بازخوانی شرایط حاکم بر مذاکرات وین

نورنیوز : چهارمین دور از مذاکرات ایران و ۱+۴ با هدف رفع تحریم‌های غیر قانونی و ظالمانه آمریکا و احیای مجدد توافقنامه برجام، امروز جمعه ۱۷ اردیبهشت ماه در وین پایتخت اتریش برگزار شد. سازنده‌بودن مذاکرات و قرارداشتن آن در مسیر درست، کلیدواژه‌ای است که تاکنون سرپرست هیات مذاکره‌کننده ایرانی در تبیین شرایط حاکم بر سه دور مذاکرات قبلی از آن استفاده کرده اما هنوز جزییات دقیقی از موضوعاتی که مورد توافق طرفین قرار گرفته، اعلام نشده است.

از سوی دیگر سخنگویان ایالات متحده نیز که به صورت رسمی و مستقیم در مذاکرات حضور ندارند، با تاکید بر پیچیده و سخت‌بودن مذاکرات، تلویحا ضرورت ادامه‌یافتن روند آغازشده برای دستیابی به توافق را با ادبیات مختلف مورد تاکید قرار داده‌اند اما از سوی آمریکا نیز تاکنون جزییات قابل توجهی که بر اساس آن امکان تحلیل دقیق‌تر روند مذاکرات وجود داشته باشد، اعلام نشده است.

صرف نظر از مسیر مذاکراتی طی شده تاکنون، گزاره‌های قابل توجهی در خصوص شرایط سیاسی حاکم بر مذاکرات وین وجود دارد که بازخوانی آن می‌تواند در دستیابی به تحلیلی واقعی‌تر از آینده مذاکرات و شباهت‌ها و تفاوت‌های آن با مذاکرات قبلی که منجر به توافقنامه برجام شد کمک شایان توجهی کند:

۱- اگر چه در مذاکرات قبلی مبنای اصلی طرفین «عدم اعتماد» و تصمیم‌گیری بر اساس «نتایج و دستاوردهای قابل اندازه‌گیری و ملموس» بود اما در شرایط فعلی با توجه به «خروج غیر قانونی آمریکا از برجام و بدعهدی اروپایی‌ها» و همچنین «پیشرفت یک سال اخیر ایران در فعالیت‌های هسته‌ای»، فضای حاکم بر مذاکرات با سطح بسیار بالاتری از «بی‌اعتمادی و نگرانی» روبه‌روست و طبیعتا در چنین شرایطی حل و رفع مشکلات موجود از سطح بالاتری از پیچیدگی و دشواری روبه‌رو خواهد بود.

۲- اقدامات ترامپ در چارچوب اثر بخش‌کردن سیاست فشار حداکثری با اعمال تحریم‌های به اصطلاح فلج‌کننده، موجب افزایش پیچیدگی در حوزه رفع موثر تحریم‌ها شده و حساسیت ایران را برای اطمینان از تامین منافع اقتصادی خود پس از رفع تحریم‌ها، به‌شدت افزایش داده است. تاکید ایران بر راستی‌آزمایی کامل و موثر تحریم‌هایی که قرار است برداشته شود بر همین مبنا دنبال می‌شود.

۳- بازگشت موثر ایران به برنامه‌های صلح‌آمیز هسته‌ای بر اساس حق تعیین‌شده در برجام، افزایش نوع و تعداد سانتریفیوژها و بالارفتن حجم ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران، نگرانی غرب در مورد توانمندی‌های تکنولوژیک ایران در این حوزه را مضاعف کرده و در تلاش است که محدودیت‌های قبلی را با تفاسیر جدید به میزانی تقویت کند که بیشترین فشار ممکن بر توانمندی‌ها و ظرفیت‌های هسته‌ای ایران اعمال شود.

۴- مذاکرات هسته‌ای در سال ۹۲ در حالی آغاز شد که دولت با بهره‌گیری از موفقیت سیاسی در انتخابات در وضعیت بسیار مناسبی قرار داشت و با پشتوانه آراء مردمی، جایگاه مذاکراتی مطمئنی را در برابر طرف‌های خارجی نمایندگی می‌کرد. در چنین شرایطی مذاکره‌کنندگان ایرانی با اعتماد به نفس بالایی در مذاکرات حاضر می‌شدند و طبیعتا طرف مقابل هم حساب ویژه‌ای برای نمایندگان دولت تازه استقرار یافته باز می‌کرد.

۵- مذاکرات جدید در پایان فعالیت دولت و نزدیک‌شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری در خردادماه سال جاری و در حالی آغاز شده که فضای رقابت‌های انتخاباتی سایه سنگین خود را بر مذاکرات حاکم کرده و نتیجه دادن مذاکرات، قبل یا بعد از پایان فعالیت این دولت گزاره‌ای مهم برای طیف‌های سیاسی مختلف در کشور است و خواه و ناخواه اثرات منفی خود را بر مذاکرات و روحیه مذاکره‌کنندگان بر جای خواهد گذاشت.

۶- در چنین شرایطی و با توجه به تجربه کشور از موافقت‌نامه برجام، دستورالعمل تعیین‌شده برای تیم مذاکره‌کننده نیز دقیق‌تر و سخت‌گیرانه‌تر تنظیم شده و  هشیاری و حساسیت حوزه‌های سیاست‌گذار و مجری به‌شدت افزایش یافته است. در وضعیت کنونی، مذاکره‌کنندگان با سخت‌گیری بیشتر حاضر نیستند بدون اطمینان قطعی از انتفاع اقتصادی تعهدی را بپذیرند.

۷- به فهرست ارائه‌شده می‌توان موضوعات دیگری ازجمله تلاش اروپایی‌ها برای افزایش نظارت بر فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای و گروگان‌گرفتن حقوق قانونی ایران در برجام برای راضی‌کردن ایران به پذیرش محدودیت‌های بیشتر را نیز اضافه کرد که همگی دال بر سخت‌تر شدن ابعاد، روش و موضوعات مذاکره است.

در چنین شرایطی وجود رویکردهای سیاسی و انتخاباتی در طیف‌ها و جناح‌های مختلف در کشور نیز به موضوعی نگران‌کننده تبدیل شده و آثار زیان‌بار خود را بر مذاکرات وین تحمیل کرده است.

رهبر معظم انقلاب بارها تاکید کرده‌اند که باید تلاش شود که تحریم‌های ظالمانه در کوتاه‌ترین زمان ممکن با حفظ و تامین اصول و حقوق قانونی جمهوری اسلامی ایران لغو شود. ایشان همچنین از ضرورت ایجاد سازوکارهای تحریم‌ناپذیر کردن کشور که دشمن را از بهره‌گیری از ابزار تحریم ناامید می‌کند به عنوان اولویتی مهم‌تر یاد کرده‌اند.

تحقق مطالبه رهبری که تامین‌کننده منافع ملی و برداشته‌شدن فشارهای غیر انسانی خارجی بر معیشت و زندگی مردم است، وظیفه و تکلیفی است که همه بخش‌های ذیربط در کشور اعم از دستگاه دیپلماسی به عنوان مجری سیاست‌ها و سایر نهادهای پشتیبانی‌کننده باید فارغ از رویکردها و گرایشات سیاسی و صنفی و بخشی در مسیر آن گام بردارند و به عنوان تکلیفی ملی و انقلابی به آن جامه عمل بپوشانند.

در این چارچوب و با توجه به ملاحظاتی که ذکر شد مسئولیت و کارویژه تیم مذاکره‌کننده ابعاد و پیچیدگی‌های بیشتری یافته و لازم است نهادها و حوزه‌هایی که نقش پشتیبانی‌کننده از سربازان خط مقدم جبهه دیپلماسی کشور را بر عهده دارند با تیزبینی، درایت، مشارکت و نقد دلسوزانه همه مساعی خود را برای موفقیت قاطع تیم مذاکره‌کننده کشورمان معطوف کنند تا این عزیزان بتوانند ماموریت خطیر خود را در چارچوب سیاست‌های ابلاغی و اعلامی به بهترین صورت ممکن به پایان برسانند.