«پروفسور بالتازار» وقتی در ایران بود! +تصاویر

خبرگزاری ایسنا: برای آن که آزمایشگاه پرفسور بالتازار را ببینید نیازی نیست به کارتون‌ها سفر کنید، یک بلیط به مقصد استان همدان و شهرستان کبودراهنگ کافیست تا به دفتر کار مردی برسید که فعالیت‌های علمی‌اش الهام‌بخش کارتونی به نام او شد.

برای متولدین دهه ۶۰ پروفسور بالتازار اسم آشنایی است، شخصیت معروف انیمیشن دوست داشتنی که برای حل مشکلات مردم و اختراع جدید بعد از کلی فکر کردن به سراغ دستگاه عجیب و غریبی می‌رفت و بالاخره موفق به ثبت یک اختراع جدید و رفع مشکل می‌شد.

اما پروفسور بالتازار یک شخصیت حقیقی هم دارد، «مارسل بالتازار» سال ۱۹۰۸ در فرانسه به دنیا آمد، او یک پزشک فرانسوی بود که به علت فعالیت در زمینه جلوگیری از شیوع بیماری‌های طاعون و هاری معروف شد نه به علت اختراعاتش.

مرحوم دکتر مارسل بالتازار رییس اسبق انستیتو پاستور ایران، ۱۳۴۰

پروفسور بالتازار برای انجام تحقیقات پزشکی به مأموریتی در روستای اکنلو واقع در شهرستان کبودراهنگ ایران فرستاده شد. این پروفسور فرانسوی همزمان با سومین موج شیوع طاعون در سال ۱۳۳۱ از فرانسه به ایران آمد و با همکاری پزشکان ایرانی پایگاه تحقیقاتی انستیتو پاستور ایران را با حمایت مالی یک فرد خیر به نام «منوچهر قراگزلو» در روستای اکنلو تأسیس کرد و سازماندهی واکسیناسیون جمعی علیه بیماری آبله و سل و تأسیس یک مرکز نوتوانی جذامیان ایران هم از دیگر اقدامات او بود.

بالتازار با تحقیقاتی که با همکاری همکاران ایرانی خود نظیر دکتر بهمنیار، دکتر شمسا، دکتر سیدیان، دکتر کریمی و کارشناسانی نظیر آقایان حنیفی، خیرالله‌زاده و ... انجام داد، توانست بیماری طاعون را در منطقه کنترل و مهار کند.

در زمان بالندگی علمی این پایگاه، دانشمندان بین‌المللی زیادی برای انجام تحقیقات مرتبط به ایران آمدند که از آن جمله می‌توان به جانورشناسانی نظیر دکتر گزاویه میزون، دکتر دوگلاس لی و دکتر ایو جین گولون، حشره‌شناسانی نظیر دکتر ژان ماری کلن و انگل‌شناسانی نظیر دکتر آلین چابو اشاره کرد که مطالعات وسیعی روی وجوه مختلف بیماری طاعون انجام دادند.

بالتازار، پزشکی است که انستیتو پاستور ایران را بنیان گذاشت و به مدت ۱۳ سال رئیس آن بود و بعدتر، در ۶۳ سالگی در زادگاهش از دنیا رفت، اما نامش تا همیشه روی انستیتو پاستور ایران و مرکز درمانی کبودراهنگ ماندگار شد.

کتاب «بالتازار، ماجراجوی طاعون» زندگی‌نامه بالتازار به کوشش دکتر احسان مصطفوی است؛ شخصی که سال‌ها پس از بالتازار به انستیتو پاستور ایران قدم گذاشت و ادامه‌دهنده راه او شد. وی به جهت احساس دین به تلاش‌های بی‌دریغ استادش، این کتاب را بر اساس اسناد مکتوب انستیتو پاستور، دست‌نوشته‌های بالتا و همسرش، عکس‌ها و فیلم‌های موجود از تحقیقات وی و با تکیه بیشتر بر زندگی‌نامه‌ای گرد آورده که ژان منبورگ، برادر همسر سابق بالتازار نوشته است.

نقش پرفسور بالتازار در کنترل بیماری طاعون در ایران

رئیس پایگاه تحقیقاتی انستیتو پاستور ایران درباره تاریخچه این انستیتو در اکنلو به خبرنگار ایسنا گفت: در سال ۱۳۳۱ و همزمان با اپیدمی طاعون در غرب کشور، انستیتو پاستور ایران اقدام به تأسیس پایگاهی تحقیقاتی بهداشتی در روستای اکنلو واقع در مرز استان‌های زنجان، کردستان و همدان کرد و با شکل‌گیری این مرکز، تیم‌های تخصصی انستیتو پاستور ایران با انجام اقدامات موثر بر روی انسان‌ها و جوندگان توانستند همه‌گیری طاعون را در این منطقه کنترل کنند.

دکتر احسان مصطفوی با اشاره به نقش دکتر بالتازار در کنترل بیماری طاعون در ایران، افزود: او در سال ۱۳۳۳ به عنوان کارشناس خبره طاعون در سازمان بهداشت جهانی و در سال ۱۳۳۵ به عضویت کمیته تخصصی طاعون در سازمان بهداشت جهانی منصوب شد و درسال ۱۳۳۷، انستیتو پاستور ایران را ترک کرد، اما همکاری او به عنوان مشاور عالی رئیس انستیتو پاستور ایران (دکتر مهدی قدسی) تا سال ۱۳۴۵ ادامه یافت.

وی با بیان اینکه در سال ۱۳۸۹ طی تفاهم‌نامه‌ای بین انستیتو پاستور ایران، مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر و دانشگاه علوم پزشکی همدان، فاز جدیدی از فعالیت‌های تحقیقاتی این پایگاه شکل گرفت، اضافه کرد: ساخت آزمایشگاه‌ها و ساختمان‌های جدید با متراژ حدود ۳۴۰ مترمربع به پایان رسیده و آزمایشگاه‌های جونده‌شناسی، سرولوژی، مولکولی و کشت، سالن جلسات و میهمان‌سرا (با ظرفیت پذیرش ۴۰ نفر) و موزه‌ای که مستندات و تجهیزات قدیمی در آن نگهداری می‌شوند، بستر مناسبی برای تحقیق و آموزش در این منطقه از کشور فراهم آورده است.

وی با اشاره به مرمت ۲۸۰ مترمربع از ساختمان‌های قدیمی این مرکز ادامه داد: این پایگاه تحقیقاتی در سال ۱۳۹۳ موفق به کسب مرجعیت برای تشخیص بیماری‌های طاعون، تولارمی و تب کیو شد و در عین حال مطالعاتی را در زمینه پایش سایر بیماری‌های نوپدید و بازپدید انجام می‌دهد.

صدور مجوز تحقیقات بر روی بیماری‌های نوپدید و بازپدید برای انستیتو پاستور ایران

مصطفوی بیان کرد: در سال ۱۳۹۵ با مجوز شورای گسترش آموزش عالی وزارت بهداشت، مجوز مرکز تحقیقات بیماری‌های نوپدید و بازپدید به انستیتو پاستور ایران برای انجام مطالعات روی بیماری‌های نوپدید و بازپدید داده شد که پایگاه تحقیقاتی اکنلو، یکی از مراکز وابسته به این مرکز تحقیقات محسوب می‌شود و در سال ۱۳۹۷ نیز مجوز شبکه تحقیقات بیماری‌های نوپدید و بازپدید از شورای گسترش کسب شد.

وی با بیان اینکه با فعال شدن مجدد پایگاه، هر ساله این منطقه و مناطق مختلف کشور مورد پایش بیماری‌های نوپدید و بازپدیدی نظیر طاعون، تولارمی و تب کیو قرار گرفته و نمونه‌ها به این پایگاه برای بررسی ارسال می‌شوند، یادآور شد: در حال حاضر این مرکز مطالعاتی در زمینه پایش سایر بیماری‌های نوپدید و بازپدید انجام می‌دهد و حاصل طرح‌های پژوهشی انجام شده به محوریت این پایگاه در ۵ سال اخیر، گزارش مجدد آلودگی به طاعون در حیات‌وحش مناطق غربی کشور، گزارش موارد سرم مثبت تولارمی در گروه‌های پرخطر انسانی استان‌های غربی و شرقی کشور، گزارش موارد مثبت تولارمی در جوندگان شرق و غرب کشور، گزارش موارد سرم مثبت تب کیو در دام‌ها و انسان‌های مناطق مختلف کشور و گزارش موارد بالینی تب کیو از شهر‌های مختلف کشور بوده است.

وی با بیان اینکه تحقیقات در این پایگاه هم بر روی نمونه‌های انسانی و هم حیوانی انجام می‌شود، اظهار کرد: امروزه علاوه بر ادامه تحقیقات، دوره‌های آموزشی ملی مرتبط نیز در این پایگاه برگزار می‌شود.

مصطفوی به فراهم شدن بستر آموزشی مناسب شامل امکانات اقامتی، آموزشی و تفریحی این مرکز اشاره کرد و گفت: از سال ۱۳۹۲، ۳۰ دوره آموزشی با حضور شرکت‌کنندگانی از ۴۰ کشور و حداقل ۴۵ دانشگاه کشور در این پایگاه برگزار شده و در این دوره‌ها بیش از ۷۰۰ نفر دوره‌های آموزشی پیش‌بینی شده را گذرانده‌اند.

رئیس پایگاه تحقیقاتی بیماری‌های نوپدید و بازپدید با بیان اینکه در ماه جاری یک کارگاه بین‌المللی با حضور دانشمندان ۱۴ کشور مختلف جهان با محوریت بررسی بیماری‌های منتقله از جوندگان به مدت یک هفته در این مرکز برگزار شد، عنوان کرد: این مرکز علاوه بر مراکز و دانشگاه‌های داخلی با انستیتو پاستور پاریس، انستیتو پاستور ماداگاسکار، دانشگاه اسلو نروژ و دانشگاه گنوبل فرانسه، انستیتو فردریش لوفلر آلمان و انستیتو دامپزشکی مجارستان همکاری علمی دارد.

نتایج فعالیت ۶۰ ساله مرکز در قالب ۱۹ کتاب و صد‌ها مقاله علمی نگارش شده

مصطفوی بیان کرد: طی فعالیت ۶۰ ساله این پایگاه، مطالعات و تحقیقات فراوانی به محوریت این مرکز تحقیقاتی پایه‌ریزی و اجرا شده که نتایج تعدادی از این تحقیقات در قالب ۱۹ کتاب و صد‌ها مقاله علمی به زبان‌های فارسی، انگلیسی یا فرانسوی به نگارش درآمده است.

وی با بیان اینکه این آزمایشگاه به عنوان آزمایشگاه مرجع کشوری تشخیصی سه بیماری تب کیو، تولارمی و طاعون است، افزود: در حال حاضر نمونه‌های مشکوک بالینی این سه بیماری از اقصی نقاط کشور به این مرکز ارسال شده و مورد بررسی قرار می‌گیرد.

دهیار اکلنو هم با بیان اینکه این روستا از لحاظ وضعیت و موقعیت جغرافیایی در شمال غربی مرکز استان واقع شده، به خبرنگار ایسنا گفت: موقعیت استقرار روستا به صورت کوهپایه‌ای، شکل استقرار متراکم و از لحاظ نوع اقلیم سرد و کوهستانی بوده که روستائیان ابتدا در ضلع غربی در کوهپایه‌های منتهی به کوه داش‌قلعه ساکن بوده‌اند که بعدا به فضای موجود نقل مکان کرده و سابقه سکونت آن ۶۰۰ سال است.

اکنلو مرکز رفرانس جهانی طاعون

علیرضا زارعی با بیان اینکه دکتر بالتازار با کمک همکاران ایرانی خود تحقیقات گسترده در رابطه با طاعون انجام دادند که این اقدام منجر به نامگذاری اکنلو به عنوان مرکز رفرانس جهانی طاعون شد، افزود: روستای اکنلو از سال ۱۳۹۱ به عنوان روستای هدف گردشگری انتخاب شد.

وی با بیان اینکه انستیتو پاستور ایران که در سال ۱۳۳۱ همزمان با اپیدمی طاعون در غرب کشور در اکنلو تأسیس شد، اظهار کرد: در سال ۱۳۹۱ با مرمت ۲۸۰ مترمربع ساختمان قدیمی و با ساختن آزمایشگاه‌ها و ساختمان‌های جدید با ۳۴۰ مترمربع زیربنا فعالیت پایگاهی خود را در دور جدید آغاز کردند.

زارعی با بیان اینکه نخستین فیلم رنگی همدان مربوط به روستای اکنلو و مستندی درباره اقدامات پرفسور بالتازار بوده است، ادامه داد: نامگذاری میدان‌های اصلی و معابر روستای اکنلو به نام محققان انستیتو پاستور، بازسازی اقامتگاه پرفسور بالتازار، برگزاری جشنواره‌های بومی و محلی و ایجاد غرفه‌های صنایع دستی از اقدامات انجام شده برای افزایش زیرساخت‌های گردشگری و گردشگران در روستای اکنلو است.

وی بیان کرد: نام روستا و وجه تسمیه آن به علت وجود چشمه و قنات‌های موجود در مزارع این روستا بوده، اکثر اهالی آن کشاورز هستند و نام روستا نیز برگرفته از بخش اول تلفظی روستا یعنی اکن به معنی زارع یا کشاورز که این نام بعد‌ها به اکنلو تغییر یافته است.

زارعی با بیان اینکه موزه فرهنگی- پزشکی پرفسور بالتازار شامل عکس‌ها، مقالات و وسایل منصوب به ایشان به‌زودی در اکنلو افتتاح می‌شود، عنوان کرد: در حال حاضر اقامتگاه بوم‌گردی اکنلو درون پایگاه تحقیقاتی قرار دارد و یک کمپ گردشگردی نیز در حال ساخت است.

سالانه ۱۰ هزار نفر از اکنلو بازدید می‌کنند

وی با بیان اینکه سالانه ۱۰ هزار نفر از اکنلو بازدید می‌کنند، گفت: روستای گردشگری اکنلو در دهستان مهربان علیا، بخش شیرین‌سو، شهرستان کبودراهنگ با جمعیتی بیش از یک هزار و ۸۹۰ نفر بوده که شغل اکثر مردم کشاورزی، دامداری، باغداری و کارگران فصلی است.

زارعی با اشاره به طبیعت بکر و زیبای اکنلو بیان کرد: «ای‌ران شوربا» که غذای سنتی اکنلو است، به ثبت ملی رسیده و به دنبال این هستیم که فرش مهربان نیز ثبت ملی شود.

وی با اشاره به وجود حمام و مدرسه‌ای که از زمان قاجار در این روستا به یادگار مانده است، گفت: با توجه به اینکه روستای اکنلو به عنوان روستای هدف گردشگری انتخاب شده بنابراین می‌طلبد در زمینه اجرای زیرساخت‌های اولیه روستا‌های هدف گردشگری توجه و اقدامات ویژه‌ای از سوی تمامی مسئولان و ادارات انجام پذیرد.

زارعی با بیان اینکه نخستین کتابخانه روستایی در منزل عمادالدین رضایی‌همدانی با بیش از ۱۵ هزار جلد کتاب در این روستا تأسیس شد، گفت: لایروبی قنات و چشمه‌ها و برقرار کردن چاه کشاورزی عمومی در راستای آبیاری باغات، آسفالت معابر روستا و جدولگذاری معابر باقیمانده از مشکلات اصلی اکنلو به حساب می‌آیند.

پیگیری ایجاد موزه فرهنگی- پزشکی به نام بالتازار

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان کبودراهنگ نیز با بیان اینکه توجه به توسعه صنعت گردشگری به ویژه گردشگری روستایی فرصتی برای ایجاد اشتغال و جذب سرمایه است، به خبرنگار ایسنا گفت: روستای اکنلو از توابع بخش شیرین‌سو یکی از روستا‌های هدف گردشگری کبودراهنگ است که امسال پیگیر ایجاد موزه فرهنگی ـ. پزشکی به نام بالتازار در این روستا هستیم.

مهدی غلامی با بیان اینکه حمام تاریخی روستای اکنلو توسط میراث فرهنگی مرمت و بازسازی شده است، افزود: قرار بر این است که حمام تاریخی با همکاری دهیاری روستا و انستیتو پاستور ایران (پایگاه اکنلو) به موزه فرهنگی- پزشکی تبدیل شود.

وی با بیان اینکه همه وسایل تحقیقاتی پروفسور بالتازار سالم هستند و عکس‌ها و نمونه‌های فراوانی از تحقیقات او در این ساختمان نگهداری می‌شود، اما برای بازدید عموم امکان‌پذیر نیست، ادامه داد: سازمان میراث فرهنگی قصد ساخت بنا را داخل محوطه مرکز تحقیقاتی دارد، اما انستیتو پاستور ایران با این موضوع مخالف است.

غلامی با بیان اینکه بازدید از دفتر اصلی پرفسور برای گردشگران جذاب‌تر است و حمام هیچ سنخیتی با محیط اصلی ندارد، عنوان کرد:، چون مرکز فعال است و به دلایل رعایت نکات ایمنی و حفظ سلامت بازدیدکنندگان، امکان بازدید از ساختمان فراهم نیست.

وی با بیان اینکه بلوار ورودی روستا به نام دکتر مارسل بالتازار و میدان اصلی روستا به نام دکتر یونس کریمی نامگذاری شده است، افزود: ایجاد خانه بوم‌گردی در روستای اکنلو شهرستان کبودراهنگ توسط میراث فرهنگی این شهرستان در حال پیگیری است که در حال حاضر دو متقاضی دارد.

غلامی با بیان اینکه روستای اکنلو دارای جاذبه‌هایی، چون انستیتو پاستور اکنلو، حمام قدیمی، مدرسه قدیمی، جنگل ۱۰۰ هکتاری و باغات انگور ۲۵ هکتاری با کوه‌ها و مناظر طبیعی از لحاظ اکوتوریسم است، عنوان کرد: کمپ گردشگری روستای اکنلو سال آینده افتتاح می‌شود.

وی با بیان اینکه آئین بازی‌های بومی و محلی و جشنواره شیره‌پزی طی سالجاری با هدف افزایش گردشگر در این منطقه برگزار شد، تصریح کرد: مستند روستای اکنلو توسط سازمان میراث فرهنگی به منظور معرفی این روستا ساخته شده است.

وی با بیان اینکه کبودراهنگ به علت داشتن جاذبه بین‌المللی علیصدر رتبه نخست استان در جذب گردشگر را داراست، افزود: قرار گرفتن روستای اکنلو و علیصدر در این شهرستان تبلیغات و جذب گردشگر به اکنلو را آسان‌تر می‌کند.

رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان کبودراهنگ با بیان اینکه آثار ملموس و ناملوس هر کدام در هویت و فرهنگ یک شهر اثرگذار است و ضرورت حفظ و ماندگاری این آثار ثبت ملی آنهاست که به مرور در حال انجام است، گفت: غذای محلی «ای‌ران شوربا» به عنوان نخستین اثر ناملموس به ثبت ملی رسیده است که این غذای محلی در روستای هدف گردشگری اکنلو نیز طبخ می‌شود.

گفتنی است؛ اکنلو، روستایی از توابع بخش شیرین‌سو شهرستان کبودراهنگ در استان همدان ایران است، این روستا در دهستان مهربان علیا قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار در سال ۱۳۹۵ جمعیت آن ۱۸۹۰ نفر بوده است.

این روستا که در شمال غربی مرکز استان همدان واقع شده، میزبان بسیاری از متخصصان و پزشکان و محققانی از جمله پروفسور بالتازار، دکتر کریمی، دکتر پورتقوا و دکتر شمس بوده که از جهات زیادی مردم این منطقه و حتی غرب کشور به نوعی مدیون تلاش‌های این عزیزان بوده است.

شغل اکثر اهالی روستای اکنلو کشاورزی، دامداری و باغداری و جنگل‌داری بوده که به علت بهره بردن از نعمت ۳ قنات و چشمه‌ها روستای سرسبزی با درختانی برافراشته و تاکستان‌ها و چمنزار‌های فراوان بی‌نظیرترین روستا را از لحاظ فضای سبز و طبیعتی عالی در سطح شهرستان کبودراهنگ فراهم کرده است.

اکنلو روستایی است بکر با درختان سر به فلک کشیده راش و صنوبر که جذابیت‌های طبیعی متنوعی نیز در اطراف آن واقع شده‌اند. غار‌های علیصدر و کتله‌خور از جمله این مناطق هستند. از دیگر جاذبه‌های گردشگری نزدیک اکنلو می‌توان به تالاب شیرین‌سو اشاره کرد که تالابی دست‌ساز و از این‌رو به تالابی مصنوعی نیز مشهور است. در تالاب شیرین‌سو ۵۴ گونه پرنده وجود دارند که جزء پرندگان کم‌نظیر و ارزشمند ایران هستند و فاصله آن تا روستای اکنلو حدود ۳۰ کیلومتر است.