نخستین سیگنال تیم بایدن برای ترکیه

خبرگزاری تسنیم: با آن که هنوز به طور قاطعانه، تکلیف نتایج نهایی انتخابات آمریکا روشن نشده، اما جمع بندی و ارزیابی کلی رسانه ها این است که جو بایدن رئیس جمهور ایالات متحده خواهد بود.

این همان خبری است که به مذاق سران آنکارا خوش نیامده است. چرا که اساساً حزب عدالت و توسعه و به تبع آن، دولت اردوغان، دل خوشی از دیدگاه های سیاسی جو بایدن ندارد و اعضای اصلی تیم اردوغان بر این باورند که جو بایدن، هم در 3 دهه فعالیت خود به عنوان سناتور و هم در سالیانی که معاون رئیس جمهور آمریکا بود، همواره با ترکیه در تقابل بوده و مشکلاتی برای آنکارا ایجاد کرده است.

سوال اصلی بسیاری از تحلیل گران سیاسی، اقتصادی و امنیتی ترکیه این است که اگر همه چیز نهایی شود و جو بایدن به عنوان رئیس جمهور وارد کاخ سفید شود، روابط بین آنکارا و واشنگتن، تا چه اندازه با تغییر مواجه خواهد شد.

تاخیر و تناقض در پیام تبریک اردوغان

با آن که در همان شب اعلام رسانه ای پیروزی جو بایدن، اغلب سران کشورهای جهان سیل پیام های تبریک خود را به سوی واشنگتن روانه کردند، اما رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه، 3 روز تمام صبر کرد و خیلی دیر به بایدن تبریک گفت.

خانم کبری پار تحلیل گر مشهور روزنامه و شبکه تلویزیونی خبر ترک، در مورد دلایل تاخیر در اعلام تبریک، چنین نوشته است: اردوغان دیر به بایدن تبریک گفت، به سه دلیل:

نخست این که می خواست گله مندی و آزردگی خاطر خود را به رخ جو بایدن بکشد. اردوغان فراموش نکرده که بایدن همین چند ماه پیش، در گفتگو با نیویورک تایمز گفته بود، باید از مخالفین آکپارتی حمایت کنیم تا اردوغان را کله کنند.

دلیل دوم این بود که نتایج نهایی هنوز اعلام نشده بود و هر چه باشد، اردوغانی که با ترامپ یک چایی نوشیده، دچار رودربایستی شد و نمی توانست برای ارسال پیام تبریک، سریع اقدام کند.

دلیل سوم این بود که اردوغان نیز به این جمع بندی رسید که بهتر است مانند ولادیمیر پوتین عمل کند و نشان دهد که در این ماجرا، به دنبال موازنه است.

اما تناقض رفتار اردوغان در پیام تبریک به بایدن، این است که او دور اندیشانه عمل کرد و یک زنبیل هم در برابر مغازه ترامپ گذاشت. به این معنی که پس از تبریک به رئیس جمهور منتخب، در پیامی گرم و صمیمانه از تلاش ها و زحمات دونالد ترامپ در تقویت و بهبود روابط واشنگتن - آنکارا، تقدیر و تشکر کرد.

منتقدین اردوغان بر این باورند که پیام های تهدیدآمیز ترامپ در مورد تحریم اقتصادی ترکیه و نیز نامه توهین آمیز او به اردوغان، مسائل مهمی بودند که رئیس جمهور ترکیه باید در برابر آنها مواضع سفت و سختی اتخاذ می کرد. اما حامیان اردوغان، چنین استدلال می کنند که با وجود مشکلات اقتصادی موجود و مسائل حساس شمال سوریه، اردوغان شانس و مجال آن را نداشت که در برابر ترامپ بایستد و یا در خصوص نامه توهین آمیز، کار خاصی انجام دهد.

مسیر مه آلود

پروفسور دکتر کمال عناد از تحلیل گران و کارشناسان روابط بین الملل در روزنامه ترکیه نوشته است:«متاسفانه، نمی توان انتظار این را داشت که جو بایدن در مورد خاورمیانه و ترکیه تصمیمات عاقلانه ای بگیرد. من فکر می کنم که آنکارا باید خود را برای فشارها و حملات جدید آماده کند. تیم جو بایدن، نه در برابر ایران کوتاه خواهند آمد، نه در برابر ترکیه.»

این استاد دانشگاه ترکیه بر این باور است که در دوران دونالد ترامپ، تنش سیاسی و امنیتی با روسیه و چین کاهش چشمگیری دید. اما در دوران بایدن، صف آرایی در برابر چین و روسیه، برای واشنگتن اهمیت حیاتی پیدا می کند و لذا تیم جو بایدن به دنبال آن خواهد بود که از کمک دوستان سنتی اروپایی و کشورهای خاورمیانه بهره بگیرد و در عمل، در برابر قدرت نمایی چین و روسیه، یک دیوار دفاعی بسازد و کاری کند که امکان اعمال نفوذ این دو ابرقدرت، محدود به آسیای میانه شود. اما مشخص نیست که در این مسیر، از ترکیه نیز به عنوان یک یار همراه و متفق استفاده خواهد کرد یا تحت تاثیر لابی اسراییل، به دنبال تضعیف آنکارا خواهد بود.

نخستین سیگنال تیم بایدن برای ترکیه

روزنامه جمهوریت در گزارشی، اظهارات یکی از مشاورین جو بایدن در مورد ترکیه را برجسته کرده است.

مایکل کارپنتر که در دوران معاونت جو بایدن در کاخ سفید، مشاور او بوده، حالا یک بار دیگر در اکیپ بایدن حضور یافته و مشاور او در حوزه سیاست خارجی است.

وی گفته است: ما به دنبال آن نیستیم که ترکیه را به یک گوشه برانیم و با فشار و تحریم اقتصادی، این کشور را دچار مشکل کنیم.

کارپنتر افزود: با اظهارات ماکرون در مورد تحریم ترکیه موافق نیستیم. برای ما مهم است، ترکیه به قوانین بازار آزاد در برابر آمریکا و اروپا، احترام بگذارد و به قواعد گمرکی پایبند باشد. زمانی که ترکیه درک کند با ما در یک جبهه ایستاده، در مورد برخی رفتارهای خود، تجدیدنظر خواهد کرد.

مایکل کارپنتر همچنین به اهمیت اختلافات اخیر بین یونان و ترکیه اشاره کرده و به گفتن این جمله اکتفا کرده که لازم است اعضای ناتو، در کنار هم باشند.

خشنودی و نگرانی توامان در سیاست خارجی

یکی از مهم ترین دغدغه های ترکیه در دو سال اخیر، اهمیت دادن به دکترین دفاعی موسوم به «وطن آبی» و تحرک در حوزه شرق مدیترانه بوده که نه تنها شامل تلاش برای برداشت از منابع گاز طبیعی اطراف قبرس، بلکه دربرگیرنده سیاست های مهمی در مورد لیبی و برخی دیگر از کشورهای آفریقایی بوده است. اما از آنجایی که در این سال ها، تیم ترامپ با دریافت صدها میلیارد دلار پول از عربستان سعودی و امارات متحده عربی، عملاً اعتنای چندانی به ترکیه نکرده، تیم اردوغان همواره در فضایی آکنده از هول و ولا به سر برده است.

بر اساس آن چه در گزارش ها و تحلیل های دو روزنامه مهم صباح و ینی شفق دیده می شود، باید گفت، اتاق فکر حزب عدالت و توسعه به این جمع بندی رسیده که شکست ترامپ، مشکلات خاصی برای ترکیه به همراه می آورد اما در عین حال، بی توجهی تیم بایدن به کشورهایی همچون عربستان سعودی، مصر و امارات، به نفع آنکارا تمام خواهد شد. به عبارتی روشن، تصور کنونی تیم اردوغان، این است که آغاز دوران اقتدار جو بایدن، به معنی منزوی شدن محمد بن سلمان، محمد بن زاید آل نهیان و عبدالفتاح السیسی خواهد بود.

سرفصل های مهم ابهام و اختلافات

بین ترکیه و آمریکا، پرونده ها و اختلاف نظرهایی وجود دارد که حل آنها در کوتاه مدت، خوشبینانه به نظر می رسد. یکی از مهم ترین مشکلات ترکیه و آمریکا، موضوع حمایت واشنگتن از کردها و نهادهای اقماری پ.ک.ک در شمال سوریه است. مورد دوم، خرید سامانه موشکی اس 400 از روسیه و مورد آخر نیز، مساله مهمی به نام تحرکات نوین ترکیه در شرق مدیترانه و اختلاف با دو عضو ناتو یعنی قبرس و یونان است.

حال باید دید در شرایطی که اقتصاد ترکیه حال و روز خوشی ندارد، تیم های بایدن و اردوغان، چه نوع افق و آینده ای برای روابط واشنگتن و آنکارا، ترسیم می کنند.