حضور زلنسکی در نشست اتحادیه عرب/ اوضاع جنگی چگونه است؟

بشار اسد به این نشست آمده بود تا به درخواست سایر اعراب برای بازگشتن سوریه به جمع آنان پاسخ گوید اما زلنسکی که باخموت را در آستانه سقوط می‌دید و نگران وضعیت آتی کشور خود است، به قصد یاری طلبیدن وارد جده شده بود. به عبارتی او با این نیت وارد عربستان شد تا اعرابی را که در طول جنگ اوکراین، یا موضع بی‌طرفی اتخاذ کرده یا حتی در قضیه فروش نفت و مسائل پیرامون جنگ، خود را تحت فرامین ایالات متحده قرار نداده بودند، مجاب کند، با نقش آفرینی‌های دیپلماتیک تصویری دیگر از خود مخابره کنند.

زلنسکی از همین رو در سخنرانی خود در این نشست، سعی کرد توجه دولت‌های عربی را معطوف به کی‌یف کرده و نظر آنها را در مسیر همسویی با اوکراین قرار دهد. به این صورت که دعوت از او، نشانه‌هایی از حمایت ضمنی اعراب یا حتی چرخش جزئی به سمت اوکراین و در نهایت توسعه جبهه ضد روسیه در منطقه باشد.

طلب حمایت از اعراب جهت طرح صلح کی یف

آنچه به طور کلی و معنادار در صحبت‌های زلنسکی وجود داشت، درخواست حمایت از اعراب از صلح مورد نظر کی یف بود و از همین رو نیز تأکید کرد: «ما برای صلح و دعوت به کمک به اینجا آمدیم تا به جنگ در اوکراین پایان دهیم». او برای جلب نظر بیشتر اعراب به سوی خود، با دست آویز قرار دادن حفاظت از مسلمانان اوکراین، لازمه همکاری با کی یف را به اعراب خاطر نشان ساخت. در واکنش به این اظهارات، عربستان سعودی که نقش کلیدی را در اتحادیه اعراب دارد، از آمادگی ریاض برای میانجیگری میان مسکو و کی‌یف خبر داد.

 تأکید بر موضوع صلح از سوی زلنسکی، نشان می‌دهد، جنگ فرسایشی در اوکراین با وجود ارسال تجهیزات پیشرفته به آوردگاهی بدون افق روشن بدل شده و توان رزمی را از آنها زدوده است و به همین علت نیز ارائه طرح صلح، در واقع اذعان زلنسکی به این مسأله بود که اوکراین در باطن استراتژیک خود، به دنبال راهی برای برون رفت از وضعیت شکننده جنگی است.

نگاهی به وضعیت میدانی جنگ اوکراین هم حاکی از آن است، حملات مستقیم به پایتخت‌ها و استفاده از تجهیزات موشکی پیشرفته‌تر و بالا رفتن هزینه‌های جنگی، این بحران را وارد مرحله جدیدی کرده که محاسبات به روز‌تر و جدیدتری را می‌طلبد. بویژه که در برخی محافل غربی، میزان تاب‌آوری و دوام رزمی-انسانی اوکراین کاهشی توصیف و بر لزوم نشستن بر سر میز مذاکره تأکید شده است. البته چنین شرایطی در اردوی روسیه هم مشاهده می‌شود. سفر وزیر کشور روسیه به عربستان که تنها چند روز پس از سفر زلنسکی به جده انجام شد، حکایت از تمایل این کشور به برون رفت از جنگ دارد. اما در این میان ایالات متحده در یکه تازی عرصه سیاسی، تنها تداوم جنگ و مهار روسیه را در پیش روی خود خواستار است و از این رو تا جایی که امکان دارد از صلح روی گردان است.

اما رفتارهای گاه متناقض کی یف برای بیان استراتژی جنگی گویای این است که فشارهای امریکا برای ادامه دار کردن جنگ، یک سوی ماجرا است و سوی دیگر تلاش دارد جنگ در مرحله‌ای که کمترین هزینه را تحمیل می‌کند به پایان برسد. به عنوان نمونه سقوط باخموت - شهر استراتژیک اوکراین - توسط قوای روسیه، زنگ خطری برای همپیمانان کی یف تلقی می‌شود که عیار ابهام در نتیجه جنگ را بالا برده است.

رئیس جمهور اوکراین در بخشی دیگر از سخنان خود «تضمین امنیت انرژی در زمستان آینده» را نیز از دیگر موضوعات قابل طرح دانست. این مسأله در واقع نگاهی دارد به پاسخ روسیه به تحریم‌های غرب که طی آن ‌انرژی ارسالی خود را به اروپا قطع کرد و موجب بحران انرژی در این قاره شد. اروپا بعد از گذر سخت از زمستان، در تلاش است که منبعی برای تأمین انرژی خود بیابد و انرژی کشورهای خلیج فارس یکی از بهترین گزینه‌های آن می‌تواند باشد.

دلایل دعوت از زلنسکی

دعوت از زلنسکی به اتحادیه عرب که به طور معمول میهمانان آن عرب هستند، نکته‌ای قابل توجه بود. این امر حاوی دلایل چندی است. شاید اصلی‌ترین دلیل چنین دعوتی، نقش آفرینی اعراب در مناسبات بین‌المللی باشد. بعد از شکاف‌های دولت‌های عرب و فضای پر مناقشه حاکم بر آنها، ‌اینک سران عرب که به رویکرد صلح و ثبات پایدار منطقه‌ای روی آورده‌اند، از ظرفیت‌های داخلی خود برای عنوان کردن یک میانجی در جنگ اوکراین که سرآمد رویدادهای جامعه جهانی شده است، استفاده می‌کنند. پیشتر عربستان در تبادل اسرای روسی و اوکراینی نقش آفرینی مثبت خود را ارائه کرده بود. زلنسکی نیز در سخنرانی خود با تکیه بر همین مسأله و تداوم بازیگری این کشور در حل مسائل اوکراین بیان داشت: مردم اوکراین از تلاش‌های پادشاهی عربستان سعودی در خصوص آغاز آزادی زندانیان در روسیه تشکر می‌کنند.

 دومین دلیل دعوت از زلنسکی به تلاش دولت‌های عرب منطقه برای نشان دادن رویکرد جدید خود در عرصه بین‌المللی بعد از ماجراجویی‌های مختلف در منطقه و شکست در جنگ سوریه است. آنها قصد دارند، با چنین اقداماتی مانند دعوت از اسد و بازگرداندن سوریه به اتحادیه عرب و احیای روابط عربستان با ایران، بر سیاست جدید خود در جهت تنش زدایی در منطقه تأکید کنند. در ادامه چنین سیاستی اتحادیه عرب قصد دارد با دعوت از زلنسکی در نقش یک میانجی ظاهر شده و خود را آماده به پایان رساندن یک بحران جهانی نشان دهد.

سومین دلیل دعوت از زلنسکی نیز به تمایل اعراب برای کاستن از بار منفی پذیرش شکست بر می‌گردد. بی‌تردید، تمنای اعراب برای عادی‌سازی روابط بدون پیش شرط با سوریه، موجب حرکت رو به پایین جایگاه کشورهای عرب است، زیرا آنها بعد از شکست در جنگ نیابتی علیه سوریه که با به کارگیری تمام قوایشان همراه بود، به سرانجامی نرسیده و اکنون فرش قرمز برای دمشق به مثابه پذیرش شکست سیاست‌های تنش آلود آنها است. دعوت از زلنسکی می‌توانست کمی این سرخوردگی را در جهان تقلیل دهد و موجب‌ تمرکز زدایی از حضور بشار اسد در این نشست شود.

پیام کلی نشست اعراب

اتحادیه عرب به رهبری عربستان، همزمان با حضور بشار اسد، از زلنسکی دعوت به عمل آورد تا برآیند کلی نتایج در نشست به یک پیام واحد در جهان تبدیل شود؛ پیامی که فارغ از لزوم وجود اتحادیه عرب در تصمیم گیری‌های جهانی، توازن در سیاست خارجه اتحادیه را به نمایش بگذارد. این در حالی بود که کاخ سفید خشم و نگرانی خود را از حضور بشار اسد در اتحادیه عرب به طور مکرر اعلام کرده بود. موضعی که آلمان هم بر آن تأکید داشت. از این رو می‌توان گفت که دعوت از زلنسکی برای کاستن از نگاه قهر‌آمیز غرب به اتحادیه عرب و تأکید بر موضع بی‌طرفانه و صلح جویانه این اتحادیه بود تا از پیامدهای احتمالی جنگ در اوکراین، خود را دور نگه داشته و چهره‌ای معتدل را به نمایش بگذارد.

از دیگر سو نیز به نظر می‌آید زلنسکی سعی کرد، میوه فرصت ایجاد شده توسط اتحادیه عرب را در اجلاس گروه 7 بچیند. در بیانیه کشورهای گروه هفت بر حمایت از طرح پیشنهادی موسوم به «فرمول صلح» که از طرف ولودیمیر زلنسکی رئیس جمهور اوکراین ارائه شده تأکید شده است. بنابراین، ارائه و ایراد طرح صلح مدنظر اوکراین در نشست اتحادیه عرب، به منظور بالا بردن جبهه حمایتی از این طرح و اعتباردهی بیشتر بوده است.

به هر حال هر چه باشد، با توجه به سابقه عملکرد دولت‌های عرب در جنگ اوکراین و عدم وجود نشانه‌ای روشن از حمایت یکطرفه از کی یف، این گمانه مطرح می‌شود که اعراب اکنون تنها به پایان دادن جنگ و نه دخالت در آن می‌اندیشند و در روزهای آتی باید دید، در پس پرده مذاکرات بین عربستان با روسیه و اوکراین چه خواهد گذشت.

روزنامه ایران