شیوه جدید آمریکا برای دوشیدن ریاض

خبرگزاری تسنیم: اخیرا تحرکاتی از جانب دولت جدید آمریکا به ریاست «جو بایدن»، هرچند ظاهری، علیه عربستان سعودی انجام شده که برخی رسانه‌ها آن را در قالب اجرای وعده‌های انتخاباتی بایدن مبنی بر تغییر سیاست‌های واشنگتن در قبال ریاض بخصوص درباره آنچه که مسائل حقوق بشری خوانده می‌شود، تعبیر می‌کنند.

پایان جنگ یمن و تعلیق فروش تسلیحات آمریکا به عربستان

در حال حاضر مهم‌ترین پرونده مشترک آمریکا و عربستان در منطقه جنگ یمن است که دولت بایدن وعده پایان دادن به آن را داده است. به این منظور در نخستین گام واشنگتن اعلام کرد که فروش سلاح به عربستان و امارات را به حالت تعلیق درمی‌آورد.

به اعتقاد برخی، دولت فعلی ایالات متحده معتقد است که در سایه حمایت‌های علنی واشنگتن از جنگ یمن، نام آمریکا در کنار جنایت‌های عربستان علیه غیرنظامیان یمنی قرار گرفته است. بنابراین بایدن در تلاش برای بازیابی اعتبار ازدست رفته آمریکا در سطح جهانی است، ضمن اینکه دموکرات‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که ائتلاف عربی ضد یمن در این جنگ شانسی برای پیروزی ندارد.

اما از آنجایی که صادرات سلاح به عربستان یکی از مهمترین منابع درآمد آمریکا محسوب می‌شود، سناریو توقف فروش این تسلیحات به ریاض قابل اجرا نیست. کارشناسان معتقدند که ممکن است تنها نوع تسلیحاتی که واشنگتن به ریاض صادر می‌کند تغییر یابد و فروش سلاح‌های تهاجمی را تا حدودی کاهش دهد. همچنین واشنگتن احتمالا به فروش برنامه‌های نرم‌افزاری به عربستان روی بیاورد که در عین پردرآمد بودن وجهه منفی نیز نداشته باشد.

بایدن و بن سلمان

اما نوک پیکان بایدن از ابتدا بیش از اینکه متوجه سیاست کلی عربستان باشد، خطاب به «محمد بن سلمان» ولیعهد این کشور بود. بر همین اساس شاهزاده جوان سعودی هم زمان با روی کار آمدن دولت بایدن در ایالات متحده، اقدام به انجام برخی اصلاحات فوری در سیستم قضایی عربستان و آزادی شماری از زندانیان که برجسته ترین آنها «لجین الهذلول» فعال زن سعودی بود کرد، تا پیامدهای تغییر سیاست آمریکا در قبال عربستان را تا حدودی از خود دور کند.

اما این اقدامات به نظر می‌رسد که توجه بایدن را جلب نکرده و اخیرا «جن ساکی»، سخنگوی دفتر ریاست جمهوری جو بایدن در این خصوص تصریح کرد که رئیس جمهوری آمریکا در نظر دارد روابط کشورش با عربستان را از مسیری تازه و تنها از کانال ارتباط با سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه این کشور دنبال کند و در دیپلماسی مورد نظر بایدن برای ارتباط با عربستان، محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور جایی ندارد. این درحالی است که طی چهارسال ریاست جمهوری «دونالد ترامپ» روابط واشنگتن و ریاض اغلب مبتنی بر روابط شخصی ترامپ و محمد بن سلمان بود.

از سوی دیگر پرونده جمال خاشقجی برای محمد بن سلمان که در راس مقامات اجرایی عربستان سعودی قرار دارد شبیه یک بمب ساعتی بوده و آنطور که به نظر می‌رسد دموکرات‌های ایالات متحده نیز به خوبی این موضوع را درک می‌کنند و در گام ابتدایی تهدید به افشای گزارش جنایت قتل خاشقجی را بزرگترین برگ برنده برای تحت فشار قراردادن شاهزاده جوان سعودی می‌دانند.

در همین راستا یک منبع آمریکایی اخیرا اعلام کرد که گزارش اطلاعاتی دولت جو بایدن، درباره جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد عربستانی که در کنسولگری این کشور در استانبول توسط تیم عربستانی ترور شد، هفته اول مارس منتشر خواهد شد.

به دنبال انتشار این خبر یک منبع ناشناس نزدیک به کاخ پادشاهی عربستان به وبسایت سعودی لیکس فاش کرد که ملک سلمان در پیامی محرمانه از رئیس جمهوری آمریکا خواسته است که گزارش تهیه شده درباره قتل جمال خاشقجی را منتشر نکند. طبق گفته این منابع، «ریما بنت بندر بن سلطان»، سفیر ریاض در واشنگتن این پیام را تقدیم بایدن کرده است.

منابع مذکور در ادامه تصریح کردند که ملک سلمان در این پیام بر آمادگی عربستان برای گفت‌وگو با دولت بایدن بر سر مسائل مختلف و خواسته‌های آمریکا تأکید کرده و درمقابل این مسئله خواستار منتشر نکردن گزارش قتل خاشقجی شده است.

اما این سیگنال‌ها را می‌توان از دو جهت مورد بررسی قرار داد:

-اول اینکه بایدن در تلاش برای عمل به وعده‌های خود در سطح داخلی آمریکاست و تلاش می‌کند آنگونه که ادعا کرده بود مسائل حقوق بشری را مورد توجه قرار دهد.

-دوم، عربستان سعودی در صدر ائتلاف آمریکایی منطقه قرار دارد و به ویژه با توجه به نقش برجسته‌ای که در توافق عادی‌سازی کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی ایفا می کند، واشنگتن قصد تنش‌آفرینی ضد ریاض را ندارد.

ترامپ و بایدن فرقی برای ریاض ندارند

در دوره ترامپ سیاست واشنگتن در قبال ریاض بر این بود که آمریکایی‌ها بدون توجه به هنجارشکنی‌ها و نقض علنی حقوق بشر توسط آل سعود، به حمایت گسترده از این کشور و در راس آن محمد بن سلمان ولیعهد جوان سعودی بپردازند. شخص ترامپ بارها هدف خود از این اقدامات را باز کردن خزانه عربستان به روی آمریکایی‌ها عنوان و حتی سعودی‌ها را به «گاو شیرده» تشبیه کرده بود.

تحلیلگران بر این باورند که بایدن نیز با همین هدف یعنی بهره کشی از عربستان سیاست‌های دولت خود را در قبال آن تنظیم می‌کند؛ اما نوع و رویکرد وی برای استفاده از ریاض متفاوت است. بر همین اساس بزرگنمایی در رسیدگی به وضعیت حقوق بشر در عربستان و پایان دادن به جنگ یمن و سرانجام توقف فروش سلاح به این کشور قبل از هرچیز در قالب اهرم فشارهای آمریکایی ضد سعودی‌ها تعبیر می‌شود.

در همین راستا «معن الجربا»، فعال معارض عربستانی و دبیرکل جنبش «الکرامه» درباره نوع نگاه واشنگتن به عربستان صرف‌نظر از دولت‌هایی که در این کشور روی کار می‌آیند، گفت: آمریکا همیشه همان طور که دونالد ترامپ، نیز توصیف کرده بود، به عربستان سعودی به عنوان «گاو شیرده» نگاه کرده و با تغییر دولت‌های آمریکا نیز این مفهوم نزد آنها تفاوتی نکرده است. رژیم سعودی همچنین به پلیس آمریکا در منطقه تبدیل شده است که دستورهای آن را با نیابت انجام می‌دهد.

در صورت تحقق سناریوی افشای گزارش خاشقجی، با توجه به اینکه دموکرات‌ها بر سه قدرت (کاخ سفید، مجلس نمایندگان و سنا) کنترل دارند و همچنین سناتور «باب منندز» دموکرات ارشد در کمیته روابط خارجی سنا منتقد اصلی رژیم سعودی است، همه ابزارهای پاسخگویی سیاسی و مالی عربستان سعودی در برابر ترور خاشقجی در دسترس خواهد بود، بدان معنا که عربستان برای مهار کردن افشای گزارش‌های مربوط به ترور خاشقجی حاضر است خزانه مالی عربستان را به روی جو بایدن باز کند.

در این شرایط ولیعهد جوان عربستان که برای رسیدن به تاج و تخت پادشاهی حتی از سرکوب نزدیکان خود نیز دریغ نکرده حاضر نیست به سادگی از رویای جانشینی پدرش دست بکشد. علاوه بر آن تامین سلاح‌های پیشرفته از ایالات متحده بزرگترین پشتوانه نظامی سعودی‌هاست و ادامه تعلیق قراردادهای تسلیحاتی تهدید بزرگی برای امنیت عربستان به شمار می‌رود که این یعنی آغاز مرحله تازه باج دهی سعودی‌ها به واشنگتن و باز شدن دوباره خزانه عربستان به روی آمریکا.