فرزند نوجوانم مدام خودش را به مریضی می‌زند؛ چه کنم؟

خبرگزاری فارس: «من حالم خوب نیست.» «من افسردگی دارم» «شما‌ها مرا درک نمی‌کنید و این موضوع مرا مریض کرده‌است.» «قلبم درد می‌کند و این درد یک روز مرا می‌کشد.» اگر یک نوجوان در خانه دارید حتما این جمله‌ها را بار‌ها شنیده‌اید و بار‌ها دیده‌اید که او مدام از سردرد، مشکل معده، درد بدن و ... ناله می‌کند، اما واقعا بیماری جسمی خاصی ندارد. این موضوع ممکن است علت‌های مختلفی داشته باشد و خیلی مهم است که پدر و مادر‌ها بدانند چطور باید با آن برخورد کنند. با دکتر سفیدچیان روان‌پزشک و مدرس دانشگاه علوم پزشکی بابل در این خصوص صحبت نمودیم.

من مریضم، به من توجه کن

دکتر سفیدچیان این پدیده را «نقش بیمار» معرفی می‌کند و می‌گوید یکی از علت‌های اصلی این پدیده اعتماد به نفس ضعیف است. وقتی نوجوان تصویری مطلوب از خودش نداشته باشد، سعی می‌کند این جای خالی را با جلب توجه از این طریق جبران کند. گاهی نوجوان برای جلب توجه بیشتر از اطرافیان و به خصوص پدر و مادر، نقش بیمار را در ناخودآگاه خود پذیرفته و بخاطر توجه ویژه‌ای که بصورت طبیعی به افراد بیمار وجود دارد، ازین موضوع احساس رضایت کند. برخی نوجوانان نیز به این خاطر که محبت کافی از سمت خانواده دریافت نمی‌کنند، این نیازشان را از راه محبتی که در زمان بیماری می‌بینند، جبران می‌کنند.

فرار از مسئولیت‌ها دلیل دیگری است که عموما ناخودآگاه است و وقتی نوجوان می‌خواهد به هر دلیلی از زیر بار مسئولیتی که به او سپرده شده، شانه خالی کند، به نقش بیمار پناه می‌برد. یک علت مهم دیگر اختلالی است که در روانشناسی به آن اختلال تبدیلی می‌گویند که بازتابی از تعارض‌های ناخودآگاه نوجوان است. ریشه این اختلال روان‌شناختی است و به فرد این توانایی را می‌دهد که به دیگران القا کند به توجه ویژه درمانی نیاز دارد.

بیماری، محبوب‌تر از سلامتی

وابستگی بیمارگونه فرزند به پدر و مادر علت دیگری است که باعث بروز این رفتار می‌شود. چون فرد نمی‌خواهد از والدینش جدا شود، سعی میکند به این شکل آنان را کنار خود بیشتر داشته باشد. مواردی هم هست که نوجوان وقتی بیماری اعضای دیگر خانواده و توجه همه به او را می‌بیند. را می‌بیند، سعی میکند با تقلید از علائم بیماری آنان همانند سازی کند. اما شاید یکی از پررنگ‌ترین علت‌ها این باشد نوجوان از تجربه نقش بیمار در گذشته بازخورد‌های مثبتی گرفته و همین باعث تکرار آن می‌شود. متأسفانه یکی از رفتار‌های غلط در جامعه ما این است که در موقع بیماری و مشکل از یکدیگر سراغ می‌گیریم و بهم محبت میکنیم! همین باعث می‌شود بیماری محبوب‌تر از سلامتی بنظر برسد!

سلامتی را تشویق کنیم.

اما برای اینکه نوجوان به هر کدام از دلایل گفته شده به نقش بیمار پناه نبرد چکار باید کرد؟ دکتر سفیدچیان می‌گوید یکی از مهمترین کار‌ها این است که رفتار‌های مثبتی که او در زمان سلامتی دارد تقویت و تشویق شود. بعنوان مثال وقتی از حال خوب و سلامتی‌اش می‌گوید این رفتار مورد تمرکز و تشویق قرار بگیرد. نکته مهم دیگر این است که پدر و مادر در توجه و محبت به فرزندشان تعادل داشته باشند؛ نه افراط کنند و نه به تفریط دچار شوند.

افراط و تفریط ممنوع

نکته دیگر اینکه سرزنش کردن و نادیده انگاشتن فرزند به خصوص در دوران نوجوانی هم باعث می‌شود اعتماد بنفس او کمتر شود و به نقش بیمار پناه ببرد و هم او را در عمل به مسئولیت‌هایش ضعیف می‌کند که خودش یکی از عوامل اصلی این مشکل است. از طرفی پدر و مادر باید از "لوس کردن" فرزند بصورت جدی پرهیز کنند تا این روحیه سبب نشود او به رفتار‌هایی مانند نقش بیمار دست بزند. از طرف دیگر به نوجوان‌شان بی‌محلی نکنند تا بیماری را راهی برای جلب محبت نبیند.

اینکه نوجوان از لحاظ روانی در وضعیت خوبی باشد نکته مهم دیگری است که باید خیلی جدی به آن توجه شود. ترس‌ها، نگرانی‌ها و تعارض‌های درونی او نیاز به پیگیری و درمان دارد تا به شکل‌های دیگر خود را نشان ندهد. اما از آن مهمتر درمان استرس، اضطراب، نگرانی و وسواس‌های خود پدر و مادر است، چون این تنش‌ها میتواند به نوجوان منتقل شود.

مشورت با پزشک خیلی مهم است

نکته بسیار مهم برخوردی است که پدر و مادر زمان مواجه شدن با این رفتار نوجوان انجام می‌دهند. در فرآیند بررسی، تشخیص و درمان بیماری همه موارد علائم ساختگی، شبیه سازی شده، تقلیدی و حتی تمارض در هر فردی (کودک و بزرگسال) نیاز به بررسی توسط پزشک دارد. خیلی مهم است که والدین بصورت خودسرانه واکنشی نشان ندهند و حتما با پزشک در این خصوص مشورت کنند. همانقدر که بزرگ کردن موضوع مشکل بوجود می‌آورد، نادیده گرفتن علائم ممکن است در مواردی که واقعا یک بیماری وجود دارد، به نوجوان آسیب بزند و حتی زمانی که مشکل خاصی وجود ندارد، مشورت پزشک در مورد شکل برخورد با موضوع خیلی موثر و اساسی خواهد بود.