بسیاری از مردم دندان‌درد را به صرف هزینه‌های گزاف ترجیح می‌دهند!

سرویس اجتماعی فردا: یکی از بخش‌های انکارناپذیر سالانه سبدخانوار، هزینه‌های مرتبط با بهداشت دهان و دندان و به‌طور خاص دندانپزشکی است. این هزینه‌ها اغلب آن‌چنان سنگین و سرسام‌آورند که برخی ترجیح می‌دهند سلامت دهان و دندان و حتی دندان‌درد را به جان بخرند، اما برای رفع مشکلات دندان‌های خود متحمل پرداخت هزینه‌ نشوند. گرچه نباید منکر افزایش هزینه‌های زندگی در تمام بخش‌ها شد، اما آن‌گاه که هزینه‌های حفظ و به دست آوردن سلامتی چنان بالا برود که درصد بالایی از مردم از مراجعه به دندانپزشک صرف‌نظر کنند، باید بیش از پیش احساس خطر کرد و در پی یافتن راه‌حلی عملی و کارا بود. مبحث دندانپزشکی و مشکلات آن می‌تواند از جنبه‌هایی مختلفی چون هزینه‌های سنگین، خطاهای پزشکی پیدا و پنهان، پوشش‌های ناقص بیمه‌ای، استفاده از افراد غیرمتخصص به عنوان دستیاران دندانپزشک و دیگر مسائل مشابه مورد بررسی قرار گیرد.

قشر کم‌درآمد جامعه که از قضا نه بیمه هستند و نه درآمد آنها کفاف هزینه‌های دندانپزشکی خود و خانواده‌شان را می‌دهد، اولین گروه از مردم هستند که دور بهداشت دهان و دندان را خط کشیده‌اند و البته بیشترین آسیب‌های بعدی عدم توجه به لزوم کاهش هزینه‌های دندانپزشکی و توسعه پوشش بیمه‌ای، متوجه همین افراد جامعه خواهد بود.

رابطه دندان‌های خراب با فقر

ناگفته پیداست که هرچه استطاعت مالی افراد کمتر باشد، سهم سلامت و به ویژه توجه به دندان‌ها کاهش یافته و ارتباط مستقیمی میان دندان‌های پوسیده و میزان فقر افراد ظهور می‌یابد. چنان که اکنون بسیاری از افراد فقیر از درمان دندان‌های خود عاجزند و نهایت اقدام آنها برای رهایی از درد دندان، نه پر کردن و درمان ریشه، که کشیدن دندان معیوب است. حتی مسئولان بخش دندانپزشکی کشور نیز بر این مسئله اذعان و تاکید دارند؛ چنان که باقر شهنی‌زاده، رییس انجمن دندان پزشکان عمومی ایران فروردین ماه امسال در گفت‌وگو با ایلنا، با اشاره به اینکه در هر منطقه‌ای که امکان هزینه کردن برای دندانپزشکی کمتر است میزان پوسیدگی نیز بالا می‌رود، گفت: «به نظر می‌رسد رابطه مستقیم بین فقر و پوسیدگی دندان وجود دارد و اگرچه افراد متمول هم پوسیدگی دارند، اما به دلیل تمکن مالی وقتی دندانشان پوسیده می‌شود به پر کردن و اصلاح آن اقدام می‌کنند، اما افرادی که زیر خط فقر زندگی می‌کنند؛ تعداد دندان‌های کشیده شده و از دست داده بیشتری دارند.» او در ادامه با اشاره بر لزوم ارائه یارانه از سوی دولت بیان داشت: «تا زمانی که دولت از طریق پیشگیری به کنترل پوسیدگی اقدام نکند و برای آن سوبسید ندهد امکان ندارد نسل بعدی بدون پوسیدگی باشد و مشکلات پوسیدگی دندان حل نخواهد شد.»

پوشش بیمه‌ای ناقص

عدم مراجعه به دندانپزشکی، تنها به افراد فاقد بیمه محدود نمی‌شود و بسیاری از افرادی که تحت پوشش شرکت‌های بیمه‌ای هستند نیز به واسطه پوشش ناقص بیمه در بخش دندانپزشکی و سهم حداقلی شرکت بیمه برای درمان دندان، از مراجعه به پزشکان حوزه دهان و دندان خودداری می‌کنند. گرچه هر روز با تبلیغات گسترده‌ای پیرامون پوشش بیمه‌ای دندانپزشکی مواجه می‌شویم، اما زمانی که به کنکاش در میزان درصد سهم بیمار از هزینه‌های دندانپزشکی می‌پردازیم، در می‌یابیم که بود و نبود این بیمه‌ها تفاوت چندانی ندارد و در نتیجه هزینه‌ها همچنان بر دوش بیماران سنگینی می‌کنند. البته باید در نظر داشت که یکی از مشکلات پیش‌روی بیمه‌های تکمیلی، قانون بیمه مرکزی کشور در مورد گروهی بودن این نوع بیمه‌هاست و به همین دلیل افراد نمی‌توانند به صورت انفرادی تحت پوشش بیمه قرار گرفته و از خدمات دندانپزشکی استفاده کنند.

در کنار مشکلات بیمه‌ای، گرچه مسئولان امر، و به طور ویژه طراحان بیمه سلامت بر پوشش این بیمه بر بخش دندانپزشکی تاکید دارند، اما پرس‌وجوهای افراد تحت پوشش این دست بیمه‌ها نهایتا به بیمارستان‌های دولتی و صف‌های طویلی از بیماران ختم می‌شود که باید از ساعات ابتدایی صبح با دندان‌درد در صف‌های پذیرش منتطر بمانند تا نوبت به آنها برسد. البته شواهدی نیز وجود دارد که در این مراکز آن‌چنان که باید به بهداشت و درمان و البته مهم‌تر از همه کرامت بیماران توجهی نمی‌شود و همین سلسله اتفاقات سبب می‌شوند که افراد، از مراجعه به مراکز تحت پوشش بیمه سلامت نیز خودداری کنند.

تفاوت جغرافیایی هزینه‌ها

متاسفانه در سال‌های اخیر قیمت‌ها، هزینه‌ها و کرایه‌ها در مناطق اعیان‌ یا فقیرنشین شهرها متفاوت شده و دندانپزشکی نیز از این امر مستثنی نیست. در واقع هزینه پر کردن دندان برای یک بیمار در منطقه شمالی شهر تهران قطعا گران‌تر از جنوب شهر تمام می‌شود و عناصر مختلفی از جمله بالاتر بودن قیمت مطب، بافت جمعیتی و میانگین درآمد ساکنان آن منطقه در این قیمت‌گذاری‌ها دخیل هستند. طبق بررسی‌های خبرنگار فردا هزینه‌ پر کردن یک دندان در منطقه سعادت آباد تهران به مراتب بالاتر از انجام همین روند درمان در منطقه افسریه است. همچنین رضا حسین‌پور، رییس اداره امور دندانپزشکی وزارت بهداشت در گفت‌وگویی با خبرگزاری آنا، با تایید تفاوت قیمت‌ها در مناطق مختلف می‌گوید: «بر اساس مبانی نظری پذیرفته شده، حق الزحمه دندانپزشکان باید در کل کشور کم و بیش یکسان باشد. ولی جزء تکنیکال شامل قیمت مواد و تجهیزات، اجاره‌بها و هزینه‌های جاری در نقاط مختلف متفاوت می‌باشد. ما امیدواریم با یک جمع بندی خوب در شورای عالی بیمه در این بخش نیز ساماندهی لازم صورت بگیرد.»

عدم توجه به استریلیزاسیون

در برخی از موارد مشاهده می‌شود که پزشک برای کاهش هزینه‌ها، توجه کمتری به استریل کردن وسایل و لوازم به خرج داده و حتی کمتر از دستکش‌های یکبار مصرف استفاده می‌کند. محمد طهماسبی، عضو هیات مدیره انجمن کنترل عفونت سال 1392، با هشدار نسبت به تبعات کم توجهی برخی مراکز درمانی به استریلیزاسیون ‏اصولی و استفاده از اتوکلاوها و روش‌های غیراستاندارد کنترل عفونت در برخی مطب‌های ‏دندانپزشکی و مراکز بیمارستانی گفت: «اگر دستگاه‌های آندوسکوپی یا تجهیزات دندانپزشکی درست استریل ‏نشوند، می‌توانند به راحتی باعث انتقال بیماری‌های خطرناکی مثل ایدز و هپاتیت از بیماران به مراجعان بعدی شوند‎.‎» وی در ادامه با اشاره به ضرورت تجهیز مطب‌های دندانپزشکی به اتوکلاوهای کلاس‎ Bنیز ‎اظهار داشت:‌ «با وجود این الزام ‏هنوز در برخی مطب‌ها از اتوکلاوهای کلاس‎ N ‎که تنها در ضدعفونی کردن وسایل فلزی غیر توخالی کاربرد دارند، ‏استفاده می‌شود. علاوه بر این در 30 درصد بخش‌های استریل مرکزی بیمارستان‌ها از اتوکلاوهای گرویتی استفاده ‏می‌شود که فقط قادر به استریل لوازم فلزی بدون پوشش هستند و اساسا استفاده از آنها در بخش‌های استریل مرکزی ‏مجاز نیست‎.‎»

خطاهای پزشکی

خطا و اشتباه امری ناگزیر است و ممکن است در هر شغل و صنفی رخ دهد، اما زمانی که وارد مقوله سلامت و بهداشت جامعه شویم، توجه بیشتری برای جلوگیری از وقوع خطا طلب می‌شود. خطا و اشتباه در حوزه پزشکی و دندانپزشکی می‌تواند مسیر زندگی بیمار را برای همیشه تغییر داده و اغلب، شرایط او را به مراتب بدتر از قبل از رجوع به پزشک کند. موارد متعددی از خطاهای پزشکی و به ویژه دندانپزشکی رسانه‌ای شده‌اند یا خود ما با آنها مواجه شده‌ایم. محسن خداپرست، یکی از افرادی که سال‌ها پیش با مشکل خطای دندانپزشکی - البته نه چندان حاد - روبه‌رو شده، به خبرنگار فردا می‌گوید: «چند سال قبل برای کشیدن یکی از دندان‌هایم به دندانپزشک مراجعه کردم. پس از تزریق آمپول در بخش بالا و پایینی دندان موردنظر، پزشک مشغول کشیدن دندان شد که ناگهان انبر از دست او در رفت و با همان شدت وارد بخش زیر زبان‌ام شد. زخم ایجاد شده آن‌قدر عمیق و بلند بود که پزشک ناچار به بخیه زدن شد. تا چند روز حتی نمی‌توانستم به راحتی غذا بخورم و مدام خونریزی داشتم.» او ادامه می‌دهد: «اما چیزی که بیش از بروز خطا مرا ناراحت کرد، این بود که پزشک مذکور در صورتحساب نهایی هزینه نخ بخیه و بخیه‌زدن را نیز از من دریافت کرد!»

پای حرف دندانپزشکان

گرچه بسیاری از مردم نسبت به هزینه‌های دندانپزشکی اعتراض دارند و همین بالا بودن هزینه‌ها بسیاری از مراجعه به پزشک برحزر داشته، اما در مقابل پزشکان نیز نسبت به بالا بودن هزینه‌ها از جمله اجاره‌بها و لوازم مصرفی و هزینه‌های جاری انتقادهایی دارند. در تماس خبرنگار فردا با انجمن دندانپزشکان مشخص شد که تعرفه‌های دندانپزشکی صرفا از سوی سازمان نظام پزشکی کل کشور مطرح و اعلام می‌شود و دندانپزشکان هم از همین تعرفه‌های مصوبه سالانه پیروی می‌کنند. در نتیجه نمی‌توان انگشت اتهام را تنها به سوی دندانپزشکانی گرفت که به زعم خودشان، با وجود هزینه‌های بسیار زیادی که باید برای خرید و به‌کارگیری وسایل بکنند، همچنان به تعرفه‌های اعلامی از سوی نظام پزشکی پایبند هستند.

چه باید کرد؟