ناگفته‌های «جهانپور» از ۱۱۰ روزکرونایی

خبرگزاری فارس: کرونا که آمد شرایط کشور متفاوت شد و شیوع یکباره کرونا باعث شد تا مسوولان وزارت بهداشت تلاش خود را برای اطلاع‌رسانی شفاف بکار گیرند؛ طی 110 روز از اول اسفند 1398 تا همین چند روز قبل، به جز ایام اولیه که دکتر حریرچی آمار را اعلام می‌کرد، تقریباً هر روز جهانپور راس ساعت 14 جلوی دوربین ظاهر شد و آمار وضعیت شیوع کرونا را در کشور را به میلیون‌ها بیننده این بخش پراضطراب خبری ارائه داد.

از صحبت‌های جهانپور مشخص است که اهل یکنواختی نیست و برای اطلاع‌رسانی درباره بیماری کرونا از هر ابزاری استفاده می‌کرد، از مصاحبه با خبرگزای‌ها تا انتشار برخی مطالب علمی و اظهار نظرهای شخصی در صفحه توئیتر. اظهار نظرهایی که ظاهراً به مذاق‌ برخی ها خوش نمی‌آمد اما جهانپور علاقه نداشت تنها یک خواننده متن باشد و در زمان اعلام آمار تلاش می‌کرد تا با ارئه برخی اطلاعات علمی از نگرانی و اضطراب جامعه بکاهد.

برای اهالی رسانه مشخص است که آقای سخنگو از چند جبهه تحت فشار بود. از یک طرف رسانه‌ها و ماهواره‌های خبری فارسی زبان که تلاش خود را برای تخریب دستاوردهای وزارت بهداشت به کار گرفته بودند و از سوی دیگر برخی فشارهای داخلی در مقابل سیاست‌های وزارت بهداشت برای مقابله با کرونا؛ هرچند با این حال او همیشه سعی کرد پاسخگو باشد و مدام درباره سوالاتی که ذهن هموطنان و خبرنگاران را مشغول کرده بود توضیح دهد.

هرچند جهانپور می‌گوید که او بار بر زمین مانده اطلاع‌رسانی آمار کرونا را برداشته است و رسما سخنگوی وزرات بهداشت نبوده است، اما هموطنان در این مدت 110 روز او را به عنوان سخنگو می‌شناختند. حالا پس از گذشت چند روز از نیمکت‌نشینی با دعوت خبرنگاران خبرگزاری فارس، در این خبرگزاری حاضر شد و مثل همیشه با صبر و حوصله فراوان به سوالات خبرنگاران پاسخ داد. در ادامه مشروح این پرسش و پاسخ را می‌خوانید:

فارس: آقای دکتر با عرض خدا قوت، شما مسوولیت سختی را در زمان بحران کرونا بر دوش داشتید، برایمان از روزهای اول و هجمه‌‌هایی که به وزارت بهداشت و کشورمان وارد ‌شد و از ناگفته‌های این 110 روز بگویید؟

گفتن ناگفتنی‌ها فصل دارد و اکنون فصل گفتن این حرف‌ها نیست، بسیاری از استادی هستند که سینه‌ای مملو از ناگفتنی‌ها دارند که در زمان خود سخن خواهند گفت، اما از میانه دی ماه که اعلام شد ویروس کرونای جدید پای خود را از مرزهای چین فراتر گذاشت و در کشورهای ژاپن و چین مشاهده شد در وزارت بهداشت شاهد شکل‌گیری ساختارها برای مقابله با کرونایی که در آن زمان احتمال می‌رفت به کشور ما بیاید بودیم.

آن زمان ساختاری با عنوان قرارگاه ملی مقابله با کرونا تشکیل شد، با توجه به تجربه‌ قرارگاهی که در حوزه تامین دارو شکل گرفته بود قرارگاه ملی مقابله با کرونا تشکیل شد. سال گذشته قرارگاه تامین دارو و تجهیزات به عنوان پاسخ برای مقابله با تحریم‌ها در حوزه دارو تشکیل شد و متعاقب آن قرارگاه ملی مقابله با کرونا شکل گرفت و ما مسوولیت اطلاع‌رسانی قرارگاه مقابله با کرونا را بر عهده گرفتیم در آن زمان صحبتی از ستاد مقابله با کرونا نبود، اوایل بهمن ماه بود که اطلاعیه‌ای درباره کلیات موضوع کرونا به رسانه‌ها اعلام شد، سوم بهمن برنامه رادیویی با موضوع کرونا شروع شد و درباره اینکه کرونا چیست و برای مقابله با این بیماری باید چه کنیم برنامه‌هایی در شبکه خبر در حوزه پیشگیری ساخته شد؛ ما از همان زمان به صورت جدی در حوزه اطلاع رسانی بیماری کرونا، پیشگیری و اینکه کرونا خواهد آمد و اینکه صدای پای کرونا پشت مرزها شنیده می‌شود اطلاع رسانی ‌کردیم.

سیاه‌نمایی رسانه‌های خارجی از همان روزهای اول

به موازات این کار سازماندهی مراکز بیمارستانی و مانورهای اورژانس و تامین اقلام مورد نیاز در دستور کار قرار گرفته بود. به یاد دارم در آن زمان تصاویری از مانورهای نیروهای اورژانس در رسانه‌های خارج از کشور منتشر شد و آنها اعلام کردند که در ایران بیمار کرونا وجود دارد و دولت ایران از اعلام این موضوع خودداری می‌کند، در صورتی که ما آن زمان بیمار نداشتیم و آزمایشات در دسترس آن زمان از موارد مشکوک نیز نشان می‌داد که هیچ فردی کرونا مثبت نیست.

در آن زمان ساختار ازمایشگاهی منسجمی در کشور برای تشخیص مواردی که خواهد آمد تشکیل شد و امروز بیش از 130 آزمایشگاه کار تشخیص قطعی آزمایشگاهی را در شرایط تحریم انجام می‌دهند، به جز چند کشور حاشیه خلیج فارس که کار خرید خدمت انجام دادند در منطقه «اِمرو» هیچ کشوری این ساختاری آزمایشگاهی راندارد. هر چند که برخی کشورها در آن زمان عامدانه به دنبال به هم ریختن ساختار مقابله با کرونای ما بودند که موفق به انجام این کار نشدند.

*آقای دکتر قبل از اعلام رسمی ورود کرونا به کشور از کدام استان‌های موارد مشکوک به وزارت بهداشت گزارش می‌شد؟

در هفته پایانی بهمن از استان‌های قزوین یزد، اصفهان مواردی گزارش شد که تست موارد مشکوک مثبت نبود تا اینکه روز 29 بهمن گزارشی از ذات‌الریه از شهر قم به ما اعلام شد که پس از انجام تست و تست مجدد سی‌ام بهمن قبل از ظهر وقتی آقای دکتر نمکی از هیأت دولت برگشتند مثبت بودن کرونای این دو مورد قطعی شد و در کمترین فاصله زمانی ممکن این خبر از دو خبرگزاری رسمی کشور اعلام شد و پس از دو ساعت هر دو مورد جان باختند که این خبر نیز پس از فوت این افراد اعلام شد معتقدم با اعلام این خبر، همه تحلیل‌های چند هفته‌ای که همه دنیا اعلام می‌کردند که جمهوری اسلامی آمار را به خاطر راهپیمایی و انتخابات اعلام نخواهد کرد نقش بر آب شد.

بار بر زمین مانده را به دوش کشیدم

*چرا وظیفه اعلام آمار کرونا در کشور بر دوش شما نهاده شد؟

ساختار ارائه اطلاعات در نظام سلامت کشورها متفاوت است اما هیچ کشوری دو روز قبل انتخابات این موضوع را اعلام نمی‌کند اما ما به صورت شفاف این موضوع را اعلام کردیم این درحالی بود که هنوز ستاد شکل نگرفته بود و وزارت بهداشت سخنگوی رسمی نداشت و ما بر اساس وظیفه اطلاع‌رسانی این اقدام را انجام دادیم و اطلاعات این بیماری را روزانه اعلام می‌کردیم ناگفته نماند کار اطلاع‌رسانی به دلیل اینکه ستاد مقابله با کرونا هنوز سخنگو نداشت بر دوش ما نهاده شد و ما این بار بر زمین مانده را برداشتیم و پس از 110 روز اطلاع‌رسانی با اسم رمز یا علی (ع) تحویل خانم دکتر لاری دادیم و این اقدام را فقط برای کمک به ستاد انجام دادم.

سه کانون شیوع کرونا در کشور

*اطلاع‌رسانی شما درباره اینکه شهر قم منشأ بیماری کرونا بوده است با واکنش‌های متفاوتی همراه بود دلیل این موضوع چه بود؟

اینکه بخواهیم بگوییم قطعا کرونا یک کانون شیوع داشته و آن هم قم بوده صحیح نیست ولی بهرحال قم هم یکی از آنها بود، کسی نمی‌تواند ساعت دقیق ورود ویروس را اعلام کند، ویروس دوره نهفتگی و کمون دارد و بیمار هم مراورده مستقیم با چین نداشته مشخص می‌شود که به طور غیر مستقیم مشاهده شده است بررسی‌ها نشان می‌دهد سه کانون شیوع وجود داشته است اما یکی از آنها قم بوده است.

قم شهر پرترددی است و مراودات زیادی دارد و شهر فعال اقتصادی است، این خطر در عسلویه و تهران و سایر شهرها احساس می‌شد اما با اندک تاخیری در تهران این بیماری مشاهده شد، بیشترین تردد خارجی در تهران است و انتظار می‌رفت در تهران این بیماری شروع شوآف اصل موضوع این ایت که کرونا انگ نیست. کرونا هم بیماری است که فرد مبتلا علم و آگاهی دراین خصوص نداشته و عامدانه این کار را نکرده است. برخی از واژه قم‌هراسی استفاده می‌کنند، این سخن نادرستی است همانطور که ووهان‌هراسی و تهران‌هراسی وجود ندارد برخی به دنبال ایجاد تشویش هستند.

این بیماری کلید خورده است، و کسی عامدانه آن را منتقل نکرده است ما کمترین پروازها را به نسبت برخی کشورهای همطراز داشته‌ایم و به ووهان نیز پروازی نداشته‌ایم و ممکن است بیماری با واسطه به کشور وارد شده باشد. برخی از کشورها حتی ساختار شناسایی را ندارند و شناسایی بیماری را اُفت می‌دانند. متاسفانه در برخی از مناطق کشور نیز چنین دیدگاهی وجود دارد در صورتی که ابتلا به کرونا انگ نیست. وقتی فردی مبتلا شود و خانواده نیز ناخواسته مبتلا شود احساس گناهی وجود ندارد و حتی اگر یکی از اعضای خانواده فوت کرد نبای احساس گناه به وجود بیاید. ما آستان بوس حرم حضرت معصومه (س) هستیم و می‌بینید که مسجد کوفه هم تعطیل است و محدودیت‌های در عراق وجود دارد و در این کشور این حاشیه‌سازی‌ها وجود نداشت.

نشانه‌های بیماری در اروپا قبل‌تر از چین است

*ممکن است بیماری از کشورهای دیگر به ایران منتقل شده باشد؟

شواهد علمی نشان می‌دهد آذرماه و دی ماه در دو شهر شمالی ایتالیا و پاریس بیماری کرونا وجود داشته است و قطعا نمی‌توان گفت منشا بیماری شرق بوده است. مراودات ما با ووهان بسیار محدود یا صفر بوده است.

در نیمکره شمالی جزو آخرین کشورهایی هستیم که ویروس را میزبانی کردیم و جزو اولین کشورهایی هستیم که موارد شناسایی شده را اعلام کردیم، ممکن است موارد بیماری از ایتالیا و فرانسه به ایران منتقل شده باشند. در دو شهر شمالی ایتالیا در دسامبر بیمار داشتیم و آنها دو ماه بعد قرنطینه شهرها را اجرا کردند که اجرای آن جواب نمی‌داد.

*چرا در شهر قم قرنطینه اعلام نشد؟

قرنطینه و حکومت نظامی در قم جواب نمی‌داد، به دلیل اینکه ممکن بود این افراد شناسایی شده طی روزهای قبل در شهرهای دیگر تردد داشته باشند و در دوره نهفتگی بیماری را به شهرهای دیگر منتقل کرده باشند به همین دلیل معتقدم قرنطینه شهرها حرکتی نمایشی بود و نمی‌شد در هر بازه یک شهر را قرنطینه کرد، به طور مثال بیماری که در شهر کاشان شناسایی می‌شود 10 روز قبل به بیماری مبتلا شده است لذا نمی‌توان شهری را قرنطینه کرد و عملا این اقدام سودمند نبود.

روی نیمکت سخنگویی نشسته‌ام

*قبل از اینکه خانم دکتر لاری به سمت سخنگویی وزارت بهداشت منصوب شود به شما اطلاع‌رسانی شده بود؟

مربی که می‌خواهد بازیکنی را از زمین خارج کند با او مشورت نمی‌کند، در این بازه 110 روز پیام‌هایی به من منتقل می‌شد و تذکراتی از سوی جناب وزیر به من یادآوری شد، این موضوع نیازی به مشورت و اعلام نداشت و من بلافاصله پس از اینکه شماره‌ام را در کنار زمین دیدم روی نیمکت سخنگویی نشستم. خدا شاهد است که کوچکترین دغدغه‌ای درخصوص سخنگو بودن یا نبودن ندارم.

تلخ و شیرین روزهای اعلام آمار

*تلخ‌ترین و شیرین‌ترین خاطرات شما از 110 روز اطلاع‌رسانی اخبار کرونا چه بود؟

اگر بخواهم خالصانه بگوییم دو رقمی شدن آمار فوتی‌ها و رسیدن آمار به زیر عدد 50 برای من شیرین بود و منتظر بودیم که آما را به صورت هفتگی اعلام کنیم، موارد فوتی‌ها، بستری‌ها و درگیری تماس نزدیک از سامانه‌های مختلف معاونت درمان و بهداشت به ما اطلاع رسانی می‌شود و روزی که آمار فوتی‌ها به عدد 34 رسید با شوق و ذوق زیادی آما را اعلام کردم؛ روزی که اعلام کردم پس از 70 روز آمار ما به شدت کاهش داشته است خاطره شیرین این روز بود، روزی که دوستان مبتلا سرکار حاضر می‌شدند و شاید شیرین‌ترین خاطره برگشت دکتر کولیوند به محل کار بود به دلیل اینکه دکتر کولیوند حال مساعدی نداشت. فوت ابوی و دختر عموی من نیز بسیار تلخ بود، هرچند تلاش‌های زیادی برای نجات دخترعمو انجام شد اما هیچ درمانی پاسخ نداد و این موضوع برای من خیلی سخت بود، حالا که به عقب نگاه می‌کنم می‌بینم این حوادث تلخ با کمک خدا پشت سر گذاشته بود.

*چه مسئله‌ای در این دوران شما را اذیت کرد؟

برداشت‌های غلط؛ وقتی پیامی را می‌دادیم و می‌دیدیم که برداشت‌های غلطی می‌شود بسیار ازاددهنده بود، اینکه برخی قضاوت‌های نابه جا می‌کنند در آن لحظه اذیت‌کننده بود اما حالا دیگر این موضوعات اهمیتی ندارد.

اگر به روزهای اول بازمی‌گشتیم...

*اگر به روز ابتدای شروع بحران برگردید چه توصیه‌هایی به مسوولان دارید؟

به مسوولان ستاد توصیه می‌کردم که یک سخنگوی مشخص برای ستاد درنظر بگیرند تا در مورد مسائلی که جای سوال دارد پاسخ دهند، ما کار خودمان را انجام دادیم اما در مواقعی چون کسی پاسخگو نبود مجبور بودیم در مورد مسائلی که فراتر از اختیار ما است پاسخگو باشیم، این ستاد ملی مقابله با کرونا سخنگو نیاز داشت که باید ریز مصوبات را اعلام می‌کرد، ما به بخش عمده‌ای از سوالات که در کارویژه ما نبود پاسخ دادیم تا جای خالی احساس نشود.به هرحال شمشیرزنی باید در میدان باشد تا به شایعات و حملات پاسخ دهد.

*انتقادات زیادی به صفحه توییتر شما وارد شد، در این خصوص توضیح دهید؟

توییتر شخصی است، من به این موضوع در صفحه توییتر خود هم اشاره کرده‌ام، بخشی از اظهارات عقاید فردی است و من تمایل نداشته و ندارم که برای شخص دیگری هزینه ایجاد کنم.

*آقای دکتر شما تسلط خوبی در ارائه آمار داشتید که جای تحسین دارد، سابقه اجرا هم داشتید؟

خیر؛ گاهی اوقات برخی نقش‌ها توفیق اجباری است، و ما هم در این مسیر قرار گرفتیم و خداوند کمک کرد که این 110 روز را در خدمت مردم باشیم، اگر جایی هم اشکالی بوده تلاش کردم آن را برطرف کنم.

*هجمه بیش از ده شبکه فارسی زبان به ایران

*جوسازی رسانه‌های خارجی چقدر بر عملکرد شما تاثیر داشت؟

در حد بضاعت خودمان پاسخ سوالات را می‌دادیم و هر روز نشست خبری برای پاسخ دادن به تناقضات و شفاف‌سازی می‌دادیم، جزو نادر کشورهایی هستیم که علاوه بر درگیر بودن با ویروس کرونا درگیر جنگ رسانه‌های خارجی بودیم و بیش از 10 شبکه فارسی زبان خارجی علیه ایران فعالیت رسانه‌ای می‌کردند، ما تلاش کریدم که این هراس را به سمت هوشیاری ببریم، برخی اظهار می‌کنند که این ویروس وسواس است در صورتی که اینگونه نیست و برخی شایعات منجر می‌شود مردم بیماری را فراموش کنند. برخی رسانه‌ها فضایی را ترسیم می‌کردند که شرایط بیماری و شرایط اجتماعی و اقتصادی را به هم گره می‌زدند تا مردم را نگران کنند، اما ما در حد بضاعتمان اطلاع‌رسانی کردیم و در حوزه شبکه اجتماعی و رسانه‌ها فعالیت کردیم.

اگر جایی زخم کاری به هجمه‌ها زدیم متعاقب قضاوت شدن‌ها بود و توانستیم بسیاری از این هجمه‌ها را خنثی کنیم؛ برخی رسانه‌ها اعلام می‌کردند که جمعیت زیادی از ایرانی‌ها فوت کردند اما زمان نشان داد که اینگونه نبود و هیچ بیماری در کوچه یا خیابان نماند و هیچ آمبولانسی ساعت‌ها برای تحویل بیمار پشت در بیمارستان معطل نشد و مردم دیدند که در شهر خودشان خدمت‌رسانی به خوبی انجام می‌شودف البته به موازات این موضوع همان افراد یکه علیه ما تلبغ می‌کردند گرفتار فضایی شدند که بدتر از فاضاسازی علیه ایران شد. ما این موضوع را حس می‌کردیم و تلاش کردیم بخشی را منعکس کنیم.

چگونه بود که معاون وزیر ایران وقتی به بیماری مبتلا می‌شوند می‌گویند ساختار ایران مشکل دارد و وقتی مسوولان فلان کشور خارجی مبتلا می‌شوند اعلام می‌کنند که این مسوول وسط میدان مبارزه بوده است.

ضعف بهداشت و درمان آمریکا

*برخی بارها گفتند اظهارنظرهای سیاسی شما ارتباطی با حوزه سلامت نداشت، در این خصوص توضیح دهید؟

امروز موضوع سلامت بحث اصلی دنیاست و نمی‌توان دور هیچ کشوری حصار کشید، و نمی‌توان به وضعیت سایر کشورها توجه نداشت اما متاسفانه برخی انتقاد می‌کنند که شما چرا در مورد کشورهای خارجی اظهار نظر کردید، به طور مثال من ویدئویی از جورج فلوید سیاه پوست آمریکایی را منتشر کردم که بعدها مشخص شد این فرد به کرونا مبتلا بوده و هیچ کدام از افسرهای پلیس و اطرافیان فرد ماسک نداشته‌اند که این موضوع نشان دهنده ضعف مدیریت و برنامه‌ریزی بهداشتی آمریکا بوده است. ما برداشت خودمان از موضوع سلامت را در مسائل سیاسی مطرح کردیم. سلامت کاملا از سیاست جدا نیست و البته معتقدم نباید قطار سلامت را به سیاست پیوند زد، 50 سال تجربه نشان می‌دهد که در حوزه سلامت بین دولت‌ها و حکومت ارتباط وجود دارد و نمی‌توان در این خصوص بدون درنظر گرفتن سیاست اعلام نظر کرد.

امیدوارم زودتر به روز پایان برسیم

*چه روزی ارائه آمار پایان می‌یابد؟

در شورای اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت سیاست‌گذاری کلی می‌شود اما اگر آمار فوت از میزان فوتی‌های ناشی از سایر موارد مانند حوادث ترافیکی پایی بیاید دیگر نیازی به اعلام آمار نیست، هر سی دقیقه یک نفر در کشور بر اثر حوادث ترافیکی جان می‌بازد البته من خوشبینم و معتقدم پس از یک ماه دیگر آمار ما رو به کاهش خواهد رفت و وقتی اطمینان یابیم روند متعادل شده است، به نظر می‌رسد نیازی به حضور سخنگو برای اطلاع‌رسانی نباشد و امیدوارم زودت اهد پایان کرونا باشیم.

استان‌های سفید ممکن است قرمز شوند

*وضعیت هشدار و قرمز را بر چه اساسی اعلام می‌کنید؟

شاخص اعلام وضعیت شهرها کلیاتی دارد که متفاوت است ما 4 وضعیت را در نظر گرفتیم، اطلاعات 7 روز یکبار در استان‌ها و سامانه ماسک به روز می‌شود اما اطلاعات روزانه ارزش زیادی ندارد، وقتی وضعیت را روزانه اعلام کنیم ممکن است شبهاتی به وجود آید اما میانگین 5 روز دقیق تر است. وضعیت هشدار نشان دهنده بارقه‌های افزایش آمار مبتلایان است، به طور مثال تصویر مشخصی از وضعیت فارس مشاهده نشده اما شواهد نشان می‌دهد ممکن است آمار مبتلایان در این استان رو به افزایش برود، برخی استان‌ها چندی پیش در وضعیت سفید بودند اما ویروس می‌چرخد و اکنون این استان‌ها در وضعیت قرمز هستند. ویروس در حال حرکت است و در یک نقطه ثابت نیست. در مواقعی حرکت ویروس مشخص بود که استان‌های بعدی درگیر چه مناطقی هستند، برخی استان‌ها در حال رسیدن به وضعیت سفید هستند و در استان‌هایی که وضعیت قرمز مشاهده نشده انتظار می‌رود به وضعیت قرمز برسند، در حال حاضر 5 استان ما وضعیت قرمز را ندیده‌اند که ممکن است طی ماه‌های آینده وضعیتشان قرمز شوند.

*چرا از الگوی سایر کشورها برای مقابله با کرونا استفاده نکردید؟

ساختارها و الگوهای اجتماعی و فرهنگی در کشورها متفاوت است و نمی‌توان نسخه سایر کشورها را برای ایران کپی کرد، سلامت امری اجتماعی است و نمی‌توان بدون نادیده گرفتن این موارد و با درآمد سرانه متفاوت مانند کشورهای کوچک برنامه‌ریزی کرد.

بسیج میلیونی مقابله با کرونا

*کشورهای دیگر هم از الگوی ایران برای مقابله با کرونا استفاده کردند؟

موفقیت نسبی موجود در اسفند و فروردین مدیون سیستم غربالگری بوده است و چند هفته قبل انگلستان این طرح را پیاده کرد، روش شناسایی و درمان بیمار در کشور ما روش مفید و ارزان و بر اساس زیرساخت بود، این زیرساخت با کمک نیروهای بهداشت و بسیج و هلال احمر، شناسایی تلفنی و حضوری شکل گرفت، موارد مشکوک به مراکز خدمات سلامت ارجاع داده شدند و سپس به بیمارستان‌ها منتقل شدند؛ 80 درصد بیماران در این مراکز درمان شدند، 78 میلیون نفر غربالگری شدند و مضنونین شناسایی شدند و و یک بار و نیم با همین سامانه سلامت و سامانه 4030 جامعه را مرور کردیم و با اقدام زودهنگام جلوی نامساعد شدن حال بسیاری از بیماران را گرفتیم و ترافیک ورودی بیمارستان را کاهش دادیم همین اقدام نقش بسزایی در موفقیت کشور در مدیریت بیماری کرونا داشت، اما فراموش نکنید در صورت رعایت نکردن نکات بهداشتی کرونا همچنان ادامه خواهد داشت.