«آتش بس در سوریه»، گزینه‌ای که همه بر روی آن اتفاق نظر دارند؟/ از توافق روسیه و آمریکا تا تمکین معارضین و شروط بشار اسد

سرویس بین الملل فردا: مذاکرات فشرده سیاسی در 24 ساعت اخیر به نتایج بی سابقه ای رسید و به نظر می توان آتش بسی را در آینده نزدیک پیش بینی کرد. به این ترتیب، آتش جنگ خانمان سوزی که به کشته شدن صدهاهزار نفر و آوارگی بیش از 4 میلیون سوری در خارج از کشور و حدود 7 میلیون سوری در داخل کشور منجر شده است، می تواند برای مدتی فروکش کند.

به راستی چه اتفاقاتی طی 24 ساعت اخیر افتاد؟ ابتدا شبکه دولتی روسیا الیوم وابسته به کرملین بود که به نقل از معارضین، از نهایی شدن توافق میان واشنگتن و مسکو در مورد آتش بس در سوریه خبر داد. به این ترتیب، دو کشور روسیه و آمریکا با یکدیگر بر سر زمان و چگونگی برقراری آتش بس در جنگ نیابتی سوریه توافق کردند. همین دو کشور تأکید کردند که این آتش بس شامل دو گروه تروریستی جبهه النصره و داعش نمی شود؛ اما گروه های مسلح سوری را در بر می گیرد.

بعد از سال ها جنگ و ویرانی، بالاخره این ها می توانند به خانه و شهر خود - هرچند ویران شده - بازگردند و در سایه امنیت زندگی کنند؟

نهایی شدن تدوین سند مکتوب برای پایان جنگ

فراتر از آن، یکی از معارضین سوری در گفت و گو با همین شبکه، از نهایی شدن «سند مدوّن پایان جنگ در سوریه» در گفت و گوی سران کرملین و کاخ سفید خبر داد. به این ترتیب، آتش بس اعلامی، گام بلندی است برای تعیین تکلیف نهایی جنگ در سوریه و آغاز دوران جدید حیات سیاسی این کشور. تبعا باید انتظار داشت مذاکرات سیاسی از این زمان، شدت بیش تری پیدا کند. شاید در همین زمینه، تماس تلفنی پوتین با ملک سلمان برای دعوت از پادشاه آل سعود به مسکو، قابل تحلیل است.

سند توافقنامه اتش بس جنگی سوریه، در مذاکرات این دو کشور (آمریکا و روسیه) تنظیم می شود!

تنظیم نهایی سند سرنوشت جنگ سوریه در مذاکرات میان روسیه و آمریکا، واکنش منفی بخشی از معارضین سیاسی سوری را به دنبال داشت. «برهان غلیون» که به رویکردهای ملی گرایانه و مخالفت با دخالت های خارجی شهره است، سند مذکور را نشانه دیگری از «نیابتی بودن جنگ در سوریه» خواند؛ زیرا هیچ فرد سوری جزء نویسندگان آن نبوده است. به عقیده او «قطعا باید از پایان جنگ استقبال کرد؛ اما بلافاصله باید اندیشید چه کسانی جنگ ویرانگر فعلی را به سوریه تحمیل کردند و طی این سال ها باعث تداوم آن شدند؟»

موافقت مشروط معارضین با آتش بس

همزمان با این اظهارات، بخشی از مخالفان سوری در استانبول گرد هم آمدند که نشان می دهد وزارت خارجه ترکیه نمی خواهد از شتاب این تحولات عقب بماند. در این جلسه شرکت‌کنندگان موافقت اولیه خود را با امکان دستیابی به توافقی برای برقراری آتش بس موقت اعلام کردند که به توقف آنچه «اقدامات خصمانه نیروهای هم پیمان دولت دمشق علیه مردم سوریه» خوانده شد، منجر شود.

در جلسه هیأت عالی مذاکره کننده معارضین در استانبول، نمایندگان گروه های مسلح شورشی سوری نیز حضور داشتند و با آتش بس به صورت مشروط موافقت کردند.

به گزارش الجزیره، معارضان حاضر در این جلسه با طرح آتش بس پیشنهادی مسکو و واشنگتن، به صورت مشروط موافقت کردند. به گفته آنان، در صورت تمکین نظام در برابر سه شرط زیر، با آتش بس برای مدت "دو تا سه هفته" موافقت می کنند. این سه شرط عبارتند از:

1- ضمانت های بین المللی برای توقف فعالیت های عملیاتی نیروهای خارجی (روسیه و جبهه مقاومت) همپیمان اسد، به محض اجرای آتش بس میان طرفین

2- لغو تمام محاصره شهرها و مناطق تحت کنترل معارضان از سوی ارتش سوریه و گروه های همپیمان و ارسال کمک های انساندوستانه تحت نظارت نهادهای بین المللی

3- آزادی زندانیان سیاسی و معارضین از زندان ها و بازداشتگاه های نظام؛ به ویژه آزادی زنان و کودکان در بند مطابق لیست کمیساریای سازمان ملل

آتش بس صرفا سوری-سوری بوده و شامل دو گروه تروریستی «جبهه النصره» و «داعش» نمی شود.

آیا معارضان سوری می توانند جبهه النصره را از مناطق تحت کنترل خود بیرون کنند؟

در همین زمینه، هیأت عالی مذاکره کننده معارضین در مذاکرات ژنو3 که در نشست استانبول حاضر شده بود، با صدور بیانیه ای اعلام کرد سه شرط فوق در مذاکرات مونیخ مورد موافقت کشورهای قرار گرفته و پس از آن، استفان دی مستورا نماینده دبیر کل سازمان ملل در امور سوریه با حضور در دمشق، بر سر مفاد آن با بشار اسد مذاکره کرده است.

ریاض الحجاب، رئیس هیأت مذاکره کننده معارضین در گفت و گو با شبکه خبری سی ان ان در مورد این بیانیه اظهار داشت: «نمایندگان عمده گروه های مسلح سوری در نشست ما حاضر بودند و با طرح آتش بس موافقت کردند. هم اکنون وضعیت سوریه به جایی رسیده است که فکر می کنم همه ما بر ضرورت بیرون راندن گروه های خارجی از صحنه نبرد و توافق سوری-سوری باید تأکید کنیم.»

ریاض الحجاب که تا سال 2012 نخست وزیر بشار اسد بود و پس از ان به مخالفان پیوست، ریاست هیأت عالی مذاکره کننده معارضین را بر عهده دارد.

او در توضیح بیانیه هیئت مطبوع خود در "استانبول"، بر ضرورت حضور ناظران کشورهای خارجی بر تمام مراحل اجرای آتش بس تأکید کرد!

نخست وزیر سابق بشار اسد که در سال 2012 به معارضان پیوست، در ادامه موضعی متناقض می گیرد و خواستار حضور فعال کشورهای خارجی در بحث آتش بس است: «ما تأکید داریم که در تمام مراحل اجرای آتش بس، ناظران خارجی حضور بسیار پررنگی داشته باشند و حتی هیچ مرحله ای بدون دریافت ضمانت های قابل اتکا از طرف کشورهای خارجی، اجرایی نخواهد شد! زیرا ما باور داریم که نظام اسد و متحدان آن به آتش بس وفادار نخواهند ماند!»

موافقت مشروط نظام سوریه با آتش بس

بشار اسد، رئیس جمهور سوریه نیز در واکنش به بیانیه هیأت عالی مذاکره کننده معارضین، موافقت مشروط خود را برای آتش بس اعلام کرد. به نظر او، هر سه شرط معارضین را می توان پذیرفت!

بشار اسد در گفت و گو با روزنامه ال پاییس چاپ اسپانیا، از موافقت خود با شروط معارضان در مورد آتش بس خبر داد؛ اما هشدار داد که تنها زمانی می توان آتش بس را پذیرفت که باعث تقویت «گروه های تروریستی» نشود.

به عقیده بشار اسد، تنها شرط برقراری آتش بس، تمهیدی است که تروریست ها نتوانند با استفاده از آن فرصت به بازسازی توان و انرژی خود بپردازند؛ زیرا در این صورت آتش بس نقض غرض بوده و «باعث طولانی تر شدن نبرد در سوریه می شود.»

رئیس جمهور سوریه در گفت و گو با روزنامه ال پاییس جاپ مادرید اظهار داشت: «ما آماده هستیم؛ اما مسئله فقط اعلام (آتش بس) نیست زیرا طرف مقابل نیز ممکن است همان را اعلام کند، مسئله این است که عملا چه کاری انجام می دهید، اگر خواسته باشید که عبارت آتش بس را بکار ببرید،این عبارت صحیح نیست زیرا آتش بس بین دو ارتش یا دو کشور درگیر انجام می شود، بنابراین می گوییم که توقف عملیات است، مسئله در وهله اول مربوط به آتش بس است، اما فاکتورهای مکمل دیگر و با اهمیت تری وجود دارد، مثل جلوگیری از استفاده تروریست ها از توقف عملیات برای بهبود بخشیدن به وضعیت خودشان.»

استفان دی مستورا نماینده دبیر کل سازمان ملل در سوریه، برای گفت و گو با بشار اسد و مقامات دمشق به پایتخت سوریه سفر کرد.

شرط دوم بشار اسد، نقش سازنده کشورهای مختلف در صحنه بین المللی است: «80 کشور به شیوه های مختلف حامی تروریست ها هستند. برخی از آنها با حمایت مالی مستقیم یا حمایت لجستیکی یا تسلیحاتی یا از طریق تامین جنگجو برای تروریست ها و برخی دیگر در صحنه سیاسی از آنها در محافل بین المللی حمایت می کنند.» تنها در صورتی می توان به آتش بس امیدوار بود که سازمان ملل وارد میدان شده و کشورهای مختلف را وادار به رعایت الزامات آتش بس کند. او صراحتا از ترکیه به عنوان کشوری که نقش محسوسی در تشدید بحران داشته است، نام می برد.

رئیس جمهور سوریه با انتقاد از رویه پیشین جامعه جهانی در قبال بحران سوریه گفت: «80 کشور به شیوه های مختلف حامی تروریست ها هستند.»

فرمانده کل نیروهای نظامی و نفر اول ساختار قدرت در سوریه، در ادامه آمادگی دمشق برای پذیرش آتش بس را به صراحت بیان می کند؛ اما تنها آتش بسی را قبول می کند که به پایان بحران سوریه کمک کند: «اگر همه مستلزمات برقراری آتش بس مهیا نشود؛ این امر نتیجه معکوس به همراه خواهد داشت و به هرج و مرج بیشتر در سوریه منجرمی شود، این امر ممکن است به تقسیم کشور منجر شود. به همین علت، اگر خواسته باشیم که توقف عملیات را اجرا کنیم. این امر می تواند همراه با تامین فاکتورهایی که ذکر کردم، مثبت باشد.»

نمونه ای از اقلام توزیعی و تبلیغی در دمشق

نقش اسرائیل در آتش بس

روزنامه صهیونیستی هاآرتص در شماره روز گذشته خود به نقل از «باراک رابید» از نگرانی مسکو در مورد تجدید روابط آنکارا و تل آویو خبر داد و اعلام کرد در واکنش به این تگرانی، «تل آویو تعهد داد آنکارا را به ایفای نقش سازنده در سوریه و هماهنگی غیرمستقیم با روسیه وادار کند.»

به گفته وی، حتی سرگی لاوروف وزیر خارجه روسیه به صراحت در دیدار روز پنجشنبه خود با «دور گولد» مدیرکل وزارت خارجه اسرائیل به صراحت از نقش واسطه گری اسرائیل صحبت کرده است. لاوروف در این دیدار گفته است: «با توجه به رفتار غیرسازنده ای که آنکارا در منطقه پیش گرفته است و از سوریه تا غزه را ناامن و ناآرام ساخته؛ تجدید روابط تل آویو با آنکارا هیچ توجیهی ندارد. تنها علتی که می توانیم برای این تجدید رابطه بپذیریم، ایفای نقش فعال تل آویو در واسطه گری و میانجیگری برای مذاکره با آنکارا است تا آن ها از رفتار غیرمسئولانه خود دست بکشند. مسکو چنانچه در یان زمینه ضمانت های کافی دریافت نکند، به مذاکرات تل آویو آنکارا بدبین خواهد بود.»

تخریب و تضعیف کشور اسلامی سوریه، یکی از مواهب اسرائیل بود که از جنگ خانمان سوز سوریه به دست آورد.

آیا اسرائیل به این دستاورد قانع است یا امتیازات بیش تری را طلب می کند؟

روزنامه معاریو چاپ تل آویو نیز گزارش تقریبا نزدیکی را بیان کرده و در توضیح سفر گولد به مسکو نوشته است: «سوریه به روزهای حساسی می رسد؛ روزهایی که سرنوشت آن نه در میدان جنگ بلکه در میز مذاکرات تعیین می شود! اینجاست که اسرائیل به خوبی می داند که باید حداکثر هماهنگی را میان خود و مسکو و واشنگتن ایجاد کند. در این زمینه، مسکو قابل اعتمادتر به نظر می رسد؛ زیرا انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا در پیش است و نمی توان رفتار دولت آینده را کاملا پیش بینی کرد! به همین علت، گولد سفیر حسن نیت تل آویو به مسکو بود تا بر هماهنکی کامل میان این دو کشور بزرگ(؟!) تأکید کند.»

کودک آواره سوری به سختی بار خود را در میان چادرهای اردوگاه ویران آوارگان بر روی خاک و گل می کشد؛ اما امیدوارانه به دوربین توجه می کند.

آیا مذاکرات کشورهای خارجی می تواند آینده این کودک را تأمین کند؟

این روزنامه با اشاره به اظهار نگرانی لاوروف در مورد تجدید رابطه اسرائیل و ترکیه، پاسخ گولد را بیان می کند: «در شرایط کنونی، امنیت و منافع همه ما به مذاکرات سیاسی حول سوریه گره خورده است! با این حال، تل آویو نمی تواند با کشورهای عربی وارد مذاکره شود و لذا گزینه های محدودی دارد. در میان کشورهای درگیر در پرونده سوریه، ما تنها می توانیم با مسکو، آنکارا و عمان (اردن) مذاکره کنیم و لذا نمی توانیم برگه آنکارا را از دست بدهیم.»

دوری گولد، مدیرکل وزارت خارجه اسرائیل پنجشنبه برای سفری دو روزه به مسکو رفت تا در مذاکرات رو در رو با سرگی لاوروف وزیر خارجه روسیه، آخرین اخبار مربوط به مذاکرات آتش بس سوریه را دریافت و نکات مد نظر تل آویو را بیان کند.

به نوشته معاریو، گولد بر اتحاد استراتژیک میان تل آویو و مسکو بار دیگر تأکید کرده است: «ما امیدواریم با مذاکرات سیاسی بتوانیم آنکارا را به پذیرش "واقعیت های جهانی و اجماع کشورها در سوریه" وادار کنیم. کسی نمی تواند رابطه ما با مسکو را با آنکارا مقایسه کند. روسیه یک متحد استراتژیک در طول تاریخ اسرائیل و یکی از بخش های مهم جامعه یهودی جهان و اسرائیل است؛ در حالی که آنکارا یک کشور اسلامی است که بعضا با رفتارهای غیرسازنده، جامعه یهودی را پریشان کرده است و ما می خواهیم در مذاکرات سیاسی، آن ها را "مهار" کنیم. هیچ کس نمی تواند جای میان یک "متحد استراتژیک" (روسیه) و یک "رقیب محترم اما با رفتارهای شیطنت آمیز" (ترکیه) مقایسه کند.»

روسیه نسبت به برقراری دوباره رابطه میان ترکیه و اسرائیل (بعد از حدود 5 سال) ابراز نگرانی کرده است.

اما گولد در پاسخ گفته اسرائیل برای تأثیرگذاری بر مذاکرات اتش بس سوریه، نیازمند رابطه با ترکیه است!

روزنامه یدیعوت احارنوت نیز در شماره امروز خود به نقل از «رون بن شای» کارشناس امور نظامی اسرائیل در مورد جدیدترین تحولات سوریه می نویسد: «اسرائیل مشخصا سه خط قرمز دارد و آن را به آنکارا و مسکو انتقال داده است. "سوریه آینده" مجبور است در قبال هر سه مورد، ضمانت های کافی بدهد. اول این که کسی نباید متعرض اراضی اسرائیلی (از جله جولان!) شود. دوم این که هیچ سلاح استراتژیکی نباید به دست حزب الله برسد که توازن قوا در مرزهای شمالی را بر هم بزند. سومین نکته، خروج کلیه تسلیحات شیمیایی و خطرناک از سوریه برای همیشه و تعهد دمشق برای رعایت این نکته است.»

به گفته مدیرکل وزارت خارجه اسرائیل، روسیه کشور «متحد استراتژیک» است؛ اما ترکیه «رقیب با رفتارهای شیطنت آمیز» است که باید از طریق رابطه دیپلماتیک "مهار" شود!

به گفته این منبع، روسیه در هر سه مورد به اسرائیل اطمینان کامل داده است؛ اما محافل کارشناسی نظامی تل آویو نسبت به موارد فوق - به ویژه مورد دوم - بدبین هستند. رون بن شای در این مورد می گوید: «جنگ در سوریه بهانه ای شد برای انتقال جدیدترین موشک ها از تهران به پایگاه های حزب الله در جنوب لبنان. ما اسناد این حقیقت را به مسکو نشان دادیم و انتظار داریم اگر مسکو نمی تواند حزب الله را خلع سلاح کند، لااقل مانع انتقال تسلیحات از خاک سوریه به لبنان شود.»

آخرین تحولات مربوط به آتش بس

همان طور که در ابتدای مقاله اشاره شد، نبض اصلی تحولات مربوط به آتش بس، به مذاکرات میان واشنگتن و مسکو اختصاص دارد و به نظر می رسد حرف نهایی را این مذاکرات تعیین کند. در همین رابطه، امروز جان کربی سخنگوی کاخ سفید اظهار داشت: «کری در گفت و گو با لاوروف بر فک حصار از شهرهای تحت محاصره به عنوان قدم اول اجرای آتش بس تأکید کرد و لاوروف نیز در این زمینه قول مساعد داد. ما فکر می کنیم بحران گرسنگی در روزهای آینده فروکش کند و همین نکته می تواند گام بلندی برای اجرای آتش بس باشد.»

جان کربی، سخنگوی کاخ سفید ابراز امیدواری کرد با رفع حصار از مناطق تحت کنترل معارضان و ارسال کمک های انساندوستانه از سوی سازمان ملل، نخستین گام برای آتش بس برداشته شود.

روسیه نیز موافقت خود با ارسال کمک های انساندوستانه را اعلام کرده است.

به گفته جان کربی، هنوز اختلافاتی میان آمریکا و روسیه وجود دارد: «ما نگرانی عمیق خود را در مرود بمباران غیرنظامیان و خانه های مسکونی بیان کرده ایم؛ اما مسکو زیر بار آن نمی رود! با این حال، طرفین اتفاق نظر دارند که با اجرای آتش بس، عملیات های هوایی مسکو محدود خواهد شد و همین هم مایه امیدواری است.»