پیام قانون هسته‌ای مجلس به غرب

دکتر رحمن قهرمانپور-تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل

در عالم دیپلماسی معمولا کشورها از ابزارهای مختلفی استفاده می‌کنند و هدف‌شان از این کار این است که طرف مقابل را یا پای میز مذاکره بیاورند، یا ملزم به دادن امتیازات بیشتر و یا تسریع در حل یک مسئله کنند. از این زاویه اگر نگاه کنیم قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» که از سوی مجلس جمهوری اسلامی ارائه شد، این پیام را به طرف مقابل به ویژه آمریکایی‌ها ارسال کرد که ایران در عزم خود برای عمل به حق هسته‌ای‌اش و مقابله با نقض برجام جدی است.

حال اینکه این قانون چقدر تاثیرگذار است بستگی به زاویه دید ما دارد؛ یعنی تنها متغیر تاثیرگذار بر رفتار غربی‌ها را نمی‌توان همین یک قانون دانست اما بدون تردید تصویت این قانون در رفتار آنها تاثیرگذار بوده است. کما اینکه ما دیدیم که بعد از اجرای مصوبه مجلس و کاهش همکاری‌های فراپادمانی ایران با آژانس، غربی‌ها اظهار نگرانی کردند و آقای رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی وارد ایران شد و به طور کل تحرک دیپلماتیکی بین اروپایی‌ها ایجاد شد. درواقع پس از آن بود که کشورهای اروپایی تلاش‌ خود برای میانجیگری را افزایش دادند و نتیجه آن میانجیگری‌ها نیز به مذاکرات امروز وین منجر گشت.

در خصوص این قانون چند مسئله قابل ارزیابی است؛ نخست، کاهش تعهدات فراپادمانی ایران در چارچوب برجام است. می‌دانیم که در چارچوب برجام، جمهوری اسلامی ایران یک سری تعهدات پادمانی فراتر از توافق جامع پادمانی را پذیرفت و به نوعی پروتکل الحاقی را اجرا کرد. با مصوبه اخیر مجلس بخشی از این تعهدات فراپادمانی تعلیق شد. هر چند ایران در این بین یک راه‌حلی پیدا کرد که همان توافق ایران و آژانس است که بر اساس آن فعالیت‌های هسته‌ای ایران به مدت سه ماه توسط دوربین‌های مداربسته ضبط خواهد شد.

نکته دیگر بحث توسعه سانتریفیوژهای پیشرفته است که این نیز مسئله مهمی است. در این خصوص اخیرا آقای کمالوندی اعلام کرد که ایران کار با سانتریفیوژهای IR9 را نیز آغاز خواهد کرد که این اقدام به لحاظ سرعت بخشیدن به غنی‌سازی ایران، امر مهمی تلقی می‌شود.

مجموعه اقدامات دیگری نیز در مصوبه مجلس ذکر شده و مجلس به عنوان یکی از نهادهای تاثیرگذار و مهم در ساختار حکومت، این پیام را به طرف‌های خارجی ارسال کرد که باید به تعهدات خود عمل کنند و بعد از این باید ببینیم که در عمل دستگاه دیپلماسی چگونه می‌خواهد کار را پیش ببرد.

در ادامه باید به بستری که باعث تصویب قانون اقدام راهبردی شد توجه داشته باشیم؛ واقعیت امر این است که این قانون پس از آن تصویب شد که آقای فخری‌زاده، دانشمند ایرانی در داخل خاک کشورمان ترور شد. این اقدام بیانگر آن بود که برخی از کشورها عزم جدی دارند که از پیشرفت هسته‌ای ایران جلوگیری کنند. البته این سیاست خرابکارانه هسته‌ای در دنیا مسبوق به سابقه است؛ به عنوان مثال رژیم اسرائیل در رابطه با کشورهای مختلف از جمله مصر در دهه 1960 این سیاست خرابکارانه را در پیش گرفته بود.

بنابراین در آن مقطع ایران باید واکنشی نشان می‌داد تا این پیام را به طرف‌های مقابل ارسال کند که عزم کشور برای احقاق حقوق خود جدی است. البته متن اولیه‌ای که از این مصوبه در مجلس تهیه شده بود دامنه بسیار وسیع‌تری داشت اما در رفت و آمدهایی که بین مجلس، شورای عالی امنیت ملی و وزارت خارجه صورت گرفت متن این قانون به صورت کنونی با یک سری تغییرات بلاخره تصویب و به مورد اجرا درآمد.

لذا باید در نظر داشته باشیم که تصویب این قانون به نوعی پاسخ به اقدام برای ترور شهید فخری‌زاده محسوب می‌شود. چرا که شهید فخری‌زاده در برنامه‌های هسته‌ای ایران نقش مهمی داشت و مهمتر از آن نقض حاکمیت ایران مطرح است. یعنی وقتی داخل خاک کشور اقدامی علیه یک دانشمند هسته‌ای‌مان صورت می‌گیرد این پیام را دارد که آنها می‌خواهند مانع پیشرفت هسته‌ای ایران شوند.

در نهایت باوجود برخی اختلاف‌نظرها بین دولت و مجلس بر سر این قانون اما مشاهده کردیم که این قانون سرانجام به اجرا درآمد و اکنون باید منتظر باشیم ببینیم این بستر ایجاد شده و قاطعیت ایران در تصویب و اجرای قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها در عمل چگونه مورد بهره‌برداری قرار خواهد گرفت.