اردوغان چه گفت، بازار چه شنید؟

سال 2021 میلادی برای رقابت نرخ دلار آمریکا و لیره ترکیه، سال عجیب و سیاهی است و شب گذشته(سه شنبه)، 1 دلار به مرز 14 لیره نزدیک شد و بعداً به سختی بر رقم 13 لیره و 44 قوروش ایستاد.

این در حالی است که مردم ترکیه، سال 2021 میلادی را با دلار 7 لیره و 30 قوروش آغاز کرده بودند و حالا در شرایطی قرار گرفته اند که در فاصله 11 ماه و 2 روز، نرخ دلار در ترکیه، تقریباً دو برابر شده است. این یعنی تداوم موج فزاینده تورم و فقر در کشوری که قبلاً هم حال و روز طلایی نداشت و بهترین وصف شرایط مثبت ترکیه، یدک کشیدن این صفت بود: «کشور در حال توسعه.»

امروز بسیاری از روزنامه های چاپ آنکارا، تقصیر رکوردشکنی جدید دلار را بر گردن اردوغان انداختند. اساساً مخالفین رئیس جمهور ترکیه و تحلیل گران اقتصادی ترکیه معتقدند که سخنان اردوغان، در کمتر از یک ساعت، موجب رکوردشکنی نرخ دلار و تضعیف ارزش لیره شد.

مخالفین می گویند، چون دیشب اردوغان گفتگوی زنده تلویزیونی داشته و در سخنان خود، باز هم بر سیاست کاهش سود سپرده بانکی تاکید کرده، بازار، به حرف های او، واکنش منفی نشان داده است.

اردوغان دیشب، در مصاحبه تلویزیونی با تی.آر.تی، یک بار دیگر از «جنگ رهایی بخش اقتصادی»، «توطئه دشمنان» و «فرصت طلبان» صحبت کرد و امروز هم کمال کلیچدار اوغلو رهبر حزب جمهوری خلق در مصاحبه با فاکس تی.وی پاسخ او را داده و گفت: «ادعا می کنی که در حال جنگ با دشمنان و اشغالگرانی هستی که در جنگ رهایی بخش اقتصادی به مبارزه با آنان برخاسته ای. اما ظاهراً یادت رفته که این کشور به مدت 19 سال تمام در دست تو بوده است. در این 19 سال، چه کسی ترکیه را به این بحران رساند؟ آیا قدرت در دست من بود یا تو؟»

به خاطر خدا حرف نزن

علی باباجان و احمد داود اوغلو دو سیاستمدار مشهور ترکیه، چند ویژگی مشترک دارند:1.هر دو از مقامات مهم و ارشد حزب عدالت و توسعه بوده اند. 2.هر کدام در یک حوزه علمی (اقتصاد و روابط بین الملل) تجارب و تحصیلات آکادمیک معتبری دارند. 3.هر دو، سیاستمدارانی آرام هستند که میانه ای با داد زدن و غوغا ندارند. اما ظاهراً حتی کاسه صبر این دو سیاستمدار نیز لبریز شده است.

داود اوغلو رهبر حزب آینده، دیشب پس از مصاحبه اردوغان گفت:«رئیس جمهور، به جای آن که مردم را آرام کند و ثبات را به بازار بازگرداند، حرف هایی زد که در عرض یکی دو ساعت، دلار را یک لیره بالاتر برد. این حمله آشکار یک رئیس جمهور به واحد پول ملی کشورش است. به خاطر خدا بس است. دیگر حرف نزن.»

علی باباجان رهبر حزب جهش و دموکراسی نیز گفت: «می گوید اقتصاد ما رشد کرده است. ویران شود این مدل اقتصادی و این رشدی که ادعایش را می کنید. ملت گرسنه اند. کدام رشد؟»

اردوغان چه گفت، بازار چه شنید؟

شاید پرسش مناسب در مورد سخنان و اظهارنظرهای اقتصادی اردوغان این باشد: اردوغان در مورد چه چیزی صحبت نکرد؟ در پاسخ می توان گفت، رئیس جمهور ترکیه در داخل هواپیما و در بازگشت از سفر عشق آباد، خیلی راحت به خبرنگاران نشان داد که نمی خواهد چیزی در مورد تورم بشنود.

او فقط در مورد رشد و پیروزی صحبت کرد. دیشب هم در برنامه زنده تلویزیونی، همین اتفاق افتاد. نه کسی جرات کرد در مورد دلایل تورم و گرانی بی سابقه و آمار بیکاری سوال کند، نه خود رئیس جمهور سراغ این موضوعات رفت.

او در سخنان خود به این اشاره کرده که اقتصاد ترکیه رشد 7.4 درصدی را تجربه کرده و تا پایان سال، میزان رشد، حتی از 10 درصد نیز فراتر خواهد رفت.

اردوغان، در ادامه اظهارنظر خود در مورد وضعیت اقتصادی ترکیه گفت: «بارها گفته ایم و باز هم تکرار می کنیم، سود بالای سپرده های بانکی، اصلی ترین دلیل تورم است. وقتی سود را پایین بیاوری، خود به خود، تورم نیز پایین می آید. بنابراین ما به سیاست کاهش نرخ سود سپرده های بانکی ادامه می دهیم و دست از این سیاست برنمی داریم.»

این سخنان اردوغان در حالی بیان شده که تحلیل گران، هم در مورد میزان رشد اقتصادی ترکیه و هم در خصوص دلایل اصلی تورم، حرف ها و نظراتی دارند که کاملاً مخالف ایده های اردوغان است.

آنها می گویند:

1.اگر رشد اقتصادی را با نرخ دلار ارزان یک ماه پیش محاسبه کنید، نتیجه چیزی نیست جز فریب دادن مردم. میزان رشد واقعی را باید با ارزش کنونی دلار و لیره محاسبه کرد.

2.رشد اقتصادی در حوزه صادرات، مالیات و افزایش درآمدهای دولت، زمانی ارزشمند و مفید است که تاثیر نمایانی در زندگی روزانه مردم داشته باشد. وقتی که مردم به طور مداوم با گرانی و فقر و بیکاری مواجه باشند و بخش مهمی از جمعیت 84 میلیونی ترکیه بدهکار بانک ها باشد، رشد اقتصادی، معنای دقیقی ندارد و باورپذیر نیست.

3.اردوغان اکنون چندین بار، سود سپرده های بانکی را پایین آورده اما هر بار، بدون استثنا، تورم بالاتر رفته، دلار گران تر شده و مردم فقیرتر شده اند. بنابراین تداوم سیاست غلطی که چندین بار امتحان خود را پس داده، به مثابه آن است که کسی بخواهد با مقدمات مشابه، نتایج متفاوت بگیرد.

در بانک مرکزی چه خبر است؟

قبلاً گفته شده بود که شهاب کاواجی اوغلو رئیس بانک مرکزی با اردوغان اختلاف نظر دارد و به زودی کنار می رود. اما سخنرانی چند روز قبل، نشان داد که کاواجی اوغلو، برخلاف اسلاف خود، از اردوغان حرف شنوی دارد و موضوعات حساسی همچون تعیین نرخ سود سپرده های بانکی را به رئیس جمهور سپرده است. اما امروز، یکی از مقامات ارشد بانک مرکزی از پست خود، استعفا کرد.

دُروک کوچوک سراج مدیرکل اداره بازارهای مالی بانک مرکزی ترکیه استعفا داد. گفته شده که او نیز همچون بسیاری از کارشناسان عالیرتبه بانک مرکزی، با سیاست کنونی این بانک و نادیده گرفتن استقلال نهادی بانک مرکزی، مخالفت کرده است.

کشاکش قدرت بین اردوغان و مخالفین و بحران اقتصادی بر ترکیه سایه انداخته و بسیاری از تحلیلگران چنین پیش بینی می کردند که با کاهش جدی آرای حزب حاکم، اردوغان در انتخابات آتی نامزد نخواهد شد تا نام او به عنوان یک سیاستمدار شکست خورده، ثبت نشود.

پیش بینی می شد که اردوغان در انتخابات آتی، فردی همچون خلوصی آکار وزیر دفاع یا مولود چاووش اوغلوی وزیر امور خارجه را به میدان بیاورد. اما دیروز عمر چلیک سخنگوی حزب عدالت و توسعه که در 30 سال گذشته همواره از معتمدین نزدیک اردوغان بوده، آب پاکی را بر دست مخالفین ریخته و اعلام کرد: در انتخابات آتی، نامزد ما جناب اردوغان است و در این مورد هیچ تردیدی در حزب ما وجود ندارد./تسنیم