اندیشه‌های سلفی- تکفیری که داعش را شکل داد/ راز تفاوت‌های داعش با سایر گروه‌های تروریستی

چند سالی است که اخبار مربوط به جنایت های گروههای تروریستی در جهان و بویژه جهان اسلام و مخصوصا در حوزه خاورمیانه در صدر اخبار است و گروههای سلفی و تکفیری تیتر اخبار رسانه ها شده اند. در این میان گروه تروریستی دولت اسلامی(داعش) بیشتر از همه گروهها، اذهان را به خود جلب کرده است. گروهی که دامنه جنایت، اهداف برنامه های تروریستی، به همراه تنوع تابعیت های ملیت های مختلف اعضاء آن سابقه ای جدید در گروههای تروریستی ایجاد کرده و ذهن ها را به خود مشغول کرده است. 1. این گروه دارای چه اندیشه و به دنبال چه اهدافی است؟ 2. تفاوت داعش با سایر گروههای تروریستی در چیست که به اینگونه رشد و توسعه یافته است و تبدیل به صدر اخبار مربوط به اقدامات تروریستی شده است؟ برای یافتن پاسخ این پرسش ها تلاش شده است تا ابتدا با اندیشه سلفی و تکفیری آشنا شده و سپس تفاوت ها عمده داعش و سایر گروههای تروریستی بیان شود.

پس از سیطره و استعمار کشورهای اسلامی توسط استعمارگران و عقب ماندگی جهان اسلام در برابر استثمار جهان غرب، سوالی ذهن مسلمانان را به خود مشغول کرد که چرا عقب مانده‌ایم؟ و چه باید بکنیم؟ اندیشمندان اسلام‌گرای شیعه و سنی به این پرسش پاسخ‌های متعددی دادند که مبنای واحدی داشت. راز عقب ماندگی ما، فاصله گرفتن از اسلام واقعی و شخص نبی مکرم اسلام(ص) است ولی در نظریه پردازی اختلاف وجود داشت. طیفی از اهل تسنن در نظریه پردازی خود با بر شمردن تفوقی که در صدر اسلام بود آن دوران را دوره طلایی اسلام دانسته و خواستار بازگشت به آن دوران شده است و در نظریه‌پردازی این بازگشت از شیوه های اعتدالی تا افراطی مشاهده می‌شود. غالب نظریه هایی که در این طیف ارائه شده است بازگشت به دوران صدر اسلام است و به همین خاطر به ایشان سلفی می گویند؛ آن‌ها پیاده کردن شیوه زندگی پیامبر اسلام و سلوک صحابه را به عنوان راه کار ارائه دادند، چیزی که در اخوان المسلمین مصر مشاهده می‌شود و اگرچه در اصل سلوک صحابه اختلاف هایی وجود دارد ولی بیشترین مشکل به آنجایی باز می‌گردد که در شکل افراطی در ظاهر امور نیز خواهان بازگشت هستند و با مظاهر تمدنی مخالفند و این شکل افسارگسیخته نظریه پردازی سلفی گرایانه است. و اما شاخه عملیاتی این اندیشه معتقد است اسلام از اصل خود منحرف شده است و اعتقادات مسلمانان اعم از شیعه و سنی کافرانه و شرک آمیز است و باید اسلام خالص و بدون بدعت و شرک شکل بگیرد. آن‌ها خود را تابع چنین اسلامی می‌دانند و جهاد می‌کنند؛ دست به سلاح و اقدامات خشن و حرکات تروریستی می‌زنند تا به هر وسیله‌ای ولو جنایت همه جهان اسلام را با خود همراه سازند تا اندیشه آن‌ها را بپذیرند و به این خاطر به آن ها گروههای تکفیری می‌گویند. گروههای داعش در جهان اسلام؛ جبهه النصره در سوریه، جندالاسلام(ریگی) در ایران, طالبان در افغانستان؛ صحابه در پاکستان؛ القاعده در کشورهای اسلامی- عربی؛ بوکوحرام در نیجریه، الشباب در سومالی، ابوسیاف در فیلیپین و ... از معروف‌ترین گروههای تکفیری هستند. در این میان وهابیت را می توان در قالب سلفی افراطی و تکفیری جای داد. وهابیت سعودی با اندیشه‌های تکفیری در طول تاریخ خود دست به جنایات فراوانی زدند و اکنون به دلیل اینکه قالب دولتی گرفته‌اند برخی ملاحظات را مد نظر قرار می‌دهد و اهداف خود را نظام مند دنبال می کنند. اکنون به عنوان پشتیبانی مالی و تسلیحاتی و اطلاعاتی گروههای تروریستی فعال هستند. ریشه‌های اعتقادی بسیاری از گروههای تکفیری در حوزه های علمیه وهابی و تحت حمایت عربستان سعودی شکل گرفته است.

از این واقعیت نباید غافل شد که شکل گیری چنین اندیشه های افراطی، خاستگاه استعماری داشته و دولت های استعماری نیز منافع خود را در اختلاف افکنی و دشمن سازی در داخل جهان اسلام دیده و هم با شکل گیری و هم در هدایت گروههای تروریستی - تکفیری سیاست های خود را دنبال می کنند. بنابراین سلفی گری اعتقاد به بازگشت به دوران صدر اسلام و اندیشه افراطی آن تکیه بر ظاهر اسلام و سبک و سیاق زندگی در آن دوران داشته و تکفیری شاخه عملیاتی این اعتقاد است که تلاش دارد تا سر حد اعمال خشونت زمینه تبعیت از خود و اندیشه های خود را با کافر دانستن دیگر مذاهب اسلامی فراهم نماید. داعش و گروههای تکفیری: القاعده مبنا و پیشتاز گروه‌های تکفیری معاصر است که بنیانگذار آن بن لادن بوده و در کشورهای اسلامی ــ عربی فعالیت تروریستی داشته است. با کشته شدن چند سرکرده این گروه و رئیس شاخه عراق آنها، ابوبکر بغدادی بعنوان نفر اول این گروه جایگزین شد که اهداف بلندتری داشت تا جائیکه از شاخه اصلی خود یعنی القاعده منفک شده و گروه تکفیری داعش را شکل داد. گروهی که با طرح اولیه دولت عراق و شام وارد عرصه جنایت و کشتار شد و دامنه خود را با شیوه های مختلف گسترش داد.

این گروه تفاوت های زیادی باسایر گروههای تروریستی دارد از عضوگیری و استفاده از زنان در ساختار اجرایی تا آموزش کودکان برای انجام حرکت های تروریستی و ... اما اگر بخواهیم به مهمترین تفاوت این گروه را با سایر گروههای تروریستی هم مسلک اشاره کنیم به سه جمله می رسیم: 1. ساختار حاکمیتی و اندیشه گسترش حاکمیت بر جهان اسلام 2. بین المللی بودن اعضاء 3. فعالیت های رسانه ای- تبلیغاتی این گروه فراتر از گروههای تروریستی که دامنه محدود به چند شهر یا روستا دارند و حرکات عمدتا ایذایی برای دولت ها انجام می دهند دارای ساختاری است که می تواند به سرعت حاکمیت خود را بر شهرها و روستاها اعمال نماید. از تشکیلات قانونگذاری؛ اجرایی و قضایی گرفته تا پلاک کردن خودروها و پاسپورت‌ها و تعویض کتب درسی مطابق آموزه‌های تکفیری و مراودات اقتصادی و حتی قانونگذاری و حکمیت و ... این ساختار ناشی از باور ایجاد حاکمیتی یکسان در جهان اسلام بر اساس باورهای سلفی است که در آن هیچ مذهبی به غیر از مذهب آن‌ها مورد پذیرش نیست. به همین خاطر نام و نقشه خود را پس از اشغال قسمتی از عراق از داعش(دولت عراق و شام) به دا(دولت اسلامی) و از نقشه انضمام عراق و شام به کل جهان اسلام تغییر دادند و ابوبکر بغدادی خود را خلیفه مسلمین خواند و از گروهها و دولت ها خواست که با او بیعت کنند. چنین ساختار و اهدافی در هیچ یک از گروههای تروریستی مشاهده نمی‌شود. داعش؛ جنایتکاران سازمان یافته بین‌المللی دومین مشخصه داعش ترکیب اعضاء آن است درحالیکه اغلب گروه‌های تروریستی عمدتا از اتباع کشور خود تشکیل می‌شوند ترکیب و تنوع اعضاء داعش متنوع‌ترین ترکیب در گروههای تروریستی است. و سابقه این تنوع ملیت در هیچ کشوری مشاهده نشده است. اعضاء این گروه از آمریکا و اروپا گرفته تا آفریقا و قاره آسیا و استرالیا بخصوص کشورهای جهان اسلام هستند. نیروهایی که با زبان‌های مختلف و قومیت‌ها و نژادهای گوناگون در این گروه جذب شده‌اند. به همین خاطراست که داعش به راحتی هر کشوری را تهدید می کند و تهدیداتش جدی گرفته می شود. چراکه نشان داده است، اعضاء آن در کشور مقصد می توانند امنیت را با اقدام تروریستی به چالش بکشانند حال این کشور فرانسه باشد یا بلژیک و یا هر کشوری که اتباعش در داعش فعال هستند. البته اقدامات مقطعی و بعضا حمایتی دولت های غربی در قبال تروریسم، شائبه طراحی قبلی اینگونه حرکات تروریستی توسط سرویس های اطلاعاتی همان کشورها را تقویت می کند.البته آمار مختلفی از تعداد اتباع کشورهای جهان حاضر در داعش ارائه می شود ولی در هر صورت کمترین آمارها نیز به نسبت گروههای تروریستی دیگر قابل توجه است و در این نقشه یکی از آمار ها در نقشه ای ارائه شده است: اما سومین شاخصه مهم داعش فعالیت های رسانه‌ای و تبلیغاتی این گروه است به گونه‌ای که در راس اخبار مربوط به اقدامات تروریستی قرار گرفته و در شناخت خود به نسبت سایر گروههای تروریستی پیشی گرفته است. با وجود قدمتی که گروه تروریستی القاعده و یا طالبان دارند، داعش توانسته است معروف‌تر و مشهورتر جلوه کند و این معروفیت خود را مرهون فضای تبلیغاتی است که از آن به بهترین شیوه بهره می برد. فیلم برداری از فتوحات داعش و انتشار سریع جنایت های متنوع و منزجر کننده داعش در جهان، بهره برداری ویژه داعش از فضای مجازی است که به کمک آن توانسته اند خود را به عنوان گروه تروریستی بی رحم، دارای برنامه و توانایی رویارویی با قدرت ها نشان دهد موضوعی که در اشغال سریع برخی از مناطق و بیعت برخی از گروههای تروریستی با سرکرده داعش موثر بوده است. *کارشناسی ارشد حقوق بین الملل