سلمان بن‌عبدالعزیز کجاست؟

با طولانی شدن غیاب شاه سعودی و عدم حضور او در مناسبت‌های مختلف، بسیاری بر این باورند که شاه سعودی به شدت بیمار است و ولی‌عهد عملا زمام امور را در این کشور برعهده گرفته‌ است.

روزنامه «گاردین»، امروز (چهارشنبه)، در گزارشی به این مسئله پرداخت و نوشت همزمان با ورود حکام کشورهای شورای همکاری خلیج [فارس] به ریاض (روز سه‌شنبه)، این طور به نظر رسید که که محمد بن سلمان به عالی‌ترین مقام عربستان تبدیل شده است چراکه با ورود رؤسای پنج کشور عضو شورا به عربستان برای شرکت در چهل و دومین نشست شورای همکاری، ولی‌عهد سعودی در فرودگاه بین‌المللی ریاض برای استقبال از آن‌ها حاضر شد و یک بار دیگر در یک رویداد بزرگ جای پدرش را گرفت.

گاردین اضافه کرد اما در حالی که بن سلمان سران کویت، امارات عربی متحده، قطر، عمان و بحرین را با گام برداشتن بر روی یک فرش ارغونی‌رنگ به سالن استقبال هدایت می‌کرد، غیبت «سلمان بن عبدالعزیز» شاه سعودی کاملا به چشم می‌آمد چراکه اگر قرار بود مناسبت مهمی در کار باشد و شاه بیمار عربستان بار دیگر در انظار عمومی دیده شود، پراهمیت‌تر از این گردهمایی که هر پنج سال تحت نظر او برگزار می‌شود، وجود ندارد.

نشانه‌ای نگران‌کننده

این روزنامه انگلیسی در ادامه می‌افزاید که برای شخصیت‌های منطقه، عدم استقبال شاه سعودی از همتایانش در شورای همکاری یک نشانه بسیار مهم است و حتی مهم‌تر از واگذاری مسئولیت‌های بیشتر به وارث تاج و تخت.

طبق این گزارش، غیبت شاه سعودی یک مسئله بسیار مهم است تا جایی که برخی ناظران در عربستان می‌گویند که این تحول در خانواده سلطنتی و انتقال اختیارات از پدر به پسر عملا در تمامی سطوح صورت گرفته است.

این روزنامه یادآور می‌شود که در بیست ماه گذشته، شاه سعودی تنها یک بار در انظار عموم ظاهر شده است به‌نحوی که از زمان شیوع ویروس کرونا (در دو سال گذشته) او تمام وقت را در شهر در حال احداث «نئوم» یا همان طرح و هدف شخصی مورد پسند ولی‌عهد کنونی و شاه آینده عربستان به سر برده است.

گاردین اضافه می‌کند که از آن زمان تاکنون،  شاه سعودی شهر در حال احداث نئوم را ترک نکرده است مگر یک بار و آن هم زمانی که او در ماه آگوست سال ۲۰۲۰ به مرکز قدرت عربستان سعودی، ریاض، رفت و عمل جراحی برداشتن کسیه صفرا بر روی او انجام شد.

اما آخرین دیدار او با یک مقام غربی به زمانی باز می‌گردد که شاه سعودی با «دومنیک راب» وزیر امور خارجه سابق انگلیس پنج ماه پیش دیدار کرد. با این حال، در جریان سفر اخیر «امانوئل ماکرون» رئیس‌جمهور فرانسه به عربستان سعودی و دیدار او با محمد بن سلمان، شاه سعودی در این دیدار نیز غایب بود.

از دست دادن یک فرصت

ماکرون اولین رئیس‌جمهور غربی بود که پس از کشته شدن «جمال خاشقچی» روزنامه نگار منتقد سعودی وارد عربستان شد. ورود او به این کشور یک فرصت بسیار عالی برای ریاض به منظور بازیابی جایگاهش پس از آن رسوایی بزرگ جهانی بود و شاید دیدار شاه سعودی با رئیس‌جمهور فرانسه می‌توانست روزنه‌ای برای حل پیامدهای ناشی از این رسوایی باشد.

بسیاری از مقامات پیشین و بانفوذ عربستان سعودی یاد ندارند که روزی بوده باشد شاه سعودی در کشور باشد اما از همتایان خود در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و رئیس‌ جمهور فرانسه استقبال نکرده باشد؛ آن هم در چنین شرایط حساسی که عربستان سعودی در آن قرار دارد. هر نیت و هدفی که در کار باشد، سلمان هم‌اکنون به پادشاه «غیابی» عربستان سعودی مبدل شده است و به نظر می‌رسد به ندرت وظایف خود را انجام می‌دهد و محمد بن سلمان زمام امور را در این کشور به دست گرفته است.

گاردین در ادامه گزارش خود می‌آورد که غیبت شاه سعودی سؤال‌های بسیاری درباره وضعیت سلامت او ایجاد کرده است در حالی که او در سال جدید میلادی هشتاد و شش ساله خواهد شد.

سلمان بن عبدالعزیز از زمانی که به عنوان ولی‌عهد عربستان سعودی انتخاب شد، فعالیت کمی داشت؛ اما در خود عربستان در واشنگتن و لندن نیز می‌دانند که او به زوال عقل عروقی مبتلاست. با این حال، عوارض این بیماری در جسمش شدید نبوده است.

کرونا یک بهانه

این روزنامه انگلیسی به نقل از یکی از مقامات اطلاعاتی سابق غرب، می‌نویسد که عوارض زوال عقل عروقی طی سال‌های گذشته عامل بسیار مهمی نبوده است؛ اما اکنون با شیوع ویروس کرونا پی‌بردن به نقش آن دشوار شده است؛ ولی گمان می‌رود که با وجود این عامل اکنون این مشکل بیشتر نمایان شده است. مطمئنا شیوع کرونا به یک بهانه برای محمد بن سلمان شده است تا او پدرش را از صحنه کنار بزند.بی‌تردید این محمد بن سلمان است که اکنون عربستان سعودی را اداره می‌کند نه پدر او».

در ادامه این گزارش اشاره شده است که شاه سعودی روز دوشنبه زمانی که می‌خواسته درباره بودجه عربستان صحبت کند، بسیار آرام و به سختی صحبت می‌کرده. میهمانانی که پیش از شیوع کرونا او را دیده بودند، می‌گویند که او قادر به حرکت بود و با آنکه محتاطانه صحبت می‌کرد؛ اما حرف زدن او طبیعی بود. با این حال ویدئویی که اخیرا از او در جلسات هیأت وزیران سعودی پخش شد، باعث شد که برخی از شرکت‌کنندگان گمانه‌زنی‌هایی را درباره سلامتی او مطرح کنند.

گاردین می‌افزاید چه شاه سعودی به خواست خود یا بدون اراده در وضعیتی شبیه به تبعیدگاه باشد، امروز درباره وضعیت سلامت او در خلیج فارس و در عربستان سعودی گمانه‌‌زنی‌هایی مطرح شده است.

با آنکه محمد بن سلمان با حذف رقبای سیاسی و رقیبان خانواده و سرکوب تاجران و مخالفان، قدرت خود را تحکیم کرد؛ اما نقش شاه سعودی در این میان همواره مورد بحث بوده است.

بعد از ترور خاشقچی، شاه سعودی بیشتر در صحنه ظاهر شد و مجموعه‌ای از گارد قدیم را که زمانی به حاشیه رانده شده بود به عنوان «حلقه عقلاء» بار دیگر گرد هم آورد. «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهور ترکیه از طریق «خالد الفیصل» از افراد نزدیک و مورد اعتماد شاه پیامی برای سلمان ارسال کرد و گفت که برای آل سعود احترام قائل است؛ اما برای چیزی که آل سعود در حال تبدیل شدن به آن است، احترام قائل نیست

اگرچه بن سلمان در ابتدا به خوبی ادب شد، اما این روند بسیار طول نکشید چراکه در نیمه دوم سال ۲۰۱۹ برخی مقامات تعامل با ولی‌عهد را آغاز کردند. آن‌ها این گونه تبلیغ می‌کردند که بن سلمان امور را با اطمینان اداره می‌کند، اصلاحات اقتصادی را افزایش داده و طرح‌هایی را برای تغییرات فرهنگی آغاز کرده است که حتی چند سال پیش تصورش هم در عربستان دشوار بود.

گاردین در ادامه این گزارش می‌افزاید که شاه سعودی پانزده ماه پیش و پس از شیوع ویروس کرونا به شهر نئوم آمد؛ شهری که در سواحل دریای سرخ واقع شده است و بهترین مکان برای تضمین عدم ابتلای او به ویروس کرونا بود. اما با کم‌رنگ شدن بحران در عربستان و تداوم غیاب شاه سعودی غیرمنطقی‌تر شد و تنها استثناء زمانی بود که شاه سعودی، «هیثم بن طارق» ماه جولای گذشته به حضور پذیرفت.

از آن زمان تاکنون، چند مناسبت مهم برپا شد و اما شاه سعودی در تمامی آن‌ها غایب بود. مقام اطلاعاتی مذکور که اشاره‌ای نیز به نام او نشده می‌گوید که ولی‌عهد سعودی «زمینه را برای تاج گذاری خود به عنوان شاه مهیا کرده است و به هر حال او این کار را چه با شیوع ویروس کرونا یا بدون آن انجام می‌داد. هیچ کس انکار نمی‌کند که نه‌تنها شاه در انظار عمومی ظاهر نمی‌شود بلکه سررشته امور نیز اکنون در دستان او نیست»./ فارس