دست رد بشار اسد بر سینه اردوغان

عادی سازی روابط آنکارا – دمشق، به پیچیده‌ترین پرونده سیاست خارجی ترکیه تبدیل شده و با وجود اصرار و پافشاری اردوغان، دولت اسد از شروط مهم و به حق خود، کوتاه نیامده است.

سال 2022 میلادی برای دولت برخاسته از حزب عدالت و توسعه ترکیه، سالی بود برای عادی سازی روابط با چندین کشور.

اغلب این کشورها، همان هایی بودند که اردوغان با مواضع شخصی، سلیقه ای و مداخله جویانه، با آنها قطع رابطه کرده و عملاً شرایط سختی را برای مجموعه سفرا و دیپلمات های ترکیه به وجود آورد. مفسرین سیاسی در ترکیه، همواره می پرسیدند: چرا اردوغان به یک باره در برابر مصر، سوریه و کشورهای دیگر مواضع سفت و سخت گرفت و ده ها میلیارد دلار به اقتصاد ترکیه لطمه زد و چرا حالا، می خواهد به شکل عجولانه، روابط را به سطوح پیشین بازگرداند؟

اهمیت این سوال در این است که 3 ماه مانده به انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه، اردوغان بارها، مهمترین افراد خود را برای گفتگو با دولت سوریه به ماموریت فرستاد و از آنها خواست هر جوری شده برنامه ای برای دیدار او و بشار اسد جور کنند!

اردوغان انتظار داشت همچنان که در بازی های فوتبال جام جهانی قطر با عبدالفتاح سیسی رئیس جمهور مصر دیدار کرده، بتواند در گوشه ای از منطقه، با اسد نیز ملاقات کند. اما شواهد نشان می دهد که عادی سازی روابط ترکیه با سوریه، بسیار پیچیده تر از آن است که تیم اردوغان تصور می کرد.

به همین دلیل، به جرات می توان گفت، عادی سازی روابط آنکارا – دمشق، به پیچیده ترین پرونده سیاست خارجی ترکیه تبدیل شده و با وجود اصرار و پافشاری اردوغان، دولت اسد از شروط مهم و به حق خود، کوتاه نیامده است.

دست رد اسد بر سینه اردوغان

این روزها در ترکیه، اغلب رسانه های دیداری و شنیداری و همچنین روزنامه ها و مجلات، تحت امر حزب عدالت و توسعه و نهاد ریاست جمهوری است و مطالب حاوی انتقاد از تصمیمات دولت، نادر است. یکی از این موارد نادر، انتشار گزارشی درباره آخرین مواضع بشار اسد رئیس جمهور سوریه در مورد ترکیه است که در روزنامه نزدیک به داود اوغلو و باباجان منتشر شده است.

در گزارش روزنامه قرار به این اشاره شده که بشار اسد رئیس جمهور سوریه در دیدار با الکساندر لاورنتیف، نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه و هیئت همراه، درباره ترکیه نیز اظهار نظر کرده است.

در این نشست،  موضوع بازگشت آوارگان سوری و اقدامات انجام شده در این زمینه مورد بررسی قرار گرفته است. بشار اسد در اثنای نشست، به این اشاره کرده که دولت ترکیه، در مورد خارج کردن نیروهای نظامی خود از خاک سوریه، سر ناسازگاری دارد و تا زمانی که این نیروها در سوریه بمانند، نمی توان از چیزی به نام روابط دیپلماتیک، سخن به میان آورد.

روزنامه سوزجو مهمترین روزنامه متعلق به جبهه مخالفین اردوغان نیز به نقل از خبرگزاری رسمی سانای سوریه به این اشاره کرده که ناسازگاری ترکیه در عقب نشینی از خاک سوریه، در تضاد کامل با قوانین حاکمیت و حقوق بشردوستانه بین المللی است.

اسد همچنین در این دیدار اعلام کرده که آمریکا و غرب برای تضعیف موقعیت و حضور بین المللی روسیه یک بحران سیاسی و اقتصادی جهانی ساخته و باعث بی ثباتی جهانی شده اند و از اوکراین به عنوان ابزاری برای این منظور استفاده می کنند.

این در حالی است که روزنامه حریت از روزنامه های نزدیک به تیم اردوغان، از قول رئیس جمهور ترکیه نوشته است: «ما قصد بستن دروازه های روابط دیپلماتیک با سوریه را نداریم. درها باز است. ما در مورد دیدار با بشار اسد نیز مشکلی نداریم. اسد از ترکیه می خواهد شمال سوریه را ترک کند. ولی چنین چیزی برایمان ممکن نیست. چون ما در آنجا با تروریسم می جنگیم. وقتی که تروریست ‌ها در مرزهای ما هستند، چگونه می‌توانیم از آن خارج شویم؟ بنابراین لازم است سربازان ترکیه در سوریه بمانند».

اردوغان سخنان خود در مورد سوریه را به گونه ای بیان کرده که گویی این بشار اسد است که بارها از او تقاضای دیدار کرده است! حال آن که در عالم واقعیت، اردوغان بارها از رئیس جمهور سوریه درخواست دیدار مستقیم کرده و او همه چیز را به خروج نظامیان ترکیه از خاک سوریه منوط کرده است.  

چالش حضور اشغالگرانه ارتش ترکیه در سوریه

در حال حاضر، شهر عفرین و چندین منطقه شهری و روستایی اطراف آن تا حوالی جرابلس، الباب و چند نقطه دیگر، در اشغال نیروهای نظامی و انتظامی ترکیه است و آنان در عین حال، گروه هایی از معارضین مسلح غیرقانونی سوری را نیز با خود همراه کرده اند.

جالب اینجاست که کل نیروهای گروه تروریستی پ.ک.ک و نهادهای اقماری آن از این مناطق بیرون رانده شده اند و اگر اردوغان واقعاً از امکان تحرکات تروریستی در این مناطق هراس دارد، می تواند از دولت سوریه بخواهد که به طور رسمی، این منطقه را با نظارت روسیه و ایران در اختیار بگیرند تا نیروهای ترکیه با خیال راحت از آنجا خارج شوند.

چند و چون حمایت از معارضین مسلح مخالف اسد

یکی از مهمترین چالش های امنیتی سوریه از آغاز بحران در این کشور تاکنون، حمایت بی چند و چون آنکارا از معارضین مسلحی بوده که تحت عناوین مختلف و طیف های فکری و سیاسی گوناگون، سلاح در دست گرفتند تا دولت بشار اسد را به ورطه سقوط بکشانند و یک حکومت دست نشانده دولت ترکیه را در دمشق عَلَم کنند.

ترکیه در همان آغاز بحران سوریه، با حمایت از گروهی به نام «ارتش آزاد سوریه» و تسلیح و تجهیز فرماندهان آن، عملاً بنزین بر آتش ناامنی در ترکیه ریخت. اما بعدها، شمار گروه های مزبور، بیشتر و بیشتر شدند. این معارضین مسلح، از ترکمان سوری گرفته تا اعراب لیبرال، اعراب اخوانی و دیگران را شامل می شد و انتقال تسلیحات و مهمات به آنان، بارها برای دولت ترکیه، چالش امنیتی به وجود آورد.

دو سال پیش، ترکیه همه گروه های مسلح را در زیر یک چتر واحد سازماندهی کرد که شمار آنان بالغ بر دویست هزار نفر بود. در کنار این گروه، شاخه سیاسی مخالفین نیز، تشکیلات خودخوانده و غیرقانونی «دولت موقت سوریه» را تشکیل داده اند که هنوز هم تحت حمایت دولت ترکیه است و هزینه های جاری آن، تماماً توسط دولت اردوغان تامین می شود!

به نظر می رسد در چنین شرایطی، تداوم حمایت دولت آنکارا از معارضین و همزمان با آن، تلاش برای عادی سازی رابطه با دمشق، دهن کجی به مفاهیم و مبادی اولیه دیپلماسی و همسایگی است.

در پایان باید گفت، تصمیم گیری در مورد سوریه، یکی از مهمترین چالش ها و تناقض های فکری و سیاسی در دستگاه دیپلماسی ترکیه است. تا زمانی که ترکیه نتواند در مورد احترام نهادن به حاکمیت ملی سوریه و تمامیت ارضی این کشور، تصمیم نهایی را اتخاذ کند، این موضوع کماکان یکی از مشکلات مهم سیاست منطقه ای ترکیه خواهد بود./تسنیم