چرایی چرخش ناگهانی موضع اردوغان در قبال ناتو

"رجب طیب اردوغان بعد از مدتها تنش بر سر درخواست عضویت سوئد در ناتو که بیش از یک سال به طول انجامید سرانجام قبول کرده که از این درخواست حمایت کند. چرا او نظرش را در این خصوص تغییر داد؟"

پایگاه دویچه وله در تحلیلی درباره انگیزه رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در کنار گذاشتن مخالفتش با تصویب عضویت سوئد در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) نوشت: «رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در عرض یک روز مواضعی اتخاذ کرد که غرب را مبهوت ساخت: نخست شرطی جدید (پیشبرد عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا)‌ را مطرح  کرده و سپس رو به یک سازش غافلگیر کننده دقیقه نودی آورد.

اواخر دوشنبه،‌ ینس استولتنبرگ، دبیر کل ائتلاف ناتو اعلام کرد،‌ اردوغان قبول کرده فرآیند تصویب عضویت سوئد در ناتو از سوی پارلمان کشورش را "در سریع ترین زمان ممکن" پیش ببرد.

قبل از آنکه موافقت آنکارا با عضویت سوئد در ناتو اعلام شود، اردوغان در دقیقه نود قبل از ترک استانبول به مقصد ویلنیوس در کنفرانسی مطبوعاتی شرط جدیدی برای موافقتش با این عضویت سوئد مطرح کرد که حیرت همگان را برانگیخت.

رئیس جمهور ترکیه گفت، کشورش بیش از ۵۰ سال است که در پشت دروازه اتحادیه اروپا معطل مانده و خطاب به بروکسل گفت: "راه را برای ورود ترکیه به اتحادیه اروپا هموار کنید و سپس ما هم همانطور که راه ورود فنلاند به ناتو را هموار کردیم راه سوئد را نیز هموار خواهیم کرد.

بروکسل که از مواجهه با این حرکت متعجب شد، درخواست اردوغان را رد و تاکید کرد، فرآیند های ناتو و اتحادیه اروپا از هم مجزا هستند. در یک بیانیه مشترک منتشر شده بعد از حصول توافق در ناتو اعلام شد، سوئد "فعالانه از تلاش‌ها برای نیرو بخشی مجدد به فرآیند پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا از جمله مدرنیزه سازی اتحادیه گمرکی ترکیه-اتحادیه اروپا و آزادسازی ویزا استقبال می‌کند."

آیا ترکیه دوباره رو به سمت غرب کرده است؟

هر چند رسانه‌های طرفدار دولت در ترکیه حمایت سوئد را به عنوان پیروزی برای اردوغان ترسیم کردند کارشناسان می ‌گویند این اتفاق دستاورد جدیدی برای آنکارا محسوب نمی‌شود چون سوئد مدتهاست یکی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا است که از عضویت ترکیه در این اتحادیه حمایت کرده است. اوزگور اونلو هیسارجیکلی، مدیر دفتر صندوق مارشال آلمان در آنکارا گفت، اعتقاد دارد که اقدام اردوغان می‌تواند همچنان به عنوان یک پیام مهم در نظر گرفته شود.

او بیان کرد: "من فکر می‌کنم اردوغان بعد از انتخابات به دنبال روابط مثبت‌تر با آمریکا و اروپا است و می‌خواهد آنها نیز او را بپذیرند. به عنوان مثال به حرفهای او درباره هموار ساختن راه ورود ترکیه به اتحادیه اروپا نگاه کنید: او می‌داند که در این خصوص هیچ اتفاقی نخواهد افتاد. اما پیامی که او می خواهد بفرستد این است: من را کنار نگذارید."

یک نظریه دیگر این است که ترکیه با توجه به درگیر شدن اقتصادی به نرخ رکوردشکن بالای تورم و افت سریع ارزش لیر ترکیه، صرفا به خاطر دلایل اقتصادی دارد از  سیاست برقراری تعادل بین گرایش به روسیه و گرایش به غرب فاصله گرفته و وزنه  گرایش به غرب را سنگین تر می‌کند.

مدرنیزه سازی اتحادیه گمرکی ترکیه-اتحادیه اروپا می تواند مزایای اقتصادی برای آنکارا در پی داشته باشد. این مدرنیزه سازی هدفش این است که این اتحادیه محصولات کشاورزی، بخشهای خدماتی، و تدارکات دولت  را علاوه بر محصولات صنعتی شامل شود. بخش تجارت ترکیه نیز به دنبال محافظت ازخودش در برابر توافقات تجاری پیچیده اتحادیه اروپا با کشورهای ثالث است.

سفر ترکیه به اتحادیه اروپا و نقض حقوق بشر

مذاکرات درباره پیوستن آنکارا به اتحادیه اروپا که در سال ۲۰۰۵ در بروکسل شروع شد نتوانسته  پیشرفت ملموسی را رقم بزند. این مذاکرات به ویژه در تبعات بعد از کودتای نافرجام ژوئیه سال ۲۰۱۶ ترکیه به دلیل اینکه تدابیر ضدتروریستی اتخاذ شده توسط آنکارا در این دوره منجر به نقض حقوق بشر شد، در بن بست قرار گرفت.

ناظران در اروپا استدلال می‌کنند، ترکیه در راستای احیای چشمگیر روابطش با اتحادیه اروپا همراه با چشمداشت به عضویتش در این اتحادیه، باید اول روابطش را با شورای اروپا عادی سازی کند. شورای اروپا مستقل از اتحادیه اروپاست اما  تا کنون هیچ  کشوری نبوده که بدون آنکه اول به شورای اروپا متعلق باشد، وارد این اتحادیه شود. البته ترکیه عضو شورای اروپا است اما روابطش با این شورا در سالهای اخیر متزلزل بوده است. آنکارا از حکم دادگاه حقوق بشر اروپا، شناخته شده‌ترین نهاد وابسته به شورای اروپا، در خصوص "آزاد کردن فوری" عثمان کاوالا،  فعال ترکیه‌ای که از ۲۰۱۷ زندانی است، و همچنین صلاح الدین دمیرتاش، سیاستمدار برجسته حامی کردها که از سال ۲۰۱۶ زندانی است، تبعیت نکرده است./ایرنا

شورای اروپا چنانچه پیشرفتی در زمینه پرونده کاوالا نبیند از پاییز امسال مذاکره درباره تحریم‌های احتمالی علیه ترکیه را شروع خواهد کرد. بنا براین لازم است که آنکارا فراتر از تصویب عضویت سوئد در ناتو باید کارهای خیلی بیشتر دیگری را در راستای عضو شدن در اتحادیه اروپا انجام دهد.

آیا آنکارا جنگنده های درخواستی خود را از واشنگتن دریافت خواهد کرد؟

ترکیه برای سفر به سمت اتحادیه اروپا در آینده نزدیک، به سمت مقصد واقع گرایانه‌ای حرکت نمی‌کند اما تصمیم آنکارا در مورد سوئد می‌تواند آغاز تعاملات جدیدش با واشنگتن باشد.

ارتباطات دیپلماتیک اخیر ترکیه با آمریکا همچنین به حصول اتفاق نظر در ویلنیوس کمک کرده است. جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا از تصمیم همتای ترکیه‌ای خود در آستانه اجلاس ناتو استقبال کرد.

بایدن در بیانیه‌ای که توسط کاخ سفید منتشر شد، گفت: "من آماده همکاری با اردوغان و ترکیه در زمینه تقویت دفاع و بازدارندگی در حوزه یورو-آتلانتیک هستم."

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا هم در بیانیه‌ای اظهار کرد، واشنگتن احتمالا در رایزنی با کنگره روند انتقال جنگنده‌های اف-۱۶ به ترکیه را به پیش می‌برد.

همچنان تحولات اخیر به گمانه زنی ها در خصوص اینکه عقب نشینی اردوغان از مسدود کردن مسیر ورود سوئد به ناتو ترکیه را یک قدم به اجرای معامله خرید اف-۱۶ نزدیک کرده، دامن زده است. با این حال آنکارا و واشنگتن هر دو استدلال می کنند، هیچ ارتباطی بین این دو موضوع وجود ندارد.

آنکارا بارها درخواستش برای خرید ۴۰ جنگنده جدید اف-۱۶ ساخت لاکهید مارتین و ۸۰ کیت مدرنیزه سازی جنگنده های موجود خود را نزد آمریکا تکرار کرده است. با وجود تلاشهای جو بایدن برای به دست آوردن حمایت کنگره برای این معامله چند نماینده کنگره آمریکا از جمله باب منندز، رئیس کمیته روابط خارجی سنا هنوز متقاعد به موافقت کردن با فروش این ادوات نشده‌اند. بهانه آنها این است که ترکیه سامانه‌های ضدهوایی روسی اس-۴۰۰ را خریده و مایه نگرانی‌های دیگر از جمله ممانعت از عضویت سوئد در ائتلاف آتلانتیک شمالی است.

منندز بعد از چراغ سبز اردوغان به عضویت سوئد در ناتو به اظهار خوش‌بینی محتاطانه پرداخت. این سناتور آمریکایی گفت، به رغم ملاحظاتی که دارد در حال بحث با دولت جو بایدن درباره مساله فروش جنگنده‌ها به ترکیه بوده و احتمالا در هفته آینده در خصوص رفع مخالفتش با فروش این جنگنده‌ها تصمیم خواهد گرفت.

منندز خاطر نشان کرد: اگر دولت بایدن توان یافتن راهی برای تضمین توافق تجاوزات ترکیه علیه همسایگانش را داشته باشد، عالی است. البته در چند ماه گذشته این تجاوزات با وقفه همراه بوده اما باید تبدیل به یک واقعیت دائمی شود.

آسلی آیدینتاشباش ، روزنامه نگار سابق اهل ترکیه در مقاله‌ای در واشنگتن پست استدلال کرد: "ممکن است جنگنده های اف-۱۶ فورا به ترکیه داده نشوند اما احتمالا تضمین های قدرتمندی درباره تحویل دادن این جنگنده ها مطرح است.

آیدینتاشباش معتقد است اگر ترکیه و غرب کارتهایشان را درست بازی کنند احتمالا یک شروع مجدد فراگیر تر در روابط آنها رقم می‌خورد.

تنها زمان خواهد گفت آیا تحولات جدید در ناتو فصل جدیدی در روابط ترکیه با متحدان غربی رقم می‌زند یا خیر.»

انتهای پیام