زمزمه‌های حصول توافق در مذاکرات وین

عصر جمعه هشتم بهمن ماه و در حالی که مذاکرات دور هشتم برای رفع تحریم‌های آمریکا علیه ایران در پایتخت اتریش در جریان بود، اعلام شد که براساس تفاهم صورت گرفته بین هیأت‌های مذاکره‌ کننده ایران و گروه ۱+۴ (آلمان، فرانسه، انگلیس، روسیه و چین) و هماهنگ کننده اتحادیه اروپا در وین، دور هشتم گفت‌وگوها به مدت حدود یک هفته تنفس خواهد داشت و هیأت‌های مذاکره‌ کننده امروز (شنبه) نهم بهمن ماه برای رایزنی و مشورت، به پایتخت‌ها بازمی‌گردند.

در همین خصوص یک منبع آگاه به خبرنگار فارس گفت که با توجه به اهمیت موضوعات باقیمانده و لزوم اتخاذ تصمیمات سیاسی، براساس تفاهم صورت گرفته هیأت‌ها برای مشورت و رایزنی به پایتخت‌ها مراجعت می‌کنند و بعد از این وقفه یک هفته‌ای، مذاکرات از سر گرفته خواهد شد.

این منبع با بیان این‌که روند گفت‌وگوها در مجموع سازنده و رو به جلو بوده، اظهار داشت: اگر طرف‌های مقابل پس از بازگشت از پایتخت‌ها تصمیمات لازم را اتخاذ کنند، امکان حرکت سریع‌تر به سمت توافق وجود دارد.

پس از آن هم «انریکه مورا»، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده گفت‌وگوها دیشب (جمعه) در توئیتر نوشت: «دور هشتم مذاکرات وین که ۲۷ دسامبر شروع شد و تا به حال طولانی‌ترین دور بوده، تنفس خواهد داشت. شرکت‌کنندگان برای مشورت و دستورالعمل به پایتخت‌هایشان می‌روند تا هفته آینده بازگردند. اکنون به تصمیم‌های سیاسی نیاز است. برای همه شرکت‌کنندگان سفر خوشی آرزو می‌کنیم.»

علاوه بر این، سه کشور اروپایی عضو برجام نیز دیروز (جمعه) اعلام کردند که مذاکرات وین در حال رسیدن به مرحله نهایی است و در بیانیه‌ای خاطرنشان کردند: «همه این را می‌دانند که در حال رسیدن به مرحله نهایی هستیم که نیازمند اتخاذ تصمیمات سیاسی است. از این رو مذاکره‌کنندگان برای رایزنی به پایتخت‌های خود برمی‌گردند».

به گزارش فارس، مذاکرات وین به منظور رفع تحریم‌ها در دولت سیزدهم، هشتم آذر ماه آغاز و ۱۲ آذر برای مشورت‌ طرف‌های اروپایی درباره دو پیشنهاد طرف ایرانی با تنفسی چند روزه متوقف شد و دوباره ۱۸ آذر ماه از سر گرفته شد. نیمه دوم مذاکرات نیز از ۱۸ آذر ماه آغاز و جمعه ۲۶ آذر ماه با برگزاری نشست اختتامیه کمیسیون مشترک برجام پایان یافت و مقرر شد که هیأت‌ها به پایتخت‌ها مراجعت کنند و بزودی به وین بازگردند. دور هشتم مذاکرات نیز ششم دی ماه شروع و تا نهم دی ماه ادامه یافت و بعد از تنفسی سه روزه به مناسبت سال نو میلادی مجددا روز دوشنبه ۱۳ دی ماه از سر گرفته شد. البته ۲۴ دی ماه براساس توافق حاصله روسای هیأ‌ت‌های مذاکره کننده ایران و سه کشور اروپایی برای مشورت‌ها به پایتخت‌ها مراجعت کردند و دوشنبه ۲۷ دی ماه دوباره مذاکرات از سرگرفته شد که در فرمت‌ها و سطوح مختلف کماکان در پایتخت اتریش جریان داشت.

* دیروز در وین چه گذشت؟

مذاکرات روز جمعه هشتم بهمن ماه با دیدار دوجانبه علی باقری مذاکره‌ کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران و انریکه مورا هماهنگ‌کننده اروپایی گفت‌وگوها آغاز شد و بعد از آن مذاکره‌کنندگان ارشد سه کشور اروپایی به جلسه پیوستند و رایزنی‌ها ادامه یافت. در این دو نشست که جمعا بیش از سه ساعت به طول انجامید، طرفین ضمن بررسی پیشرفت‌های صورت‌گرفته در یک ماه گذشته، در مورد نحوه ادامه گفت‌وگوها به بحث و تبادل نظر پرداختند.

پس از آن هم نشستی سه جانبه با حضور هیأت‌های ایران، روسیه و چین در محل دفتر نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان ملل متحد در وین برگزار شد.در این نشست طرفین نتایج به دست آمده را به اشتراک گذاشته و درباره چشم‌انداز مذاکرات به گفت‌وگو پرداختند. علاوه بر این، گفت‌وگوهای کارشناسی نیز روز جمعه با تمرکز بر موضوع هسته‌ای برگزار شد.

«سعید خطیب‌زاده» سخنگوی دستگاه دیپلماسی دوشنبه چهارم بهمن ماه در نشست هفتگی با خبرنگاران گفت:‌ ‌آنچه امروز در وین شاهد آن هستیم پیشرفت‌ گفت‌وگوها در مسیر درست است. در هر چهار حوزه‌ای که اسناد برای گفت‌وگو داریم، پیشرفت‌های خوبی داشتیم البته در برخی اسناد پرانتزها و اختلاف‌ها کمتر شده است. موفقیت بزرگ این بوده که بسیاری از ایده‌های ایران تبدیل به کلمات شدند از جمله در حوزه تضامین. ایده‌های کاملا اجرایی و عملیاتی را در وین با واقع نگری ارائه کردیم و معتقدیم این ایده‌های ما امکان گفت‌وگو درباره تضامین را فراهم کرده است. جمهوری اسلامی ایران در وین است برای یک توافق که دو ویژگی عمده داشته باشد پایدار و قابل اتکا و برای همین هم مسیر اخذ تضامین مسیر مهمی است.

وی با تأکید بر این‌که  توافقی که دنبال آن هستیم پایدار و قابل اتکاست و هیچ چیزی را کمتر از این نمی‌پذیریم، گفت: در حوزه راستی آزمایی پیشرفت‌ها قابل توجه تر از حوزه تضامین بوده و ایده‌ها و پیشنهادات ارائه شده در دست بررسی است. برخی پیشنهادات را طرف‌های دیگر دادند که در خصوص آن در حال گفت وگو هستیم.در برخی حوزه‌ها از جمله راستی آزمایی موضوعات بسیار مهمی همچنان باقی مانده و برخی این روزها و از جمله دیروز گفت‌وگو شده و باید تصمیم سیاسی در واشنگتن درباره برخی از این موضوعات گرفته شود و منتظریم این تصمیم سیاسی گرفته شود تا شاهد پیشرفت بیشتر مذاکرات باشیم. (جزییات بیشتر)

در همین خصوص نیز یک منبع مطلع به فارس گفت که پیشرفت‌های قابل توجهی در کلیات موضوعات و هم در جزئیات نگارشی متن به دست آمده است. از سوی دیگر هیأت مذاکره کننده ایرانی همه تلاش خود را صورت داده که گفت‌وگوها با سرعت به پیش برود، ولی طرف ایرانی سرعت را فدای کیفیت توافق نخواهد کرد. جمهوری اسلامی ایران همواره بر رسیدن به یک توافق خوب، پایدار و قابل اتکا تأکید کرده است.

در این مدت Non-Paper‌هایی (سند غیررسمی) بین ایران و آمریکا از طریق انریکه مورا و یکی دو عضو برجام رد و بدل شد. 

حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه روز دوشنبه چهارم بهمن ماه نیز در نشست ایران و همسایگان انتشار مطالبی مبنی بر مذاکره مستقیم ایران و آمریکا را رد کرد و گفت: طرف آمریکایی به صورت  Non-Paper پیشنهادات خودش را در موضوعات فنی به ایران ارائه داده است. طرف آمریکایی از طرق مختلف پیام‌هایی را ارسال می‌کند که خواهان سطحی از مذاکره مستقیم با ایران است. مذاکرات ما با ۱+۴ است و مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا از طریق Non-Paper و از طریق مورا و یکی دو کشور عضو برجام در وین است. گفت‌وگوهایی که بعضا در برخی از کانال‌های مجازی منتشر می‌شود که ایرانی‌ها در حال مذاکره مستقیم با آمریکایی‌ها هستند به هیچ وجه صحت ندارد، ولی در عین حال اگر در روند مذاکرات به مرحله‌ای برسیم که رسیدن به یک توافق خوب با تضمین بالا لازمه‌اش این باشد که سطحی از گفت‌وگو را با آمریکا داشته باشیم، آن را نادیده نخواهیم گرفت.

حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران بعدازظهر (پنجشنبه) هفتم بهمن ماه در توئیتی نوشت: تاریخ، تجربه و رفتارشناسی آمریکا نشان داده است که به سیاستمداران و حاکمان آمریکا نمی‌توان اعتماد کرد. برای ما ملاک هرگونه قضاوتی، مشاهده رفتار عملی آمریکا خواهد بود. در موضوع لغو تحریم‌ها نیز باید منافع کامل ایران محقق شود و بر روی زمین اتفاق ملموسی رخ دهد.

*  ایران به دنبال توافقی خوب، پایدار و قابل اتکا 

وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران همچنین روز چهارشنبه ششم بهمن ماه در جمع اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی با تأکید بر این‌که تا به امروز هیچ گفت‌وگوی مستقیمی بین تیم‌های مذاکراتی جمهوری اسلامی ایران و آمریکا در وین صورت نگرفته است، اظهار داشت: نظرات فنی دو طرف از طریق یادداشت‌های مکتوب غیررسمی و به واسطه‌گری هماهنگ کننده اتحادیه اروپا منتقل می‌شود. اراده جمهوری اسلامی ایران برای رسیدن به یک توافق خوب، پایدار و قابل اتکا قطعی است. 

امیرعبداللهیان همچنین بامداد جمعه هشتم بهمن ماه در گفت‌وگوی تلفنی با «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل روند مذاکرات را مثبت خواند و با اشاره به اراده جدی ایران برای رسیدن به توافق خوب در کوتاه ترین زمان ممکن، بر ضرورت انجام اقدامات عملی و ملموس و قابل راستی آزمایی طرف غربی و آمریکا تأکید کرد و گوترش هم از هرگونه پیشرفت در روند مذاکرات وین و رفع تحریم‌ها استقبال کرد و گفت: سازمان ملل همواره با تمام توان و امکانات خود برای دستیابی به توافق هسته‌ای و صلح بین‌المللی حمایت کرده است. (اینجا بخوانید)

در همین میان یک مقام ریاست‌جمهوری فرانسه بعد از گفت‌وگوی تلفنی «امانوئل ماکرون» و «ولادیمیر پوتین»، روسای جمهور فرانسه و روسیه درباره برجام به خبرنگاران گفت که گفت‌وگوها دشوار است، اما نشانه‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد توافق قابل حصول است و افزود: مسئله درخواست ایران برای تضمین‌ [درباره ماندگاری برجام] و نحوه بازگرداندن کنترل‌ها بر برنامه هسته‌ای ایران موضوعاتی است که هنوز به شفاف‌سازی بیشتر نیاز دارد.

یک دیپلمات اروپایی نیز هفتم بهمن ماه با تأکید بر اینکه طرف‌های مذاکره‌ در وین در حال آماده‌سازی پیش‌نویس هستند، گفت که این مذاکرات خوب پیش رفته است. «میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در مذاکرات هم ششم بهمن ماه مدعی شد توافق در این گفت‌وگو تا پایان ماه فوریه (اوایل اسفندماه) امکانپذیر است.

نشریه آمریکایی «پالتیکو» نیز در همین خصوص گزارش داد، چند هفته آینده در تعیین سرنوشت مذاکرات وین، حیاتی و تصمیم‌گیری درباره جزییات گفت‌و‌گوها در پایتخت‌ها تعیین‌کننده است.

البته در حالی که دور هشتم مذاکرات وین در جریان بود، «لیز تراس» وزیر امور خارجه انگلیس روز سه‌شنبه پنجم بهمن ماه (+) در اظهاراتی در پارلمان این کشور عنوان کرد که پیشرفت در مذاکرات به اندازه کافی سریع نبوده و افزود: این مذاکرات فوری است و پیشرفت به اندازه کافی سریع نبوده است. ما به همکاری نزدیک با متحدان خود ادامه می‌دهیم، اما مذاکرات به بن‌بست خطرناکی نزدیک می‌شود. ایران اکنون باید انتخاب کند که آیا می‌خواهد توافقی را نهایی کند یا مسئول فروپاشی برجام باشد و اگر برجام فرو بپاشد، همه گزینه‌ها روی میز است که این اظهارات واکنش سعید خطیب‌زاده را به همراه داشت و با بیان اینکه گزاره‌های نخ‌نما شده‌ و تهدیدهای توخالی، از مسئولیت حقوقی و اخلاقی این کشور در نقض برجام نمی‌کاهد، به طرف‌های مقابل توصیه کرد توان خود را به کار گیرند که این آخرین بخت در پای میز مذاکرات از دست نرود. (بیشتر بخوانید)

از جمله تحولات روزهای اخیر در وین جدا شدن چند عضو تیم مذاکره کننده آمریکایی بود. در همین خصوص نشریه «وال‌استریت ژورنال» بامداد سه‌شنبه پنجم بهمن ماه خبر داد که دو عضو دیگر تیم مذاکره‌کننده آمریکایی به دلیل اختلاف نظر با مواضع «رابرت مالی» سرپرست این تیم، مذاکرات وین را ترک کرده و به واشنگتن بازگشتند. براساس این گزارش، برخی از اعضای تیم آمریکا پس از اصرار به رویکرد سخت‌گیرانه‌تر در مذاکرات رفع تحریم‌های ایران، تیم را ترک کردند یا از مذاکرات کنار کشیدند.

با توجه به این‌که از امروز هیأت‌ها برای مشورت به پایتخت‌ها بازمی‌گردند و با عنایت به این موضوع که هیأت مذاکره کننده ایرانی در وین با ارائه راهکارها و ابتکارات عملیاتی، جدیت و اراده خود را برای حصول توافق نشان داد، سه کشور اروپایی عضو برجام و به ویژه آمریکا باید تصمیم خود را بگیرند. در حقیقت، اتخاذ تصمیمات سیاسی به ویژه در واشنگتن، سرنوشت مذاکرات را مشخص خواهد کرد. /فارس