چگونه پوتین اردوغان را برای آشتی با سوریه قانع کرد؟

عبد الباری عطوان، سردبیر و تحلیلگر سرشناس روزنامه فرامنطقه‌ای رأی الیوم در تحلیلی درباره تغییر موضعگیری اردوغان نسبت به دمشق و اسد نوشت، اظهارات وزیر خارجه ترکیه مقدمه‌ای برای بازگشت به گفتگو با رهبری سوریه جهت رسیدن به این آشتی بود و اردوغان به خوبی می‌داند که با نزدیک شدن تاریخ انتخابات ریاست جمهوری و با توجه به افزایش خصومت‌های مردمی علیه او و حزب حاکمش، مسأله پناهجویان سوری قدرتمندترین اهرم فشاری خواهد بود که علیه او و حزبش به کار گرفته خواهد شد.

عطوان نوشت، زمانی که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه تاکید می‌کند او و دولتش موظف هستند گام‌های روبه‌جلویی را با سوریه برای ناکام گذاشتن طرح‌هایی که هدف از آنها نابودسازی منطقه و جهان اسلام هستند، در پیش بگیرند و هیچ گونه طمعی نسبت به خاک سوریه نداشته و به تمامیت ارضی آن پایبند است، این تغییر ناگهانی که در جمع خبرنگاران حاضر در پرواز بازگشتش از اوکراین بر زبان او جاری شد، چه بسا در چارچوب بازنگری‌های سیاسی ریشه‌ای و ارزیابی تحولات ۱۰ سال گذشته بیان شده و بازتابی از تمایل به گشودن صفحه جدید، جدی و متفاوت با رهبری سوریه در تمامی سطوح باشد.

این لحن آشتی‌جویانه ناگهانی با رهبری و ملت سوریه نمی‌تواند تصمیمی لحظه‌ای بوده باشد بلکه پس از بررسی دقیق و عمیق خطراتی که برای ترکیه و کل منطقه وجود دارند و رسیدن به اجتناب‌ناپذیری انصراف از تمامی سیاست‌های قبلی که نه فقط برای سوریه بلکه در صورت ادامه برای ترکیه نیز خطر تقسیم را به دنبال داشتند، چنین تصمیمی گرفته شده است.

کلمه رمز جادویی قطعا در جریان نشست سرانی که دو هفته قبل در سوچی میان او و ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه برگزار شده و طی آن تحولات سوریه بررسی شد، مطرح شد، در آن نشست اردوغان از رسیدن به توافق‌هایی استراتژیک برای حل بحران سوریه بر اساس پذیرش خواسته‌های رسمی سوریه از جمله لزوم عقب‌نشینی تمامی نیروهای ترکیه‌ای، مبارزه مشترک با گروه‌های تروریستی که دو کشور را تهدید می‌کنند، به جریان انداختن دوباره تعهدهای قبلی در این زمینه و در راس آنها توافقنامه ۱۹۹۸ آدانا به درخواست پوتین و تضمین او، سخن گفت.

عطوان در ادامه نوشت، از نظر من مطلبی که در اظهارات اردوغان اهمیت ویژه‌ای داشت، این سوال او بود که "چرا ما میزبان چهار میلیون پناهجوی سوری هستیم و فشارهای زیاد آنها را تحمل می‌کنیم؟ آیا به این دلیل است که به جنگ مستمر با حاکمیت سوریه ادامه ‌دهیم؟" و در پاسخ گفت، "نه، بلکه به دلیل روابط‌مان با ملت سوریه از منظر ارزش‌های عقیدتی است و مرحله بعدی منافع بیشتری را به همراه خواهد داشت".

اظهارات مولود چاووش اوغلو (وزیر خارجه ترکیه) درباره لزوم آشتی میان ترکیه و سوریه در دیدارش با فیصل مقداد، همتای سوری خود در بلگراد، بالن‌های آزمایشی نبودند بلکه مقدمه‌ای پلکانی برای بازگشت به گفتگو با رهبری سوریه جهت رسیدن به این آشتی و رضایت هر دو طرف بود.

خداوند را شاکریم که اردوغان با زبان خود اعتراف کرد که آمریکا و نیروهای ائتلاف در مقام اول حامیان تروریسم در سوریه هستند و این مطلب نه فقط درباره گروه‌های مسلح ضد ترکیه بلکه برای سوریه نیز صدق می‌کند، چه بسیار کسانی که  بر این واقعیات غیرقابل انکار تاکید کردند اما رئیس جمهور ترکیه و مشاورانش گوش شنوایی برای آنها نداشتند و حتی این افراد در زمره دشمن طبقه‌بندی شدند.

اردوغان این را به خوبی می‌داند که با نزدیک شدن تاریخ انتخابات ریاست جمهوری در ژوئن آتی، زمان به نفعش نیست و با توجه به افزایش خصومت میان بخش‌های بزرگی از ملت ترکیه علیه او و حزب حاکمش، مساله پناهجویان سوری قدرتمندترین اهرم فشاری خواهد بود که علیه او و حزب حاکمش به کار گرفته خواهد شد به ویژه که اپوزیسیون ترکیه متشکل از شش حزب برنامه سیاسی، اقتصادی و انسانی دقیقی برای بازگرداندن آنها به کشورشان با موافقت مقامات سوریه دارند.

سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که رهبران سوریه که در برابر اظهاراتی مشابه یعنی صحبت‌های وزیر خارجه ترکیه سکوت کاملی را در پیش گرفتند، برخوردشان با این اظهارات اردوغان چگونه خواهد بود؟

ما به خوبی می‌دانیم جراحت سوریه در دو سطح رسمی و مردمی عمیق است و ارزیابی و تخمین زیانی که در طول ۱۰ سال سیاه اخیر با کشته شدن صدها هزار تن، تخریب کامل شهرها و غارت منابع این کشور به سوریه وارد شده، به دلیل دخالت نظامی و سیاسی ترکیه در امور سوریه دشوار است اما سوریه هرگز به ترکیه اهانتی نکرد و آن را هم‌پیمان و حتی برادر خود دانست و دست خود را به سوی ترکیه دراز کرد چرا که همواره منافع کشورها و ملت‌ها بر دیگر ملاحظات و مشکلات شخصی برتری دارد.

ترکیه اردوغان از روی اجبار و با اکراه در حال تغییر است و چه بسا آتش زدن پرچم ترکیه در شمال سوریه در اعتراض به این تمایل به آشتی با دمشق و کنار گذاشتن اختلاف‌ها به منزله شوکی است که رئیس جمهور ترکیه به آن نیاز مبرم دارد تا از کابوس سوریه خود بیدار شده و از دشمنی‌اش که نتایجی معکوس می‌دهد، دست بردارد.

زیرکی سوریه و سیاست صبر و نفس عمیق و باور به قطعی بودن پیروزی و نبرد تا آخرین قطره خون برای حفاظت از کشور سوریه و خاک پاک آن به نظر می‌رسد استراتژی است که نتایج آن در حال بروز است چه گفتگوی مورد انتظار سوریه-ترکیه آغاز شود چه نشود و ما به دلیل نظارت پوتین بر آن احتمال می‌دهیم این گفتگو خیلی زود آغاز شود و بار دیگر تاکید می‌کنیم ما موافق آشتی بر اساس برابری و مساوات، احترام به منافع همه هستیم و الگوی ما رسول الله (ص) است که نماد گذشت و بخشش بود./ایسنا