تحلیل سیاسی کارشناس ترک از فشارهای آمریکا بر ایران

تسنیم: «مایک پامپئو» وزیر خارجه آمریکا بامداد یکشنبه مدعی شد که تمام تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران از جمله تحریم‌های تسلیحاتی از سرگرفته شده است.

به ادعای وی، تحریم‌ها متعاقب فرایند اسنپ‌بک ذیل قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل، بازگشته‌اند و آمریکا در تاریخ بیستم آگوست، به رئیس شورای امنیت درباره بی توجهی ایران به تعهدات برجامی خود اطلاع داده است.

این در حالی است که «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل متحد در روز 30 شهریور اعلام کرد که نمی‌تواند هیچ اقدامی در واکنش به ادعای آمریکا مبنی بر بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران انجام دهد زیرا در این مورد عدم قطعیت (بلاتکلیفی) وجود دارد. حتی همپیمانان اروپایی واشنگتن نیز در حمایت از ایران بیانیه‌ای را صادر کرده و مخالفت خود را نسبت به اجرایی شدن تحریم ها علیه ایران عنوان کردند.

عدم استقبال نهادهای بین المللی از این اقدام آمریکا، نشان می دهد علی رغم تمام تلاش این کشور برای فعال کردن «مکانیسم ماشه»، شکست تلخی در خصوص تحریم های ایران متحمل شده است.

خبرگزاری تسنیم، در خصوص تحریم های آمریکا علیه ایران، گفتگویی با دکتر «جنک تامر»، پژوهشگر مسائل ایران و عضو و مشاور بخش خاورمیانه مرکز مطالعات سیاسی و بحرانی آنکارا (آنکاسام) انجام داده است که در ادامه می خوانیم:

آمریکا اعلام کرد مکانیسم ماشه را عملاً فعال کرده و حالا تحریم های قطعنامه ای شورای امنیت سر جای خود خواهد بود. از طرفی اروپا و دیگر کشورها نیز با آن مخالفت کرده اند، از این پس در مناسبات بین المللی شاهد چه نوع تحولاتی خواهیم بود؟

تامر: آمریکا این بار هم همانند تصمیمات گذشته اش سعی دارد با فشار آوردن بر روی کشورهای اروپایی عضو برجام، تحریم های ایران را دوباره بازگرداند.

البته فرانسه، آلمان و بریتانیا (تروئیکای اروپایی) تاکید کردند که آمریکا به دنبال خروج از برجام در 8 مه سال 2018 دیگر مشارکت‌ کننده در آن نیست و اعلامیه ادعایی تحت پاراگراف 11 قطعنامه 2231 شورای امنیت (2015) که آمریکا آن را برای اعضای شورای امنیت فرستاده، فاقد اثر قانونی است. همچنین هیچ اقدامی که نشان از نقض برجام از سوی ایران باشد، وجود ندارد.

ایران طبق ماده 26 و36 برجام در حال استفاده از حق قانونی خود است. یعنی ایران با توجه به عدم تعهد آمریکا و اروپا نسبت به برجام، حق دارد نسبت به مفاد توافق هسته ای بی توجه باشد.

اروپا در یک دو راهی قرار گرفته است، زیرا از طرفی خواهان تداوم برجام است، از طرفی هم به خاطر تهدیدهای آمریکا مبنی بر اعمال سری دوم تحریم ها، تعهدات برجامی اش را به جای نمی آورد.

بنابراین این مشابه مساله ای است که کشورهای اروپایی در فروش نفت ایران تجربه می کنند. به نظر می رسد این بار ایران هم در فروش سلاح دچار مشکل شود و در صورت برداشته شدن تحریم های تسلیحاتی ایران، کشورهای فرانسه، روسیه، آلمان به یک بازار بزرگ اسلحه دست خواهند یافت.

اما اکنون، با تهدید تحریم های آمریکا، این کشورها باید در مورد تجارت اسلحه با ایران تجدید نظر کنند. زیرا همانطور که کشورها در نحوه پرداخت پول در تجارت نفت با ایران مشکل دارند، در تجارت اسلحه نیز چنین تجربه ای خواهند داشت. همه کشورهای دنیا تحریم های آمریکا را غیر قانونی و غیر حقوقی عنوان می کنند اما راه حلی برای ممانعت از اینگونه اقدامات هم ارائه نمی دهند.

ایران در 30 ساله اخیر توانسته تمام نیازهای دفاعی و تسلیحاتی اش را از منابع ملی کشورش تامین کند، برای همین اعمال کردن یا نکردن تحریم های تسلیحاتی برای تهران اهمیتی ندارد.

اما حضور ایران در بازار بین المللی فروش اسلحه موجب می شود که کشورهایی مانند فرانسه، آلمان حتی روسیه، در آمد خوبی از این بستر بدست آورند. در نتیجه تلاش های تحریمی آمریکا، اقدامی در راستای تداوم هژمونی خود در جامعه جهانی است.

ضمن اینکه اجرای تحریم های تسلیحاتی علیه ایران جایگاه مهمی در تجارت جهانی نخواهد داشت. ایران می تواند بدون تجارت اسلحه هم فعالیت نظامی و دفاعی خود را انجام دهد. جنگ با عراق تجربه ای شد تا ایران یاد بگیرد چگونه بدون وابستگی به کشورهای دیگر به حیات خود ادامه دهد. ایالات متحده گمان می کند کشورهای جهان به آن وابسته هستند، برای همین سیاستش با جاه طلبی همراه است.

اروپا ظاهراً با اقدامات آمریکا در مقام حرف مخالف است ولی در واقعیت تحریم های آمریکا و بین المللی علیه ایران را اعمال کرده و از آمریکا پیروی می کند. آیا درست است که ایران از حمایت لفظی راضی باشد و هیچ اقدامی در جهت منافع برجامی خود نکند؟

تامر: البته که انتظار نمی رود ایران اقدامی که باب میل اعضای برجام باشد، انجام دهد. وقتی خود اروپا تعهدات برجامی اش را به جای نمی آورد این منطقی نیست که از تهران بخواهد، نسبت به برجام متعهد باشد. زیرا برجام توافق دو طرفه است. خوش نیت نبودن اروپا و آمریکا در توافق برجام، ایران را مجبور می کند که به قوانین توافق هسته ای بی توجه باشد.

مثلاً تهران توجهی به موضوع پیوستن به گروه ویژه اقدام مالی در پولشویی( FATF) ندارد. همچنین زمزمه هایی در خصوص خروج ایران از پیمان منع گسترش سلاح های هسته‌ای (NPT) به گوش می رسد.

به طور خلاصه، اروپا هم از برجام تبعیت نمی کند و هم تلاش می کند امتیازات بیشتری از ایران بگیرد. از آنجا که تهران از این موضوع آگاه است، احساس تکلیف نمی‌کند و در جهت تغییر وضعیت موجود در خصوص فعالیت موشکی اش و یا اف ای تی اف، گام برنمی دارد.

فعالیت موشکی ایران در راستای منافع ملی کشور است و تهران معتقد است که نباید این فعالیت ها مورد مخالفت اروپا و آمریکا باشد.

از طرف دیگر، در مسئله FATF نمی توان انتظار داشت که ایران با باز کردن نقل و انتقالات پول برای کنترل بین المللی، اروپا و خصوصاً آمریکا آنها را خشنود کند. در اصل تمام اقدامات ایران پاسخ مقابل به عدم تعهد اروپا و آمریکا است.

ایران مدت‌هاست شیوه مقاومت در برابر خواست آمریکا را در پیش گرفته و از این بابت هم امتیازاتی در جهت منافع ملی به دست آورده، اما از طرفی هزینه‌هایی هم متحمل شده است. به نظر شما ایران چه اقدامات و تصمیماتی باید در این مورد اتخاذ کند؟

تامر: بسیاری از کشورهای جهان به خصوص برخی کشورهای عضو دائمی سازمان ملل مانند روسیه و چین در مورد تحریم ها و مساله هسته ای در کنار ایران صف گرفته اند و این موضوع مقاومت ایران در مقابل تحریم های آمریکا را آسان تر می کند. در واقع، تحریم ها علیه ایران، که ایالات متحده آمریکا آن را تحریم ثانویه توصیف می کند، اکنون به موضوعی مربوط به همه کشورهای جهان تبدیل شده است.

اکنون کشورهای ضد آمریکایی از جغرافیای اروپا، غرب و آسیای شرقی تا اوراسیا، شروع به تشکیل جبهه های جدید کرده اند. این جبهه ها برای مقاومت در برابر آمریکا فرصت های جدیدی برای ایران فراهم می کند.

تاکنون مقامات تهران، با روسیه، چین و در سال های اخیر با ترکیه همکاری دیپلماسی و اقتصادی را گسترش داده اند. این همکاری موجب از بین رفتن هژمونی آمریکایی شده است.

پیشنهاد آمریکا به شورای امنیت در راستای تحریم های ایران با 13 رای مخالف رد شد و تحولات در سیستم بین المللی، نشان می دهد که حق با ایران است، این به معنای بدست آوردن امتیاز بزرگ برای این کشور است.

به نظر شما ایران چه اقداماتی می تواند برای خنثی کردن این فعالیتهای آمریکا انجام دهد؟

تامر: ایران سعی کرد با توسعه ساز و کار اینستکس (INSTEX) با اروپا در مورد موضوع تحریم های نفتی، بر روش هایی که در واقع تحریم های ایالات متحده را بی اثر می‌کند ، غلبه کند. اما این سیستم کار نکرد.

ایران برای خرید دارو، ساز و کار اینستکس را با اروپا راه اندازی کرد اما به نتیجه ای نرسید. برای همین اقدامی مشابه اینستکس برای دور زدن تحریم تسلیحاتی نیز سخت به نظر می‌رسد.

همچنین ایران در تجارت سلاح نیز همانند تجارت نفت نیاز به مبادله پایاپای و کشور سوم دارد. این امر در تجارت نفتی برای ایران سخت بود و در تجارت اسلحه سخت تر هم می شود. اول از همه، تجارت اسلحه بیشتر از توافق نامه های دو کشور ناشی می شود.

به طور خلاصه مسیرهایی که بتواند تحریم های آمریکا را بی اثر کند، وجود دارد. از سوی دیگر، گام های ایران در جهت دیپلماسی و افکار عمومی همیشه امتیازهایی برای ایران فراهم خواهد کرد. ضمن اینکه ایران نیازی به تجارت سلاح ندارد و این تحریم ها همانند تحریم های نفتی ایران نمی تواند تاثیر گذار باشد.