اداره «سلامت معنوی» وزارت بهداشت منحل شد!

خبرگزاری فارس: در سال‌های دور، بیشتر پزشکان و حکما علاوه بر توجه به مسایل جسمیی بر مسایل اجتماعی و معنوی نیز متمرکز بودند و بیمار را به صورت جامع مورد بررسی قرار می‌دادند، ولی این نوع نگرش و مراقبت به تدریج کمرنگ شد و صرفاً مسایل جسمی به عنوان تنها عامل عدم سلامتی مورد توجه پزشکان قرار گرفت. آنچه که امروزه در جهان به عنوان یک باور تلقی می‌شود این است که سلامت فرد تنها محدود به سلامت جسم نیست بلکه سلامت روانی، اجتماعی و معنوی را نیز در بر می‌گیرد که در بعضی مواقع این ابعاد مهمتر از سلامت جسم تلقی می‌شوند. زمانی که فردی با درد یا پدیده‌های دیگر مانند ناتوانی جسمی مثل نابینایی، تپش قلب و ... مواجه می‌شود، موجبات رنجش و نگرانی وی را به همراه می‌آورد؛ به همین منظور بیشتر توجه پزشکان به مسایل جسمی‌معطوف است. سلامت معنوی بُعد مهم پیشگیری و درمان فریدون عزیزی، معاون علمی فرهنگستان علوم پزشکی در‌این‌باره می‌گوید: با توجه به ایجاد رنسانس در اروپا و مشکلاتی که در آن زمان بین صاحبان کلیسا و علما و دانشمندان رشته‌های مختلف علمی‌ایجاد شد، به تدریج معنویت زدایی از علم، صورت گرفت و باور برخی انسان‌ها بر این شدکه همه چیز را با تعقل و تفکر می‌توان حل کرد و نیاز به ارتباط با منشا وحی و منابع غیرمادی برای پیشرفت علمی وجود ندارد. عزیزی‌می‌افزاید: به همین دلیل بود که کم‌کم تمام مسایل مربوط به معنویت به روحانیون و کلیسا سپرده شد و مسایل علمی صرف به عهده دانشمندان رشته‌های مختلف گذاشته شد. این دانشمند برگزیده فرهنگستان علوم پزشکی معتقد است: این باور ناکامل و ناصحیح با فرضیه‌های داروین و فروید دامنه بیشتری پیدا کرد، که تشکیک در خلقت انسان و نیز فطرت بشر را ایجاد کردند و انسان را بی‌نیاز از معنویت و ارتباط با خالق پنداشتند. در مورد پزشکی نیز باور بر این بود که تنها راه پیشرفت کسب علم در زمینه فیزیوپاتولژی و شناخت جسم انسان است که زمینه‌ساز از بین بردن مسایل و مشکلات پزشکی و در نتیجه ارتقای سلامت انسان می‌شود؛ مع‌هذا از حدود ۶۰ سال پیش تحقیقاتی انجام شدکه نتیجه آن نشان می‌داد که واقعیت این چنین نیست یعنی عوامل روانی قطعاً بر سلامت جسمی‌تاثیرگذار هستند و بالعکس. این دانشمند برتر سال ۱۳۸۶ در آسیا اظهار داشت: از طرفی دیگر نداشتن سلامت اجتماعی مناسب بر هر دو بعد سلامت جسمی‌و روانی اثرگذار است. همچنین این نکته در نظر دانشمندان آمد که یکی از ابعاد مهم سلامت انسان بعد سلامت معنوی است. افرادی که از سلامت معنوی بیشتری برخور دارند، در پیشگیری از بیماری‌ها بهتر عمل می‌کنند، کمتر به بیماری مبتلا می‌شوند و دارای طول عمر بیشتری نیز هستند؛ همچنین اگر مبتلا به بیماری سرطان شوند مرگ و میر آن‌ها دیرتر و دارای طول عمر بیشتری هستند. تحقیقات بسیاری نشان داده است که برخورداری از سلامت معنوی، سبب می‌شود فرد بیمار راحت‌تر با بیماری خود مواجه شود و از طرفی نیز موجب می‌شود تا با اطرافیان خود بتواند تعامل بهتری داشته باشد. تمامی موارد مذکور در نهایت موجب شد تا توجه بیشتری به سلامت معنوی شود و در نتیجه آن سازمان جهانی بهداشت تصمیم گرفت که سلامت معنوی نیز به ابعاد سلامت اضافه شود. از آنرو که کشور‌های مختلف دارای مذاهب متفاوت هستند و حتی بعضی از کشور‌ها دین را جدا از کلیه برنامه‌های خود در نظر می‌گیرند، این سازمان تصمیم گرفت هر کشوری با توجه به فرهنگ مردم خود و دین رایج در آن کشور، به بعد سلامت معنوی بپردازد. آنچه که به عنوان ورود سلامت معنوی به نظام سلامت ما مطرح است "پیشگیری ابتدایی"است. پیشگیری ابتدایی زمانی انجام می‌شود که علایم خطر بیماری وجود ندارد و فعالیت‌های ما در این راستا موجب می‌شود که از این پس نیز این علایم ظاهر نشوند. بعد از پیشگیری ابتدایی، پیشگیری اولیه (primary prevention) است و به اقداماتی گفته می‌شود که در مراحل اولیه یک بیماری به جهت از بین رفتن آن صورت می‌گیرد. سپس پیشگیری ثانویه است که شامل شناسایی زود هنگام و درمان بیماری است تا از عوارض دایمی بیماری مانند ایجاد معلولیت کاسته شود. دفتر سلامت معنوی وزارت بهداشت تعطیل و تنها عضو آن برکنار شد! این‌ها بخشی از نظریات متخصصان حوزه بهداشت و درمان کشور در خصوص سلامت معنوی است. هرچند اکثر اساتید و بزرگان این حرفه به رابطه پیشگیری از بیماری و بهبود و تسریع روند بیماران با سلامت معنوی اذعان دارند و برای آن مثال‌ها و نمو‌نه‌های بسیاری می‌آروند، اما وزارت بهداشت در اقدامی تامل برانگیز تنها اثر از پیگیری‌های سلامت معنوی در این وزارت‌خانه را از بین برد، مسئولان وزارت بهداشت به طور ناگهانی و همزمان با هفته سلامت، دفتر سلامت معنوی وزارت این وزارت خانه را منحل کرد! این درحالی است که مسئولان در تقویم هفته سلامت هم جایی برای سلامت معنوی ندیده و حتی به آن اشاره‌ای هم نداشتند، در دوره قبلی وزارت حسن قاضی‌زاده هاشمی معاونت طب سنتی هم حذف و به یک اداره کل تنزل پیدا کرد. سهیلا خزائی، رئیس اداره سلامت معنوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در گفت‌وگو با خبرنگار سلامت خبرگزاری فارس گفت: سلامت معنوی وضعیتی هدفمند و معنادار از حیات انسانی است که حاصل ایمان و اعتقاد و ارتباط فرد به قدرت و کمال لایتناهی الهی و زندگی ابدی پس از مرگ است. وی ادامه داد: سلامت معنوی منجر به ایجاد نشاط، امید، رضایت‌مندی، اطمینان قلبی، آرامش و داشتن قلب سلیم در فرد و رستگاری در دنیا و آخرت شده و ارتباط پویای مبتنی بر مکارم اخلاق، عشق و محبت با خدا، خود، دیگران و جهان پیرامون را ایجاد می‌کند. خزائی با اشاره به اینکه سلامت معنوی به عنوان یکی از ابعاد مهم سلامت انسان و پیشرفت پایدار است گفت: اثرات سلامت معنوی در پیشگیری و ارتقاء سلامت همه جانبه، انکارناپذیر است، دین مبین اسلام نیز بر اهمیت پرداختن به نیاز‌های معنوی جامعه در سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی تاکید داشته است. وی ادامه داد: علاوه بر این، تمرکز سیاست‌های سلامت با رویکرد اخلاقی و معنوی برای توسعه اجتماعی اسلام محور، ارتقاء سلامت معنوی جامعه و نیز تحقق نهادینه شدن سبک زندگی سالم و جامعه متعالی ضرورت دارد. در واقع، سلامت معنوی قلب نظام آموزشی و نظام سلامت کشور اسلامی ماست که نیاز به سرمایه گذاری ویژه دارد. رئیس اداره سلامت معنوی وزارت بهداشت تشریح کرد: از بهمن ماه ۱۳۹۲ با عنایت مدیرکل قبلی دفتر سلامت خانواده وزارت بهداشت به حیطه بسیار مهم و تاثیرگذار سلامت معنوی، اداره‌ای تحت عنوان اداره سلامت معنوی در دفتر سلامت خانواده شروع به فعالیت کرد. وی افزود: این اداره تا امروز به فعالیت خود ادامه داده است و خوشبختانه توانستیم با برنامه ریزی‌ها و هماهنگی‌هایی که با فرهنگستان و اساتید مطرح این حوزه داتیم کار را به خوبی پیش ببریم. پیشنهاد‌هایی نیز برای افزایش دربرگیری خدمات و ارتقا سطح فعالیت‌های این اداره داتیم که متاسفانه با مخالفت‌های صورت گرفته راه به جایی نبردیم. خزائی گفت: همچنین باید اعلام کنم که اداره سلامت معنوی وزارت بهداشت که ذیل اداره کل سلامت جمعیت، خانواده و مدارس معاونت بهداشت فعالیت داشت با تغییر مدیرکل جدید تعطیل و فعالیت‌های آن متوقف شد. بنده تنها عضو این دفتر بودم و حقوقی هم از بابت این فعالیت دریافت نمی‌کردم. وی اظهار داشت: ما جلسات مختلفی را با مسئولان فرهنگی دفتر مقام معظم رهبری داشتیم و قرار بود برنامه‌ای استراتژیک را در این حوزه تبین و ادامه دیهیم. البته خیلی سعی کردم که معاون بهداشت در جلسات ما با این نهاد حضور داشته باشد و بتوانیم تصمیمات راهبردی و اجرایی‌تر داشته باشیم که متاسفانه وزارت بهداشت روی خوشی برای این موضوع نشان نداد. وی در پایان گفت: در جلسه که با مقام معظم رهبری هم داشتیم ایشان بر تاثیر سلامت معنوی تاکید و عنوان داشتند که شما به عنوان متولیان بهداشت و درمان می‌توانید نقش موثری در ارتقا سلامت معنوی مردم داشته باشید. عضو گروه سلامت معنوی فرهنگستان علوم پزشکی در پایان گفت: متاسفانه با این اقدام وزارت‌خانه تمام برنامه‌هایی که در این حوزه داشتیم به دلایلی که مشخص نیست تعطیل شد؛ اینگونه تصمیمات فردی می‌تواند در بعد ملی آسیب رسان باشد و قطعا مسئولان زی‌ربط باید برای آن چاره‌ای بی‌اندیشند.