تحلیل المانیتور از روابط ایران و ترکیه

یک پایگاه خبری - تحلیلی در گزارشی درباره تاثیر رویکرد مشترک تهران و آنکارا در حمایت از حماس بر روابط میان این ۲ پایتخت، تاکید کرد اگرچه تلاش‌های ترکیه برای برقراری آتش‌بس در غزه و آزادی اسرا تاکنون موثر واقع نشده اما به نزدیک‌تر شدن روابط این کشور با ایران منجر شده است.

تلاش‌های ترکیه برای آتش‌بس در غزه و آزادی اسرای حماس در حالی همچنان ادامه دارد که تاکنون نتیجه‌ای در بر نداشته است. با این حال، دیپلماسی آنکارا درخصوص غزه روابط ترکیه با ایران را تقویت کرده است.

بنابر گزارش پایگاه خبری المانیتور، «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهور ترکیه که قرار است به همراه «سید ابراهیم رئیسی» همتای ایرانی خود در نشست اضطراری امروز (شنبه) سران کشورهای اسلامی نقش رهبری ایفا کند از تهران به دلیل خودداری از تروریستی اعلام کردن عملیات هفت اکتبر حماس علیه اسرائیل، تجلیل کرد.

همچنین به نظر می‌رسد که ترکیه و ایران مایلند ببینند که آیا همگرایی آن‌ها در مورد غزه می‌تواند به حل پرونده‌های مورد اختلاف میان دو کشور کمک کند یا خیر. انتظار می‌رود رئیسی در اواخر ماه جاری (میلادی) به دنبال سفر «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه ایران که برای مذاکره در اوایل نوامبر به آنکارا رفته بود، به ترکیه سفر کند.

موارد مشابه دیگری از نزدیک‌تر شدن روابط میان این دو کشور در سال ۲۰۰۹ پس از حمله اردوغان به «شیمون پرز» رئیس رژیم صهیونیستی در اجلاس داووس و همچنین پس از فروپاشی روابط ترکیه و اسرائیل در پی حمله مرگبار اسرائیل به ناوگان حامل فعالان طرفدار فلسطین به سمت غزه در سال ۲۰۱۰ رخ داد. با این حال، کماکان اختلاف نظرهایی میان تهران و آنکارا بر سر مناقشه فلسطین و اسرائیل و همچنین در روابط دوجانبه آن‌ها وجود دارد.

در این میان، اردوغان اجازه نداده است که خشم او از موضوع فلسطین به مرز قطع روابط با اسرائیل و آمریکا برسد.

سفر امیرعبداللهیان به ترکیه

رسانه آمریکایی نوشت در پی آغاز حملات گسترده رژیم صهیونیستی علیه غزه به بهانه تلافی عملیات حماس علیه این رژیم در هفت اکتبر، اردوغان برای چندین روز خود را مهار کرد و نگران به خطر انداختن عادی‌سازی اخیر روابط ترکیه با اسرائیل یا امیدهایش برای ایفای نقش میانجی در این درگیری بود. اما او به باورهای اولیه خود بازگشت و با بدتر شدن اوضاع در غزه، چشم‌انداز او برای میانجیگری کاهش یافت.

در مجموع، به نظر می‌رسد که دیپلماسی ترکیه در غزه با وجود ده‌ها تماس و بازدید، تاکنون به جایی نرسیده است. اردوغان حتی در اجلاس سوم نوامبر سازمان کشورهای ترک که بسیار به آن اهمیت می‌دهد، نتوانست اعلامیه‌ای مطابق میل خود را به دست آورد. اظهاراتی که او در پرواز برگشت از اجلاس به خبرنگاران گفت نشان می‌دهد که آنکارا تصمیم گرفته است بر سه هدف اصلی تمرکز کند.

اولین مورد، ارسال کمک‌های بشردوستانه به غزه است. تاکنون ۱۰ هواپیمای کمکی ترکیه را به مقصد مصر ترک کرده‌اند اما این کمک‌ها هنوز وارد غزه نشده است.

دوم، اردوغان برای آتش‌بس فوری در غزه فشار آورده است و به موضع مشترکی که انتظار می‌رود از نشست سازمان کشورهای اسلامی در عربستان ظاهر شود، توجه بسیاری دارد. با این حال، واشنگتن اولین طرفی است که باید متقاعد شود تا برای آتش‌بس در غزه فشار بیاورد. به نظر می‌رسد که مذاکرات «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه آمریکا در آنکارا در هفته گذشته هیچ نتیجه‌ای در این زمینه نداشته است. بلینکن در فرودگاه با استقبال سطح پایین مواجه شد و اردوغان به خود زحمت نداد که با او دیدار کند. اظهارات بلینکن در آنکارا در مورد «اطمینان از اینکه مردم همچنان می توانند از غزه بیرون بیایند»، این گمانه‌زنی را برانگیخت که تخلیه غزه در دستور کار وی است. سپس در شبکه‌های اجتماعی شایعاتی مبنی بر پذیرش ۷۵۰ هزار فلسطینی توسط ترکیه منتشر شد اما آنکارا این برآوردها را رد کرد.

سوم، اردوغان بارها از تمایل ترکیه برای ایفای نقش ضامن پس از جنگ برای فلسطینیان صحبت کرده است. با این حال، گزینه‌های مورد بحث بین اسرائیل و ایالات متحده هیچ ربطی به این سیستم ندارد که شامل راه حل ۲ دولتی نیز می‌شود. اردوغان نمونه کشورهای ضامن در قبرس را مطرح کرده و این پیشنهاد سروصدای رسانه‌ای نیز به پا کرده است، اما بعید است که پذیرفته شود. حسین امیرعبداللهیان در جریان سفرش به آنکارا در پاسخ به سوالی درباره این پیشنهاد گفت که ایران از «تمام طرح‌های سیاسی که از گسترش جنگ جلوگیری و حقوق مردم فلسطین را تضمین می‌کند، حمایت می‌کند».

سفر فیدان به تهران

المانیتور نوشت گزارش‌ها نشان می‌دهد که در گفت‌وگوها در مورد آینده غزه، ایالات متحده و رژیم صهیونیستی درباره یک نیروی بین‌المللی برای جلوگیری از بازگشت حماس به قدرت پس از هدف آن‌ها برای سرنگونی نهایی آن بحث می‌کنند. البته این نیروی حافظ صلح مورد نظر ایران و ترکیه نیست.

ترکیه به‌علاوه برای آزادی افرادی که حماس در جریان عملیات خود در اسرائیل به اسارت گرفته بود با این گروه در تماس بوده است، اما قطر کانال اصلی در این موضوع محسوب می‌شود و پس از آن نیز مصر است. منابع فلسطینی می‌گویند که ترکیه در بهترین حالت می‌تواند نقش تسهیل کننده را ایفا کند.

برخی تردید دارند که آیا ترکیه می‌تواند به عنوان یک کانال بین واشنگتن و تهران عمل کند. اگرچه آنکارا از چنین ظرفیتی برخوردار است، اما ۲ منبع ایرانی به المانیتور گفتند که پیام‌های آمریکا تاکنون از طریق قطر و عراق رسیده است. بلینکن قبل از سفر به آنکارا در بغداد مذاکراتی داشت و پس از آن نخست وزیر عراق به سرعت به تهران رفت.

به گزارش المانیتور، مهم‌ترین نتیجه دیپلماسی ترکیه در غزه تاکنون، احیای تماس‌های ترکیه و ایران است. ۲ قدرت منطقه‌ای غیر عربی به دنبال متحد کردن صدای خود در حمایت از فلسطینی‌ها بوده‌اند، هرچند دیدگاه‌های آن‌ها به‌طور قابل توجهی متفاوت است. ترکیه از ایجاد یک کشور فلسطینی بر اساس مرزهای ۱۹۶۷ حمایت می‌کند، در حالی‌که ایران از به رسمیت شناختن اسرائیل امتناع می‌ورزد و یک کشور مشترک برای مسلمانان، یهودیان و مسیحیان را پیشنهاد می‌کند.

حمایت اردوغان از حماس نیز با ایران که از گروه‌های مقاومت فلسطینی حمایت می‌کند بسیار متفاوت بوده است. بعید است که روابط آنکارا با حماس هرگز به سطح تهران تبدیل شود./ایسنا