خیز ارتش سوریه برای بستن پرونده تروریست‌های ادلب

ارتش سوریه به نظر می‌رسد که به تدریج در حال آغاز یک عملیات تهاجمی گسترده علیه تروریست های تحریرالشام در استان ادلب است.

شمال غرب سوریه و مناطق تحت اشغال تروریست‌های «هیئه تحریر الشام» یا همان جبهة النصره سابق، طی روزهای گذشته شاهد حملات سنگین هوایی و توپخانه‌ای سوریه و روسیه بود؛ به نظر می‌رسد دولت دمشق پس از تثبیت خود در اتحادیه عرب، برای آزادی آخرین مناطق تحت اشغال تروریست‌ها خیز برداشته است.

این حملات از روز یکشنبه، چهارم تیر آغاز شده است؛ وزارت دفاع سوریه در این روز خبر داد که با همکاری نیروی هوایی روسیه، حملاتی را علیه تروریست‌ها در ادلب انجام داده است. البته به گفته وزارت دفاع سوریه، شروع کننده درگیری‌ها، تروریست‌های جبهة النصره بودند؛ به طوریکه طی حملات موشکی و راکتی آن‌ها در روز جمعه به غرب استان حماه  شمال استان لاذقیه، چهار غیر نظامی از جمله دو کودک جان باختند، حملاتی که بهانه لازم به ارتش سوریه برای آغاز مرحله جدید جهت برچیدن پرونده تروریست‌های ادلب و حلب را فراهم کرده است.

به گفته وزارت دفاع سوریه، دهها نفر از تروریست‌ها در حملات روز یکشنبه کشته و انبارهای مهمات آنان منهدم شده است. جنگنده‌های ارتش روسیه نیز در چند نوبت، مقرهای تروریست‌های تحریرالشام و «حزب الاسلامی الترکستانی» را در ادلب، لاذقیه و حلب بمباران کردند.

در واکنش به این حملات، تحریر الشام دستور داد که مقرهای باقیمانده این گروه تروریستی برای جلوگیری از هدف قرار گرفته شدن توسط نیروی هوایی روسیه و سوریه، تخلیه شود. منابع محلی نیز در آن برهه گفتند که همه ایست‌وبازرسی‌های تحریر الشام در اطراف ادلب، خالی از عناصر این گروه شده است.

دور دیگر حملات روز سه شنبه (شش تیر) آغاز شد و در این حملات، به گفته منابع روسی چهار پست فرماندهی و انبار تسلیحات گروه‌های تروریستی منهدم شده و ۶۵ تروریست نیز از پای درآمدند.

هیئه تحریر الشام که متشکل از چند گروهک کوچک است، مهم‌ترین مجموعه باقی مانده از تروریست‌هاست که پس از ۱۲ سال بحران مناطقی هرچند کوچک را در اشغال خود دارد.

آغاز دور جدید حملات روسیه و سوریه، در شرایطی است که بخش قابل توجهی از بحران سوریه پایان یافته است، دمشق به اتحادیه عرب بازگشته و کشورهای عربی پس از ۱۲ سال به دنبال بهبود روابط با سوریه هستند، ترکیه نیز با چرخشی قابل توجه، با واسطه قرار دادن روسیه تلاش دارد یخ روابط با دمشق را آب کند. در این میان تروریست‌های اجاره‌ای وابسته به ترکیه درمانده و خشمگین هستند و علیه عادی‌سازی روابط آنکارا و دمشق هر از گاهی دست به تظاهرات می‌زنند.

در این میان گروهک هیئه تحریرالشام (جبهة النصره سابق) که بخش‌هایی از استان ادلب و حلب را همچنان در اشغال خود دارد، تلاش می‌کند در شرایط به وجود آمده، راه نجاتی برای خود یافته و با جلب نظر آمریکا، شاید بتواند موقعیت فعلی خود را تثبیت کند. «محمد الجولانی» سرکرده این گروهک در دی ماه سال گذشته در واکنش به دیدار وزرای دفاع ترکیه و سوریه در مسکو در یک فایل ویدئویی به نام «لن نصالح» (هرگز مصالحه نمی‌کنیم) از نزدیکی روابط میان ترکیه و سوریه و دیدار مقامات دو کشور با یکدیگر به شدت انتقاد کرد و خشمگین به نظر می‌رسید.

در این شرایط، تحریرالشام سعی دارد چهره جدیدی از خود به نمایش بگذارد، این گروهک همچنان در لیست تروریستی آمریکا قرار دارد و این مسأله مانع از حمایت علنی و گسترده واشنگتن از این گروهک شده است، بنابراین تحریرالشام طی دو سال اخیر که غلبه دولت سوریه بر بحران مسجل شده، تلاش دارد برای جلوگیری از فروپاشی نهایی، هرچند در ظاهر هم شده خود را یک گروه ترقی‌یافته و جدای از ایدئولوژی سلفی گذشته نشان دهد، تا جایی که تغییر پوشش محمد الجولانی نیز مورد توجه کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت. (بیشتر بخوانید)

در این میان، با وجود اینکه تحریرالشام در لیست تروریستی کشورهای غربی و عربی قرار دارد، اما به نوشته روزنامه البناء لبنان، تلاش‌هایی در پشت پرده برای بهبود وجهه این گروهک صورت می‌گیرد و برخی کشورها در حال بررسی امکان حضور تحریرالشام در صحنه سیاسی آینده سوریه هستند.

همزمان برخی کشورهای غربی سعی دارند مناطق تحت اشغال تحریرالشام را به یک منطقه خودمختار و یک کانتون تبدیل کنند، طرحی که زمانی از سوی «استیفان دی میستورا» فرستاده سابق سازمان ملل در امور سوریه زمانی که تروریست‌های از مناطق جنوبی سوریه به ادلب فرستاده شدند، مطرح شده بود. این کشورها پس از ۱۲ سال دیگر هیچ امیدی به گروهک‌های تروریستی برای تغییر شرایط میدانی و سیاسی ندارند، در شرایط تلاش دارند برای تحریرالشام را در کنار دیگر گروههای کوچک تحت حمایت ترکیه جایگاهی دست و پا کنند، مسأله‌ای که هرگز از سوی دولت سوریه تحمل نخواهد شد.

در این میان منابع سوری از تحرکات جدید تحریرالشام علیه دیگر گروهک‌های تروریستی که تحت حمایت ترکیه قرار دارند، خبر می‌دهند، به گفته این منابع طی دو روز گذشته تحریرالشام در شهر عفرین و روستاهای اطراف دست به عملیات نظامی زده است و اگر ترکیه مداخله نکند، عملیات مشابهی نیز در شهر الباب آغاز خواهد شد.

تحرکات نظامی تحریرالشام علیه دیگر گروهک‌ها حاکی از این است که این گروهک قصد دارد پیش از ورود به درگیری بزرگ و سرنوشت‌ساز با ارتش سوریه، خیال خود را از بابت این گروهک‌ها راحت کرده و همزمان خود را به در تقابل با گروهک‌های سلفی و تندرو نشان دهد.

از القاعده تا دولت نجات

«محمد الجولانی» در ماه‌های اولیه بحران سوریه در سال ۲۰۱۱، زمانی که رهبر شاخه القاعده در سوریه، معروف به جبهه النصره بود، به شهرت رسید. افراد وابسته به القاعده به اردوگاه‌های ارتش سوریه در شمال این کشور سوریه هجوم آورده و استان ادلب و بخش‌هایی از حلب را به اشغال خود در آوردند. هرچند طی سال‌های اخیر با حملات مداوم ارتش سوریه، اکنون تنها بخش‌های شمالی استان ادلب در اشغال آن‌ها باقی مانده است.

در خصوص پیشینه این گروهک باید گفت که در جولای ۲۰۱۶، جبهه النصره نام خود را به «جبهه فتح الشام» تغییر داد و اعلام کرد که تصمیم به قطع روابط با القاعده گرفته است، اقدامی که بسیاری آن را تلاشی برای بهبود وجهه خود می‌دانستند؛ فتح الشام بعداً با القاعده و بسیاری از گروه‌های دیگر ادغام شد و نام هیئه تحریر الشام را بر خود نهاد.

در آن دوره، الجولانی برای اولین بار چهره خود را به صورت علنی نشان داد و سبک لباس پوشیدن خود را از عمامه و عبای سفید به پیراهن و شلوار تغییر داد، سپس تروریست‌های داعش که در حلب و دیگر نقاط شکست خورده و به ادلب گریخته بودند جذب تحریرالشام شدند، مدتی بعد گروهک «حراس الدین» که اعضای تندروی القاعده را تشکیل می‌دادند و تا آن زمان عضوی از هیئه تحریر الشام بودند به سیاست‌های الجولانی اعتراض کرده و با تحریر الشام درگیر شدند که در نهایت منجر به قتل عام اعضای حراس‌ الدین شد.

اما کاربران شبکه‌های اجتماعی واکنش های جالبی به این تغییرات داشتند، آن‌ها تصویری از محمد الجولانی را به اشتراک گذاشتند که یک پیراهن آبی و یک کت سرمه‌ای به تن دارد و روی آن به زبان عربی نوشته شده بود: «سلام آقای الجولانی خوشتیپ! پیراهن خوبی است شما می‌توانید لباس خود را عوض کنید، اما همیشه یک تروریست خواهید بود. پاداش ۱۰ میلیون دلاری را فراموش نکنید».

در سال ۲۰۱۷ تحریرالشام مجموعه‌ای با عنوان «دولت نجات» را در مناطق تحت اشغال خود تشکیل داد تا تحت نظارت خود یک تشکیلات شبه دولتی داشته باشد، این مجموعه در ابتدا تلاش کرد تفسیر بسیار سختگیرانه‌ای از قوانین اسلامی را به اجرا بگذارد، به طوریکه یک پلیس دینی تشکیل شد و اعضای آن زنانی که پوشیه به صورت نمی‌بستند را دستگیر می‌کرد. همچنین مغازه‌داران مجبور بودند جمعه‌ها برای شرکت در نماز جمعه کار و بار خود را تعطیل کنند.

در ابتدای سال ۲۰۲۰ ارتش سوریه عملیات گسترده‌ای را برای آزادسازی ادلب و حلب آغاز کرد که ترکیه در آن زمان به شدت به تروریست‌ها کمک می‌کرد، در نهایت در مارس ۲۰۲۰ آتش‌بس اعلام شد و منطقه پس از ماهها شاهد آرامش بود، در این شرایط تحریرالشام در راستای جلب توجه غرب شروع به سرکوب بقایای داعش در ادلب کرد.

با همه این تفاسیر وزارت خارجه آمریکا در بیانیه‌ای در مارس سال جاری اعلام کرد که هیچ تغییری در وضعیت تحریرالشام رخ نداده و این گروهک همچنان تروریستی خوانده می‌شود.

به نوشته وبگاه روزنامه الشرق الاوسط، «آرون لوند» یکی از اعضای اندیشکده Century International، معتقد است که بعید است که ایالات متحده آمریکا هیئه تحریرالشام و الجولانی را از لیست تروریستی خود حذف کند.

«وائل علوان» پژوهشکر اندیشکده «جسور» در ترکیه نیز به الشرق الاوسط گفت که محمد الجولانی سعی دارد موقعیت خود در ادلب را پس از پایان بحران سوریه تثبیت کند و می‌داند که بدون جلب حمایت آمریکا و غرب، مسیر دشواری را در پیش خواهد داشت.

اکنون به نظر می‌رسد که دولت سوریه به تدریج عملیات نظامی علیه تحریرالشام را آغاز می‌کند؛ این بار دیگر نه خبری از حمایت‌های مالی عربستان سعودی و حمایت‌های لجستیکی و تلسحاتی ترکیه است./تسنیم