پروژه جنجالی ترکیه/ خواب جدید اردوغان برای قبرس

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، به زودی (19 جولای) برای چندمین بار به قبرس ترک می رود.

مقامات عالی رتبه و سیاستمداران مهم ترکیه، به طور مداوم، بین استانبول و آنکارا در رفت و آمد هستند و بسیاری از آنان در هر دو شهر، خانه و زندگی دارند. اما حالا، گویی شهر لفکوشای قبرس ترک هم تبدیل به سومین شهر سیاستمداران ترکیه شده است. چرا که فواد اوکتای معاون رئیس جمهور، مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه و بسیاری دیگر از مقامات دولت، در دو سال گذشته، ده ها بار به لفکوشا رفته اند.

در آستانه سفر اردوغان به قبرس ترک، یک بار دیگر، اهداف و سیاست های دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه در مورد این بخش از جزیره، آشکار شده و نشان می دهد که موقعیت ژئوپولیتیک مهم قبرس در شرق مدیترانه، موضوعی نیست که آنکارا به راحتی از کنار آن بگذرد.

صد البته، اتحادیه اروپا نیز به سادگی از کنار مساله قبرس نمی گذرد و به جرات می توان گفت، حالا مساله قبرس، مهمترین کانون اختلاف سیاسی بین ترکیه و کل اتحادیه اروپا است و حتی یک کشور اروپایی پیدا نمی شود که از مشی و اهداف اردوغان در قبرس، حمایت کند.

سالگرد جنگ، پیام صلح؟

سفر اردوغان به قبرس ترک، به مناسبت چهل و هفتمین سالگرد جنگی است که پس از آن، سرنوشت جدیدی برای جزیره قبرس رقم خورد و از آن تاریخ تاکنون، دست کم شصت هزار نیروی نظامی و پلیس ترکیه در بخش ترکی این جزیره ساکن شده اند و آن تحولات تاریخی، نهایتاً منجر به تشکیل یک حکومت دفاکتو به نام «جمهوری ترک قبرس شمالی» (KKTC) شد.

البته فقط ترکیه این جمهوری را به رسمیت شناخته و شهروندان قبرس با گذرنامه این ساختار سیاسی، تنها می توانند به ترکیه و پاکستان سفر کنند. اما در چند قدمی آنها، بخش روم نشین قبرس، عضو رسمی اتحادیه اروپا هستند و با گذرنامه جمهوری قبرس، می توانند مانند یک شهروند اتحادیه اروپا علاوه بر کشورهای عضو شنگن به بسیاری از نقاط جهان، سفر کنند.

در نتیجه در صحنه سیاسی و اجتماعی قبرس ترک، دو قطب عمده وجود دارد: قطبی معتقد است که ساختار فدرالیسم، بهترین نوع ساختار سیاسی برای قبرس است و نیازی به استقلال و جدایی نیست و نباید سرنوشت قبرس ترک را به بلندپروازی های آنکارا گره زد. اما قطب دوم، معتقد است که مام میهن و وطن اصلی قبرس ترک، همان ترکیه است و هیچ چیزی برای ترک های قبرس، بهتر از به رسمیت شناخته شدن دولت مستقل آنها نیست.

اردوغان و تاکتیکی به نام «مژده»

اردوغان دیروز درباره سفر قریب الوقوع خود به قبرس ترک، توضیحاتی داد که توجه رسانه ها را به سوی خود جلب کرد.

اردوغان، این بار هم از حربه و تاکتیک رسانه ای – روانی مرسوم خودش استفاده کرد که می توان آن را تاکتیک «مژده» نامید.

او، اول خطاب به رسانه ها اعلام می کند که یک مژده و خبر خوب دارد و سپس کهکشان رسانه ای و ماشین تبلیغاتی عظیم آکپارتی، این سوال را در افکار عمومی و فضای مجازی برجسته می کند: مژده جدید رئیس جمهور چیست؟

وی گفت:«در روز 19 جولای به همراه یک هیئت عالی‌رتبه به جمهوری ترک قبرس شمالی سفر خواهیم کرد. در روز اول سفر با نمایندگان مجلس در جمهوری ترک قبرس شمالی دیدار خواهم داشت و در آنجا مژده ای را اعلام خواهم کرد. روز سه‌شنبه نیز در مراسمی که هرساله برگزار می‌کنیم، شرکت کرده و سپس به کشور بازخواهیم گشت. امیدوارم مراسم امسال پیام برقراری صلح جهانی را به جزیره و سراسر جهان انتقال دهد».

اردوغان دو روز پیش نیز گفته بود:«ما در لیبی، آذربایجان، سوریه و مدیترانه شرقی حضور داریم و به حضور خود ادامه خواهیم داد. پیشرفت و سرمایه گذاری در صنایع دفاعی از بزرگترین میراث‌های ما برای آیندگان خواهد بود. حق‌مان را هرچه که باشد، تا آخر خواهیم گرفت. ما عملیات اکتشاف نفت را در مدیترانه شرقی، قبرس و تمام آن گستره آبی، ادامه خواهیم داد».

هنوز مشخص نیست که اردوغان دقیقاً چه مژده ای دارد. اما برخی از تحلیلگران داخلی و همچنین بخش ترکی صدای آمریکا، پیش بینی کرده اند که مژده اردوغان، چیزی جز تغییر وضعیت سیاسی شهر متروکه مرعش نخواهد بود.

به باور صدای آمریکا، یکی از اهداف مهم سفر آتی اردوغان به قبرس ترک، تغییر وضعیت شهر متروکه مرعش از «منطقه نظامی»، به «منطقه شهری مسکونی» است.

طبق قطعنامه شماره 550 شورای امنیت سازمان ملل متحد که در سال 1984 به تصویب رسید، هرگونه تلاش برای اسکان افرادی غیر از اهالی غازی ‌ماگوسا در این شهر «غیرقابل قبول» است.

مرعش، منطقه متروکه ای در بخش فاماگوستای تاریخی و توریستی است و در حال حاضر، منظره آن به یک شهر ویران شده و جنگ زده شباهت دارد.

اردوغان، پارسال هم به قبرس ترک رفت و در آن سفر، خیابان دموکراسی و قسمت ‌های ساحلی منطقه متروکه مرعش «واروشا» به صورت تدریجی به روی عموم باز شد.

این منطقه طی 46 سال گذشته خالی از سکنه بوده و در جریان جنگ سال 1974 تحت کنترل نیروهای مسلح ترکیه درآمده و ساختار نظامی دارد. حالا قبرس ترک و آنکارا، به دنبال برداشتن پوشش نظامی این منطقه هستند. ظاهراً تیم حقوقی مشترک آنکارا – لفکوشا، می خواهد از قبرسی های رومی بخواهد به منطقه خود برگردند و با تحویل گرفتن سند و مدارک ملکی جدید، در همان خانه ها و جاهایی ساکن شوند که به پدران و مادران آنها تعلق داشته است. اما به یک شرط. به این شرط که صاحبان املاک مزبور، بپذیرند که تحت حاکمیت دولت قبرس ترک در این منطقه ساکن شوند!

پای تغییر نام در میان است؟

یکی دیگر از پیش بینی های مهم در مورد مژده اردوغان در پارلمان محلی قبرس ترک، این است که تیمی متشکل از متخصصین حقوقی آنکارا و لفکوشا، به بررسی طرحی پرداخته اند که دو هدف مهم دارد:

الف) تغییر نام جمهوری ترک قبرس شمالی به «دولت گذار قبرس ترک»

ب) وضع قانون اساسی جدید و در نظر گرفتن تدابیر حقوقی جدید برای همزیستی ترک ها و رومیان در قبرس شمالی.

استان هشتاد و دوم؟

بخشی از احزاب و چهره های سیاسی قبرس ترک، با رویکرد جمهوری ترکیه مخالفند. آنان معتقدند که قبرس ترک، باید مانند یک کشور مستقل رفتار کند و نسبت خانوادگی خود را با ترکیه، در چهارچوب برادری تعریف کند و نه در چهارچوب فرزندی.

آنان بر این باورند که حرکت در مسیر فدرالیزه شدن قبرس ترک به نفع همگان است و نباید شرایطی به وجود بیاید که گویی قبرس ترک، به ترکیه الحاق شده و استان هشتاد و دوم این کشور شود.

اما از دید جناح نزدیک به آنکارا از جمله رئیس جمهور ارسین تاتار و رسانه های نزدیک به آکپارتی از جمله ینی آکیت و غیره، این افراد، نه مخالف سیاسی، بلکه خائن و دشمن هستند.

کمک گرفتن ترکیه از دو یار مهم

شواهد نشان می دهد که تحولات اخیر جنوب قفقاز، پیامدها و آورده هایی داشته که ترکیه می خواهد بخشی از این آورده ها را در حوزه شرق مدیترانه خرج کند؟

ماجرا از این قرار است که ترکیه و جمهوری آذربایجان، همواره از این هراس داشتند که اغلب کشورهای اروپایی، در یک اقدام ناگهانی، حکومت ارامنه بر قره باغ را به رسمیت بشناسند. اما جنگ اخیر، وضعیت قره باغ را تا حد زیادی تغییر داد و حالا نه آذربایجان و نه ترکیه چنین ترسی در سر ندارند. در نتیجه، رویای به رسمیت شناختن قبرس ترک، یک بار دیگر زنده شده است.

در مدت اخیر، ابتدا یک هیات از سفارت پاکستان در آنکارا، به شکل رسمی به قبرس رفت و سپس هیات بلندپایه ای از سوی دولت جمهوری آذربایجان، عازم قبرس ترک شد.

در نتیجه، سفر دو هیات دیپلماتیک پاکستان و جمهوری آذربایجان به عنوان رفقای نزدیک آنکارا آن هم در آستانه سفر اردوغان، نشان دهنده عزم جدی ترکیه برای تثبیت ساختار دفاکتوی قبرس ترک نشین است.

صد البته، ترکیه در این مسیر با موانع و چالش های بزرگی روبروست. چرا که اتحادیه اروپا، به وضوح اعلام کرده که زیر بار ساختار دو دولتی قبرس نخواهد رفت و به چیزی غیر از برنامه های سازمان ملل راضی نمی شود.

علاوه بر این، اصرار بر شناسایی قبرس ترک، باز هم بر روابط آنکارا – آتن و آنکارا – نیکوزیا، اثر سوء می گذارد. در نتیجه، دولت اردوغان، دست کم در میان مدت، نمی تواند چنین رویایی را محقق کند./تسنیم