پيشگيری در ايران بيمار است
روز جهاني بهداشت فرصت خوبي است تا بتوانيم نگاهي هر چند كوتاه به اهميت بهداشت و پيشگيري در دنيا بيندازيم و وضعيت كشور خودمان را در مقايسه با جوامع توسعه‌يافته ارزيابي کنیم. يكي از مهم‌ترين انتقاداتي كه همواره حوزه بهداشت و درمان ايران با آن مواجه است عدم توجه به بخش پيشگيري است. طرح تحول سلامت هم با وجود گام‌هاي موفقي كه در حوزه درمان برداشت نتوانست از ضعف‌هاي موجود در حوزه پيشگيري چندان كه مورد انتظار است، بكاهد. به همين دليل مي‌توان گفت كه شعار «پيشگيري بهتر از درمان است» چندان كه بايد و شايد در سيستم بهداشت و درمان كشور ما نهادينه نشده و همين تبديل به يك نقطه ضعف بزرگ براي اين سيستم شده است.
روزنامه آرمان: در آستانه ۷ آوريل، سالروز تأسيس سازمان جهاني بهداشت (WHO) و روز بهداشت قرار گرفته‌ايم. رسالتي كه براي روز جهاني بهداشت تعيين شده بالا بردن آگاهي مردم درباره يك موضوع خاص بهداشتي است كه سازمان جهاني بهداشت آن را در رأس اولويت‌هاي بهداشتي سال قرار داده است. بهداشت به معناي حفظ سلامتى و بهداشت عمومى فرد و جامعه است. در تعريفي مفصل‌تر از بهداشت مي‌توان آن را به اين صورت تعريف كرد: «بهداشت عبارت است از علم و هنر پيشگيري از بيماري‌ها، طولاني كردن عمر و بالا بردن سطح سلامت و توانايي بشر كه اگر تك‌تك افراد جامعه سالم باشند، مي‌توان در مجموع، يك جامعه سالم و توانا به وجود آورد.» در كشورهاي توسعه‌يافته همواره پيشگيري بر درمان ارجحيت دارد، در حقيقت يكي از ويژگي‌هاي مهم يك نظام توسعه‌يافته در زمينه سلامت، اهميتي است كه به حوزه پيشگيري در آن داده مي‌شود. اهميت حوزه پيشگيري زماني بهتر مشخص مي‌شود كه بدانيم در سراسر جهان ۶۰ درصد مرگ و ميرها مربوط به بيماري‌هاي غيرواگير است و هر ساله هم به ميزان قابل توجهي به اين سهم به ويژه در كشورهاي در حال توسعه افزوده مي‌شود. برآوردهاي جهاني نشان مي‌دهد كه سبك زندگي غلط يك عامل مهم براي ابتلا به بيماري و مرگ و مير شده است. امروز جاي اپيدمي‌هاي عالم‌گير را سبك زندگي افراد گرفته و هر روز هم كه مي‌گذرد سهم انسان‌ها در نابودي خودشان بيشتر مي‌شود. قابل پيشگيري بودن ۴۰ درصد سرطان‌ها و ۸۰ درصد بيماري‌هاي قلبي با تصحيح سبك زندگي، نكته‌اي نيست كه به سادگي بتوان از كنار آن گذشت. درباره بسياري از بيماري‌هاي ديگر هم شرايط به همين صورت است. در اين بين علاوه بر نقش خود افراد در ايجاد يك زندگي سالم، نقش نظام‌هاي سلامت هم قابل توجه است. همان‌گونه كه گفته شد يك نظام موفق در حوزه سلامت نظامي است كه پيشگيري را بر درمان مرجح بداند و تمركز خود را بر اين حوزه افزايش دهد. درمان‌محور بودن طرح تحول سلامت در كشور ما همواره يكي از انتقادهاي مهمي كه در ادوار مختلف مطرح بوده است، كمبود توجه به حوزه پيشگيري در برنامه‌هاي بهداشت و درمان دولت‌هاست. تخصيص كمتر از هفت درصد بودجه به حوزه بهداشت و پيشگيري نه تنها كفاف اين حوزه را نمي‌دهد بلكه به حوزه‌هاي ديگر هم لطمه مي‌زند. هرقدر در يك جامعه به پيشگيري از بيماري بيشتر توجه شود، از هزينه‌هاي درماني كاسته مي‌شود. طرح تحول سلامت يكي از كارويژه‌هاي دولت يازدهم بود كه يكي از مهم‌ترين پيامدهاي آن كاهش پرداختي‌ها از جيب مردم در حوزه درمان بود. با توجه به شرايط بحراني‌اي كه آن زمان در حوزه درمان كشور وجود داشت، اجراي اين طرح در حوزه درمان به ميزان زيادي قابل توجيه بود. هر چند كه از همان آغاز يكي از مهم‌ترين انتقادها به اين طرح توجه بسيار پايين آن به حوزه پيشگيري بود. اين انتقادها در سال‌هاي بعد افزايش يافتند و اين انتظار از دولت يازدهم شكل گرفت كه در حوزه پيشگيري هم مانند حوزه درمان گام‌هايي اساسي بردارد. هر چند كه خود وزارت بهداشتي‌ها چندان اين انتقادات را قبول ندارند و معتقدند در زمينه پيشگيري هم گام‌هاي خوبي برداشته شده است. اواخر اسفند سال ۹۴ معاون بهداشت وزير بهداشت به تشريح دستاوردهاي حوزه بهداشت در اين سال پرداخت و از خدماتي مانند، دندانپزشكي رايگان براي هشت ميليون دانش‌آموز، آغاز فعاليت پرونده الكترونيك سلامت ايرانيان و زير پوشش قرار گرفتن معتادان، كارتن‌خواب‌ها و زنان خياباني سخن گفت. علي‌اكبر سياري گفت: « اقدامات پيشگيرانه و بهداشتي كه وزارت بهداشت در ۵/۲ سال گذشته انجام داده از هر دوره زماني در وزارت بهداشت بيشتر است و از نظر افزايش منابع مالي حوزه سلامت، تامين و تجهيز مراكز بهداشتي، گسترش خدمات بهداشتي و بهبود استانداردها با هيچ دوره‌اي قابل مقايسه نيست.» او افزود: «در اين دوره براي نخستين بار حاشيه‌نشينان زير پوشش خدمات وزارت بهداشت قرار گرفتند و ۱۰ ميليون و ۲۰۰ هزار نفر در اين مناطق از خدمات سلامت برخوردار شدند، براي هشت ميليون دانش‌آموز در سراسر كشور خدمات رايگان وارنيش و فلورايدتراپي انجام شد، ۲۴ ميليون در كشور زير پوشش خدمات پزشك خانواده قرار گفتند و اعتبارات حوزه بهداشت چهار برابر شد.» بودجه بخش پيشگيري، افزايش يابد برنامه‌هاي پيشگيري محور، برنامه‌هاي ميان‌مدت و بلندمدتي هستند كه نتيجه آنها مانند برنامه‌هاي درمان‌محور زود مشاهده نمي‌شود، اما به‌یقین زماني كه اين برنامه‌ها تأثير خود را بگذارند وضعيت جامعه در حوزه بهداشت و درمان به‌طور اساسي متحول مي‌شود. هر چند كه در بودجه سال ۹۵ سهم بودجه بخش بهداشت افزايش مي‌يابد، اما با اين وجود اين بودجه براي كاستن از نواقص بسياري كه در اين زمينه وجود دارند به هيچ عنوان كافي نيست. رئيس انجمن پزشكان داخلي اختصاص بودجه به حوزه پيشگيري را هزينه نمي‌داند، بلكه سرمايه‌گذاري مي‌داند و به «آرمان» مي‌گويد: هرقدر پول بيشتري به حوزه پيشگيري اختصاص يابد از هزينه‌هاي درمان كاسته مي‌شود. ايرج خسرونيا بر افزايش بودجه بخش پيشگيري تأكيد مي‌كند: با توجه به جمعيت بالاي كشور ما، بايد بودجه بخش پيشگيري بيش از بودجه‌اي باشد كه در حال حاضر به اين حوزه اختصاص مي‌يابد. در اين زمينه مجلس مي‌تواند نقش تأثيرگذاري داشته باشد. او بر عدم توجه به حوزه پيشگيري در طرح تحول سلامت اشاره مي‌كند و تصريح مي‌كند: اجراي طرح تحول سلامت، كاهش پرداختي‌ها از جيب مردم را به دنبال داشت كه باعث رضايت آنها شد اما اگر اين روند ادامه يابد و همچنان به حوزه پيشگيري توجه نشود در سال‌هاي آينده با توجه به نقص‌هايي كه در اين حوزه و در حوزه آموزش وجود دارد، هرقدر هم براي حوزه درمان هزينه شود باز كم است، زيرا زماني كه پيشگيري به موقع نباشد بر تعداد بيماري‌ها افزوده مي‌شود. خسرونيا توجه به پيشگيري را به نفع مردم و دولت در سال‌هاي بعد مي‌داند. حال ديابت در ايران خوب نيست شعار امسال سازمان جهاني بهداشت بر بيماري ديابت متمركز است. طبق آخرين آمارهاي منتشر شده سازمان بهداشت جهاني هر ۱۰ ثانيه دو نفر در جهان به ديابت مبتلا مي‌شوند. هر هشت ثانيه نيز يك نفر در اثر ابتلا به ديابت نيز جان خود را از دست مي‌دهند. طبق آخرين پيش‌بيني‌هاي سازمان بهداشت جهاني آمار مبتلايان به ديابت تا سال ۲۰۳۰ به دو برابر ميزان كنوني يعني بالغ بر ۶۸۹ ميليون نفر خواهد رسيد. حدود ۵/۴ ميليون نفر در كشور ما به بيماري ديابت مبتلا هستند كه از اين تعداد نيمي از آنها از بيماري خود بي‌خبر هستند. يكي از مشكلات مهمي كه در زمينه ديابت گسترش يافته و بيشتر هم دامن كشورهاي در حال توسعه را گرفته است، ابتلا به اين بيماري در سنين پايين است. با توجه به اينكه درصد قابل توجهي از اين بيماري با اصلاح سبك زندگي قابل پيشگيري است، شعار امسال سازمان جهاني بهداشت در همين راستاست. رئيس انجمن پزشكان داخلي در بخش ديگري از سخنانش درباره بيماري ديابت به «آرمان» مي‌گويد: آمارهايي كه از وضعيت مبتلايان به ديابت در كشور ما ارائه مي‌شود اصلا خوشايند نيستند، زيرا از يك سو ۵۰ درصد از مبتلايان به اين بيماري در كشور ما از بيماري خود بي‌خبر هستند و از سوي ديگر تعداد زيادي از كساني هم كه از بيماري خود مطلع هستند به درمان‌هاي اين بيماري بي‌توجهي مي‌كنند و همين باعث وخيم شدن اوضاع ديابت در كشور ما شده است. خسرونيا به نقش وسايل ارتباط جمعي در اين زمينه اشاره مي‌كند و مي‌افزايد: وسايل ارتباط جمعي در زمينه آگاهي‌بخشي درباره اين بيماري وظيفه خود را به درستي انجام نمي‌دهند، زيرا اگر مردم اطلاعات درستي درباره راه‌هاي درمان و پيشگيري از اين بيماري داشته باشند به ميزان زيادي مي‌توان از مشكلات در اين زمينه كاست. عدم وجود اطلاعات درست در اين زمينه باعث شده است كه مشكلات جدي براي مبتلايان به بيماري به وجود آيند. او بر نقش پيشگيري در بهبود وضعيت بيماران ديابتي تأكيد مي‌كند و مي‌گويد: پرخوري، كم تحركي و چاقي از جمله عواملي هستند كه باعث مي‌شوند عوارض بيماري ديابت تشديد شوند، به همين دليل پيشگيري مي‌تواند نقش زيادي در درمان بيماران ديابتي و كاستن از عوارض آن داشته باشد.
دیدگاه تان را بنویسید