وبا یک بیماری عفونی دستگاه گوارش می­باشد که توسط نوعی باکتری به نام ویبروکلرا (vibrio cholera) ایجاد می‌شود. ویبریوکلرا از گروه باکتری‌های گرم منفی و تاژک­دار است که معمولاً در آب‌های دریاها و آب شیرین  یافت می‌شود.

در طول تاریخ همه‌گیری‌های متعددی از بیماری وبا وجود داشته و معمولاً کشورهای آفریقایی و شبه‌قاره هند خاستگاه اولیه این پاندمی­ها بوده و باعث گسترش آن به سایر نقاط دنیا گردیده‌اند. در سال ۱۹۰۶ میلادی، گونه جدیدی از باکتری عامل وبا در کشور مصر کشف شد که آن را «التور» نامیده‌اند. از آن زمان تاکنون کلیه اپیدمی‌هایی که در وبا اتفاق افتاده توسط همین گونه التور بوده‌است.

وبا در ایران

اولین اپیدمی وبای التور، در سال ۱۳۴۴ در ایران ایجاد شد و بعد از آن نیز در کشور ما این بیماری حالت بومی به خود گرفت. هرساله مواردی از این بیماری خصوصاً در فصل تابستان به‌صورت تک­گیر و گاهی به‌صورت همه‌گیری‌های بزرگ و کوچک رخ می‌دهد. منشأ تمام اپیدمی‌های وبا، آلودگی‌های منابع آب آشامیدنی به ویژه آلودگی به فاضلاب بوده‌است و بیشتر اپیدمی‌ها در مناطقی اتفاق می‌افتد که از نظر تصفیه آب و بهداشت آب و فاضلاب دارای مشکل می‌باشند. خصوصاً مناطق روستایی که به آب لوله‌کشی و چاه‌های و آب تصفیه‌شده و کلرزنی دسترسی ندارند و مناطقی که سیستم فاضلاب آن‌ها دارای ایراد می‌باشد، احتمال اپیدمی وجود دارد.

انتقال این بیماری

انتقال التور از طریق انسان به انسان از راه‌های زیر می‌باشد:

تماس مستقیم: ویروس می‌تواند به‌ندرت از طریق دست‌های آلوده، تماس با مدفوع و یا استفراغ بیماران، ملحفه و لوازم آلوده بیماران ایجاد بیماری کند.

تماس غیرمستقیم: از طریق آب آلوده به مدفوع، مانند آب چاه‌ها، دریاچه‌ها، استخرها وجویبارها. آشامیدنی و خوراکی‌های آلوده مثل سبزی و میوه‌های خام آلوده یا شسته ­نشده یا شسته­ شده با آب آلوده می‌باشد. شیوع بیماری کاملاً با شرایط بهداشتی نامناسب، شامل عدم دسترسی مناسب به آب آشامیدنی و یا دفع غیربهداشتی فاضلاب مرتبط می‌باشد. نواحی پرجمعیت حاشیه شهرها، اردوگاه‌های تعبیه‌شده برای مهاجرین و یا آسیب­ دیدگان در شرایط وقوع بلاهای طبیعی مثل زلزله و سیل، در صورت عدم دسترسی مناسب به آب آشامیدنی سالم و غذاهای سالم، ممکن است این مناطق به‌صورت قابل‌توجهی در معرض خطر بیماری قرار بگیرند.

|| همچنین ببینید: درمان زخم در منزل ||

در نظام مراقبت‌های بهداشتی، بیماری وبا در گروه بیماری‌های مشمول گزارش فوری تلفنی قرار دارد. به این معنی که چنانچه مورد مثبتی از وبا در هر منطقه‌ای گزارش گردید، سریعاً باید به سیستم بهداشت و درمان و شبکه‌های بهداشت گزارش کرده و مراقبت‌های دقیق در رابطه با بیماری و پیشگیری از گسترش بیماری صورت بگیرد.

علائم بیماری وبا

علائم بیماری وبا طیف وسیعی دارد. تقریباً ۷۵ درصد افرادی که دچار عفونت با ویبریو کلرا می‌شوند، بدون علامت باقی می‌ماند و در ۲ تا ۵ درصد افراد این عفونت می‌تواند منجر به از دست رفتن شدید آب بدن و مرگ گردد.

علامت اصلی این بیماری، اسهال شدید و ناگهانی همراه با کرامپ­های شکمی و گاهی تهوع و استفراغ می‌باشد. مشخصه اصلی بیماری وبا به‌صورت اسهال آبکی شدید سفیدرنگ، شببه آب برنج بی­بو یا بوی شبیه بوی ماهی می‌باشد.

تشخیص بیماری وبا

برای تشخیص بهتر و کنترل بیماری وبا در نظام مراقبت کشوری توصیه‌شده است که در موارد زیر نمونه‌گیری التور انجام شود:

1) هر فرد ۲ سال و بالاتر مبتلا به اسهال آبکی با کم‌آبی شدید و متوسط در تمام فصول سال؛

۲) مرگ بر اثر اسهال با هر سنی؛

۳) در موارد وقوع طغیان بیماری‌های اسهالی شدید در هر منطقه صرف‌نظر از سن و شدت بیماری.

روش نمونه‌گیری بیماری التور، با استفاده از سواپ رکتوم از فردی مشکوک و انتقال آن در شرایط استاندارد به آزمایشگاه جهت انجام آزمایش می‌باشد.

پیشگیری از بیماری وبا

رعایت بهداشت فردی و اجتماعی، شستشوی مدام دست‌ها با آب و صابون بعد از اجابت مزاج و قبل‌ از تهیه و خوردن غذا، استفاده از آب آشامیدنی سالم، ضدعفونی کردن  و شستشوی سزیجات و میوه­ها­، کلرزنی آب‌ها­، مصرف نکردن یخ‌های قالبی که به‌صورت غیربهداشتی تهیه و عرضه می‌شود، استفاده نکردن از شیرهای غیرپاستوریزه عدم مصرف غذای پخته سرد شده، دور نگه‌داشتن غذا از مگس و حشرات آلوده و عدم مصرف میوه‌جات سبزیجات و خوراکی‌های آلوده از دست‌فروشان.

درمان بیماری وبا

اصلی ترین بخش درمان وبا، برطرف نمودن کم آبی بیمار مبتلا به وبا با توصیه به مصرف مایعات، ماست، دوغ، چای کمرنگ و ORS می­باشد. در مواردی لازم است بیمار تحت درمان سرم تراپی جهت درمان کم آبی قراربگیرد. در موارد شدید بستری در بیمارستان لازم است و بیمار باید تحت درمان انتی­ بیوتیکی قرار بگیرد. بیماران مشکوک و افراد مبتلا می­توانند جهت مشاوره آنلاین پزشکی و درمان در منزل از خدمات مرکز بالینی سها استفاده کنند.

مراکز درمان در منزل با مجوز رسمی از وزارت بهداشت می­توانند بیماران را در امر ویزیت دکتر در منزل و خدمات پرستاری در منزل راهنمایی و کمک نمایند.