برنامه جسورانه بعدی بن سلمان

"در سالهای بعد از به قدرت رسیدن محمد بن سلمان در عربستان کمتر مناقشه‌ای در خاورمیانه بوده که به نحوی با این ولیعهد ۳۷ ساله سعودی مرتبط نباشد؛ حالا او دارد به سراغ برنامه جسورانه بعدی خود یعنی فرصت دادن به صلح می‌رود."

خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی درباره سیاستهای اخیر محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی در حوزه سیاست خارجی نوشته است:

«اقدامات اخیر عربستان در راستای تنش‌زدایی با ایران، برقراری مجدد روابط با سوریه و پایان دادن به جنگ چندین ساله در یمن می‌تواند محمد بن سلمان را از تعدادی از غامض‌ترین مسائل منطقه‌ای که با آنها مواجه شده، رها کند.

موفقیت او در این برنامه‌هایش می‌تواند تاثیراتی عمیقی بر کلیت خاورمیانه و بر برنامه‌های گسترده‌ او به منظور تغییر شکل دادن عربستان، دور کردن آن از در آمدهای نفتی و تطبیق این کشور با تصویر مد نظرش داشته باشد.

شکست خوردن برنامه‌هایش نیز نه فقط حکومت قریب‌الوقوع او بر یک کشور دارای نقش ضروری برای تامین انرژی جهان بلکه همچنین کلیت یک منطقه درگیر با سالها تنشی که تحت تاثیر تصمیمات او تشدید شده را هم تهدید می‌کند.

ظهور محمد بن سلمان در قدرت بعد از آن تسریع شد که ملک سلمان، پدر او و پادشاه عربستان در سال ۲۰۱۵ تصمیم به منصوب کردن وی در سمت ولیعهدی این کشور گرفت. در آن سال محمد بن سلمان که همزمان وزیر دفاع عربستان نیز بود کشورش را وارد حمله نظامی به یمن کرده و در جنگی داخلی که به سطح یک درگیری نیابتی منطقه‌ای ادامه دار رسید، درگیر ساخت. ریاض حامی دولت تبعیدی مخالفان حوثی‌های مورد حمایت ایران در یمن که کنترل صنعا، پایتخت این کشور را در دست دارند، است.

در سال ۲۰۱۷ عربستان به جمع سه کشور عربی دیگر در تحریم قطری که روابطش را با ایران حفظ کرد، پیوست. در همان سال این شاهزاده عربستانی دست به تلاشی ناشیانه با هدف شکستن تسلط جنبش حزب‌الله مورد حمایت ایران بر دولت لبنان از طریق دعوت از نخست وزیر لبنان برای سفر به عربستان و سپس مجبور ساختنش به اعلام استعفا زد. این تلاش او به شکست انجامیده و نفوذ عربستان بر لبنان از آن زمان به بعد تضعیف شد.

چند روز بعد محمد بن سلمان یک کارزار مبارزه با فساد ادعایی را به اجرا در آورد که منجر به محبوس شدن تعدادی از نخبگان عربستانی در هتل ریتز کارلتون تا زمانی که آنها میلیاردها دلار دارایی خود را واگذار کردند، شد. سال ۲۰۱۸ با قتل جمال خاشقجی، ستون نویس عربستانی‌الاصل روزنامه واشنگتن پست در محل کنسولگری عربستان در شهر استانبول همراه شد و آمریکا و برخی از کشورهای دیگر بر این باورند که این قتل به دستور این شاهزاده عربستانی صورت گرفته است. اما سال بعد حمله‌ای صورت گرفت که احتمالا محاسبات او را تغییر داد. در سپتامبر ۲۰۱۹ قلب صنعت نفت عربستان سعودی با پهپاد و موشکهای کروز هدف حمله قرار گرفته و تولید نفت این کشور موقتا به نصف رسید.

نه عربستان و نه دولت وقت آمریکا تحت رهبری دونالد ترامپ به عنوان ضامن بلند مدت امنیت کشورهای عرب حوزه خلیج فارس علنا این حمله را تلافی نکردند. این اتفاق و همین طور خروج پر اغتشاش آمریکا در سال ۲۰۲۱ از افغانستان سبب شد کشورهای منطقه نسبت به اتکای خود به وعده‌های آمریکا تجدید نظر کنند.

در همین حال، عربستان سعودی روابط نزدیکی با روسیه در چارچوب گروه نفتی اوپک پلاس حفظ کرد. کاهش تولید نفت از سوی این سازمان، آن هم در شرایطی که جنگ روسیه با اوکراین قیمتهای انرژی را افزایش داد، خشم جو بایدن، رئیس جمهور و قانونگذاران آمریکایی را برانگیخت. چین نیز که از سایه همه‌گیری کروناویروس بیرون آمده است خواستار تضمین واردات نفت از عربستان است. هم روسیه و هم چین به عربستان و محمد بن سلمان این پرستیژ را دادند که مورد احترام ابر قدرتهای جهان بدون نگرانی‌های حقوق بشری مداوم مطرح شده از سوی غرب قرار بگیرد. محمد بن سلمان هم از شی جینپینگ، رئیس جمهور چین و ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه میزبانی کرده و هم با آنها گفتگوی تلفنی داشته است.

همچنین توافقی که اخیرا عربستان با میانجی گری چین در زمینه برقراری مجدد روابط با ایران منعقد ساخت این فرصت را در اختیار محمد بن سلمان قرار داد تا به آمریکا نشان دهد که کسان دیگر هم می‌توانند به سیاستهای خاورمیانه شکل دهند. از سوی دیگر این اتفاق فرصت مورد نیاز را به این شاهزاده عربستانی داده تا به روی پروژه آینده نگرانه ۵۰۰ میلیارد دلاری شهر هوشمند بیابانی "نئوم" در شمال غرب این کشور و همین طور پروژه مشهور به "مکعب" (یک شهر کوچک مکعب شکل به ارتفاع ۴۰۰ متر مملو از هولوگرام‌ها و فضاهای سرگرمی) با هدف تجدید فضای مرکز پایتخت عربستان کار کند؛ پروژه‌هایی که احتمالا در صورت تکمیل میلیاردها دلار هزینه دیگر نیز پیدا خواهند کرد.

محمد بن سلمان، زمان را برای دست زدن به این اقدامات مناسب دید. پیش از این، عربستان سعودی تلاش‌هایی را برای برقراری مجدد روابط با قطر در سال ۲۰۲۱ صورت داده است. کاستن از تنش‌ها با ایران ممکن است راهی برای خروج کامل از جنگ یمن را برای او فراهم کند.

با این وجود دستور این شاهزاده به مقامات سعودی برای نشست برگزار کردن با همتایان ایرانی بر سر مساله بازگشایی سفارت‌ها نشان دهنده تغییری چشمگیر است.

در همین حال، گفت‌وگوهایی نیزبر سر احیای روابط با سوریه‌ای که هنوز تحت حاکمیت بشار اسد، رئیس‌جمهور مورد حمایت ایران پس از سال‌ها جنگ داخلی قرار دارد، در جریان است. نشست آتی اتحادیه عرب که در ماه مه به میزبانی این کشور پادشاهی برگزار می‌شود، می‌تواند سوریه را به طور رسمی به آن بازگرداند. حتی لبنان که درگیر بحران‌هایی اعم از بحران مالی تا بحران بر سر تغییر ساعت است، می‌تواند از نزدیکی روابط ایران و عربستان سود ببرد.

عربستان همچنین در آینده با یک روند انتقال قدرت روبرو خواهد شد. ملک سلمان پادشاه فعلی عربستان در حال حاضر ۸۷ سال دارد. پادشاه قبل از او، ملک عبدالله، پیرترین پادشاه عربستان بود که در سن ۹۰ سالگی درگذشت. محمد بن سلمان احتمالاً تبدیل به جوانترین پادشاهی در عربستان که تاج و تخت را به دست می‌گیرد شده و می‌تواند ده ها سال دیگر برای اثرگذاری خود در این پادشاهی وقت داشته باشد.

اینکه این اثر چه خواهد بود، همین طور به این بستگی دارد که آیا خواهد توانست تنش‌هایی را که شعله ور ساخته کم کند یا خیر.»/ایسنا