عربستان و هزینه‌های میلیارد دلاری برای عملیات روانی علیه ایران

خبرگزاری تسنیم: امروزه بودجه ای که کشورهای مختلف برای دیپلماسی عمومی و جنگ نرم در نظر می‌گیرند کم از هزینه‌های سخت‌افزاری ندارد.

نمونه این وضع را می‌توان درباره عربستان سعودی دید؛ کشوری که چند سالی است دست در دست سردمداران آمریکا گذاشته و با صرف هزینه زیاد و با استفاده انحصاری از شبکه‌های مجازی، اقدام به وارونه‌نمایی و سیاسی‌کاری رسانه‌ای علیه برخی کشورها به خصوص جمهوری اسلامی ایران می‌کند.

با روی کار آمدن «محمد بن سلمان» به عنوان ولیعهد عربستان سعودی و همزمان با ظهور ایران به عنوان یک قدرت موثر و با نفوذ منطقه‌ای، عربستان سعودی همانند برخی از دیگر کشورهای دنیا تمرکز خود روی جنگ رسانه‌ای با ایران را توسعه داد و در حال اختصاص هزینه‌های هنگفتی برای پیشبرد جنگ روانی-رسانه‌ای علیه جمهوری اسلامی و تفکر مقاومت است.

«ام‌بی‌سی»؛ دستگاه دروغ‌پراکنی آل‌سعود

یکی از عظیم‌ترین دستگاه‌های پروپاگاندای رژیم سعودی، شرکتی به نام «مرکز پخش خاورمیانه» (ام‌بی‌سی/MBC) است که فعالیت رسانه‌های بزرگ سعودی مانند «العربیه» و «الحدث» را در کنترل دارد و هر چند وقت یکبار جبهه جدیدی در جنگ تبلیغاتی علیه ایران باز می‌کند.

«مرزوقی سارا»، پژوهشگر اهل الجزایر در یک اثر تحقیقی، شبکه MBC را یکی از بازوهای امپریالیسم فرهنگی آمریکا و هدف از تأسیس آن را ترویج فرهنگ و سبک غربی در جهان عرب دانسته. او در این پژوهش نوشته این شبکه روز 18سپتامبر1991 با سرمایه‌گذاری اولیه 300 میلیون دلار و بودجه سالانه 60 میلیون دلار راه‌اندازی شد.

با آنکه در جایی به هزینه‌های فعلی این شبکه اشاره‌ای نشده اما مشخصاً بودجه این گروه رسانه‌ای در حال حاضر، با توجه به توسعه فعالیت‌هایش نسبت به زمان راه‌اندازی‌اش در 29 سال پیش، بسیار بیشتر از 60 میلیون دلار در سال است. به عنوان مثال، مجله فارن‌پالیسی در گزارشی سال 2012 نوشت که فقط شبکه العربیه سالانه صدها میلیون دلار هزینه می‌کند.

برای دانستن اینکه این «صدها میلیون دلار» در چه بازه‌ای از 100 میلیون دلار تا 1 میلیارد دلار قرار می‌گیرد معیار چندان دقیقی در دست نیست اما شاید بتوان از طریق هزینه‌های شبکه الجزیره (که وابسته به خاندان حاکم قطر است و العربیه در ابتدا با هدف رقابت با این شبکه راه‌اندازی شد) اندکی به یک رقم تخمینی نزدیک‌تر شد. موسسه «ایپسوس» که یک شرکت فعال در زمینه انجام تحقیقات در زمینه بازار است بودجه سال 2010 شبکه «الجزیره» را 650 میلیون دلار در سال برآورد کرده است.

طبق اطلاعات مندرج روی وب‌سایت ام‌بی‌سی، این گروه هم‌اکنون دارای 18 کانال تلویزیونی (از جمله شبکه‌های خبری العربیه و الحدث)، 2 شبکه رادیویی و چندین سایت آنلاین است.

موسس «ام‌بی‌سی»، یک شاهزاده سعودی به نام «ولید بن ابراهیم» است. او برادر همسر سوم «ملک فهد»، پنجمین پادشاه عربستان سعودی و هشتمین فرزند «عبدالعزیز آل سعود» بنیانگذار عربستان جدید است. طبق گزارش پایگاه «میدل‌ایست‌آی» در سال 2018، ولید بن ابراهیم در ازای پیشنهاد بین 2.5 تا 3.35 میلیارد دلاری محمد بن سلمان، مالکیت 60 درصد از این شرکت رسانه‌ای را به دربار آل‌سعود واگذار شده است.

خطی که «ام‌بی‌سی» در سال‌های آغاز به کار دنبال می‌کرد رویکردی به ظاهر غیرسیاسی بود. آن‌ها فیلم و سریال پخش می‌کردند و با‌الهام گرفتن از مسابقات استعدادیابی آمریکایی «Arab Idol» و «Arabs got talent» را ساختند و به آنتن بردند. اما فعالیت‌های این شبکه به مرور بیشتر رنگ و بوی سیاسی گرفت و به سمت بلندپروازی‌های منطقه‌ای رژیم سعودی و تلاش برای تضعیف نفوذ و قدرت منطقه‌ای ایران حرکت کرد.

این شرکت در همین راستا سال 2008 اعلام کرد شبکه‌ای به نام «ام‌بی‌سی پرشیا» را برای جذب مخاطبان ایرانی سراسر دنیا راه‌اندازی کرده است. این شبکه مدتی بعد فعالیتش را به حالت تعلیق درآورد اما از اکتبر 2018 مجدداً با تولید برنامه‌هایی متنوع در حوزه ورزش، سرگرمی و سینا دوباره احیا شد.

سخنگوی «ام‌بی‌سی» در سخنانی که هنگام راه‌اندازی این شبکه ماهواره‌ای ایرانی به زبان آورد نشان داد که خاندان حاکم رژیم سعودی با نگاهی راهبردی و سیاسی اقدام به صرف این هزینه‌های نجومی برای راه‌اندازی این شبکه کرده. او گفت: «فیلم های سینمایی دارای زبان مشترکی است که با گذر از مرزهای جغرافیایی و زبانی، مستقیما راه خود را به سوی قلب و مغز بینندگان می گشایند. لذا راه اندازی ام.بی.سی پرشیا باعث افتخار ماست.»

یک نمونه از هزینه‌های نجومی شبکه «ام‌بی‌سی پرشیا» ساخت برنامه‌ای به نام «پرشینز گات تلنت» است؛ یک برنامه تلویزیونی که امتیاز آن از مجموعه گات‌تلنت خریداری شده. فصل نخست این مسابقه با صرف هزینه‌های هنگفت در استکهلم سوئد فیلمبرداری شده است.

بخش دیگری از فعالیت گروه ام‌بی‌سی که به طور مستقیم‌تر به دنبال به چالش کشیدن سیاست‌های ایران در منطقه است از طریق شبکه خبری العربیه است که در زیر به آن پرداخته‌ایم.

شبکه العربیه

مقر این شبکه در شهر رسانه‌ای دوبی قرار دارد. این شبکه تلویزیونی از 3 مارس 2003 با سرمایه‌گذاری 300 میلیون دلاری آغاز به کار کرد. سرمایه‌گذار اصلی برای راه‌اندازی این شبکه، ولید بن ابراهیم، مالک گروه ام‌بی‌سی بود.

اگرچه مشهور است که شبکه خبری «العربیه» برای رقابت با حریف عربی دیگرش یعنی «شبکه الجزیره» تاسیس شد اما از همان ابتدا مشخص بود که «ایران‌ستیزی» نقش مهم‌تری در رسالت رسانه‌ای العربیه بازی می‌کند.

العربیه در واقع بلندگوی اصلی حاکمیت سعودی برای پروپاگاندا و راه‌اندازی جنگ رسانه‌ای-روانی علیه جمهوری اسلامی ایران است. نگاهی به آرشیو برنامه‌های این رسانه نشان می‌دهد شانتاژ درباره فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، تلقین ایران‌هراسی، جنگ روانی درباره همکاری ایران با برخی کشورهای منطقه، انتشار اطلاعات تحریف‌شده درباره مسئله جزایر سه‌گانه ایرانی، تریبون دادن و پوشش مستقیم میتینگ‌های گروهک تروریستی منافقین محور اصلی گزارش‌ها واخبار این شبکه را تشکیل می‌دهد.

پوشش و پخش منظم فعالیت‌های گروهک‌های تروریستی علیه ایران از گروهک ریگی گرفته تا منافقین نیز همواره در دستور کار العربیه قرار داشته است.

رقم دقیقی از بودجه‌ها و هزینه‌های شبکه خبری العربیه در دست نیست، اما همان‌طور که در بالا اشاره شد مجله فارن‌پالیسی در گزارشی سال 2012 بودجه شبکه خبری الجزیره را 650 میلیون دلار (در سال 2010) و بود جه العربیه را «صدها میلیون دلار» برآورد کرده است.

«علی‌هاشم» گزارشگر سابق الجزیره طی یادداشتی در روزنامه گاردین، استقلال خبری شبکه‌های خبری الجزیره و العربیه را به باد انتقاد گرفته. او نوشته این دو شبکه در قیام‌های سال 2011 منطقه خاورمیانه، قیام مردم بحرین را به کل نادیده گرفته‌ و ترجیح داده‌اند هنگام وقوع تظاهرات‌های این کشور، بر ضرورت «امنیت منطقه» تأکید کنند. این در حالی است که این دو شبکه بخش زیادی از انرژی و وقت خودشان را به پوشش جنگ سوریه اختصاص دادند، اما در اینجا هم هیچ اخباری از شبه‌نظامیان مسلح در حال نبرد با دولت مرکزی سوریه پخش نکردند «زیرا این اتفاقات با روایت آنها از اینکه در سوریه یک قیام مسالمت‌آمیز و پاک در جریان است هیچ انطباقی نداشت.»

ایران‌اینترنشنال

ساده‌لوحانه است اگر تصور کنیم سعودی‌ها پروژه نفوذ خود در میان مخاطبان ایرانی را تنها در قالب شبکه ام‌بی‌سی و شبکه خبری العربیه دنبال می‌کنند. عربستان سعودی اخیراً شبکه ایران‌اینترنشنال را هم با هدف خاص جنگ نرم علیه ایران راه‌اندازی کرده است.

شبکه ایران‌اینترنشنال یک کانال تلویزیونی ماهواره‌ای فارسی‌زبان است که می سال 2017 اندکی پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران پا به عرصه حیات گذاشت. این شبکه به سرعت عوامل سایر شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان نظیر منوتو و بی بی سی را جذب کرد و با هزینه بسیار کلان برای جذب سریع مخاطب تحرکاتی انجام داد.

روزنامه‌های گاردین و وال‌استریت‌ژورنال گزارش داده‌اند که منابع مالی این تلویزیون به صورت غیرمستقیم توسط حکومت عربستان سعودی تأمین می‌شود. مقر این شبکه تلویزیونی در «چیزیک» در غرب لندن قرار دارد و روزنامه گاردین به نقل از یک منبع نزدیک به «محمد بن سلمان»، ولیعهد عربستان سعودی گزارش داده بودجه آن نزدیک به 250 میلیون دلار است که توسط دربار پادشاهی آل‌سعود تأمین می‌شود.

وضعیت مالکیت این شبکه هم مبهم است. صاحب امتیاز ایران‌اینترنشنال، شرکتی به نام «گلوبال‌مدیا» و مالک آن «ولنت‌مدیا» درج شده. روزنامه گاردین ابتدا اکتبر 2018 گزارش داد مالک هر دوی این شرکت‌ها فردی به نام «عادل عبدالکریم» است که اهل عربستان و شهروند بریتانیا است و روابط نزدیکی با محمد بن‌سلمان دارد.

با این حال، از آن زمان به بعد از چهره پشت پرده دیگری در تأسیس این شبکه سخن به میان آمده است. بررسی دقیق مدارک به دست‌آمده از سازمان ثبت شرکت‌ها در انگلستان نشان داده مدیر شرکت ولنت مدیا نه عادل عبدالکریم بلکه فردی به نام «فهد ابراهیم الدغیثر» است که نگاهی به دیدگاه‌هایش نشان می‌دهد او از طرفداران سرسخت تجزیه خوزستان ایران است.

او در جریان حمله تروریستی الاحوازیه، با انتشار عکسی از سربازی مجروح، ایران را پلنگی کاغذی خواند و نوشت: «عملیات شجاعانه که امروز در طول رژه نظامی در اهواز رخ داد منجر به کشته شدن 24 تن از سربازان سپاه پاسداران ایران شد. عملیاتی که ترس از مقابله را را از بین برد و سرآغاز جنگ با نیروهای سرکوبگر خواهد شد. #ایران_پلنگ_کاغذی".»

در همین زمان بود که تلویزیون ایران اینترنشنال به «یعقوب حر التسطری» سخنگوی گروه تروریستی الاحوازیه که ادعا کرده بود این حمله تروریستی توسط این گروه انجام شده تریبون داد که این کار خشم ایرانیان را برانگیخت.