدید حیات مجدد خود را پیدا خواهد کرد.