ترامپ می‌خواهد فواید برجام برای ایران به صفر برسد/ سرمایه‌گذاران اروپایی به ایران نخواهند آمد/ باید به ترامپ فهماند که تهدید برایش هزینه‌‌زاست

سرویس سیاسی فردا: با صحبت ها و مواضع ترامپ علیه برجام، آینده این توافق نامه در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است و افکار عمومی ایران با این پرسش مواجه هستند که برجام می ماند یا لغو می شود؟ از سویی دیگر اروپایی ها هم مدعی‌اند که علاقه‌ای به لغو برجام و همراهی با رئیس جمهور تازه به دوران رسیده آمریکا ندارند. برای بررسی آینده برجام به سراغ دکتر سید حامد موسوی استادیار علوم سیاسی دانشگاه تهران رفته تا به واکای این مسئله بپردازیم.

فردا: ترامپ در سخنرانی جمعه شب خود ادعا کرد ایران به برجام پابند نبوده است از سوی دیگر اعضای دیگر برجام یعنی کشور های اروپای و اتحادیه اروپا از برجام حمایت کردند با این وضعیت آینده برجام را چگونه می بینید؟

اول این نکته را توضیح بدهم؛ اینکه آقای ترامپ باید هر 90 روز به کنگره گزارش بدهد بخشی از برجام نیست این توافقی بود که بین اوباما و کنگره صورت گرفته است و ایران هیچگاه این مسئله را قبول نکرده است که آمریکا مرجع اعلام پایبندی ایران به برجام باشد بلکه درخود متن برجام آژانس بین المللی انرژی اتمی مسئول تایید یا عدم تایید پایبندی ایران به برجام ذکر شده است و آژانس تا به حال هشت بار پابندی ایران به برجام را اعلام کرده است اما این اتفاقی که روز جمعه افتاد بر اساس توافقی بود که بین اوباما وکنگره بسته شده بود و خود ترامپ هم تا بحال دو بار پایندی ایران به برجام را به کنگره اعلام کرده است اما جمعه عدم پابندی ایران را اعلام کرد وقتی عدم پابندی ایران به برجام اعلام می شود ممکن است سه حالت در کنگره به وجود بیاید.

اول اینکه کنگره آمریکا هیچ کاری نکند، یعنی کنگره آمریکا 60 روز فرصت دارد تحریم ها را بر گرداند و اجباری در کار نیست اگر این کار را انجام ندهد برمی گرد به سیستم سابق و برجام حفظ می شود و رئیس جمهور باید هر 90 روز به کنگره گزارش بدهد. این گزینه بعید به نظر می رسد

دوم اینکه در این شصت روز کنگره تحریم های هسته ای را بر گرداند یعنی تحریم هایی که اعمال آن ها بعد از امضای برجام لغو شده بود را برگرداند که در این صورت لغو آشکار برجام است و خروج آشکار آمریکا از برجام محسوب می شود.

که این هم بعید به نظر می رسد یعنی از یک طرف معلوم نیست دولت ترامپ دنبال چنین گزینه ای باشد و اگر هم باشد معلوم نیست همچین گزینه رای لازم داشته باشد در مجلس نمایندگان جمهوری خواه هان بیشتر هستند اما در سنا رای جمهوری خواهان 52 به 48 می باشد و برای برگشت تحریم ها جمهوری خواهان 51 رای لازم دارند در حالی از همین الان آقای رن پال گفته است که برجام به نفع آمریکاست و بعیده رای به بازگشت تحریم ها بدهد، و چند نفر از نمایندگان هم اعلام کردند هنوز تصمیم شان را نگرفته اند پس اگر آقای ترامپ بخواهد تحریم ها را برگرداند و برجام را به هم بزند رای لازم را نخواهد آورد.

سوم اینکه این گزینه از دو گزینه بعدی محتمل تر به نظر می رسد، یعنی اتخاذ راهبردی بین دو گزینه قبلی، تحریم های هسته ای را بر نمی گرداند اما تحریم های هسته ای را با بهانه های جدید وضع کنند، حقوق بشر، تروریسم، موشکی و.. همچون قانون کاستا که در ظاهر خروج از برجام نیست و آمریکا مدعی می شود که از برجام خارج نشده است اما تحریم های جدید با این هدف شکل می گیرد که دست آورد های ایران از برجام را کاهش بدهد و به صفر برساند در واقع هدف در این راهبرد این است که ایران به برجام پایبند بماند و امریکا هم به ظاهر پابند بماند اما در عمل آن فوایدی اقتصادی که قرار بود ایران از برجام به دست آورد کاهش دهد که قبلا هم همین کار را انجام دادند هم با وضع تحریم های هسته ای جدید و هم با بیان صحبت های جنجالی و همین که وضعیت برجام را در ابهام قرار می دهند برای این است که سرمایه گذاران اروپایی وارد ایران نشوند اما در ظاهر برجام پا برجا باشد.

فردا: بعد از صحبت های ترامپ در مورد برجام در داخل کشور دو تحلیل در مورد این صحبت ها مطرح شد تحلیل اول این بود که این هجمه ها به برجام تنها با هدف گرفتن امتیازات بیشتر از ایران صورت می گیرد نه لغو واقعی آن اما دسته دوم معتقد بودند که ترامپ مخالف برجام است و به دنبال لغو آن است به نظر شما کدام تحلیل به واقعیت نزدیک تر است؟

تحلیل اول به واقعیت نزدیک تر است و ترامپ به دنبال این است که برجام را اهرم فشار قرار دهد چرا این تحلیل نزدیک تر به واقعیت است چون ترامپ برای اینکه برجام رو بهم بزند اصلا نیازی نبود برجام را به کنگره ارجاع دهد چون از منظر قوانین داخلی برجام معاهده بین المللی نیست چون در قوانین داخلی آمریکا معاهدات نیاز به دو سوم رای سنا دارند تا به معاهده ی بین المللی تبدیل شوند در زمان امضای برجام چون این رای را برجام در سنا نداشت اوباما برجام را به رای سنا نگذاشت و تبدیل به معاهدی بین المللی نشد و از طریق دستور اجرایی رئیس جمهور برجام اجرایی شده است و همانطور که اوباما با یک امضا می تواند آمریکا را متعهد به اجرایی کردن آن بکند ترامپ هم می تواند با یک امضا از آن خارج بشود.

خروج امریکا از برجام نیاز به ارجاع به کنگره ندارد و اصلا رای هم نداشته باشد با این حال نباید گفت که اینکه نباید جدی گرفت باید جدی گرفت و این مهمه که ترامپ در حال فشار آوردن به ایران است و ضمن اینکه اگر تحلیل اول درست باشد برجام ادامه پیدا کند و ممکن است این کار های ترامپ که به دنبال فشار تحریمی و روانی هست نتیجه اش بر هم خوردن برجام باشد در حالی که شاید هدف لغو برجام هم نبوده است.

فردا: اروپا با موضع ترامپ همراه نشد و پابندی ایران را به برجام تایید کرد این حمایت اروپا از برجام را شما چگونه ارزیابی می کنید؟

اروپایی ها قطعا با اینکه برجام به هم برخورد موافق نیستند و بارها خصوصی و علنی به امریکایی ها اعلام کرده اند اما باید توجه کنیم که اگر آمریکا از برجام خارج بشود و اگر چه دلخواه اروپایی نباشد و اعتراض کنند در عمل اقدامی نخواهندکرد و یا شاید کاری هم از دستشان هم بر نیاید. برای همین بنظرم غلط است که ما در کشور به اروپا تکیه کنیم البته باید از شکاف اروپا و آمریکا استفاده بکنیم اما نباید تمام تخم مرغ هایمان را در سبد اروپا بگذاریم این راه اشتباهی است.

فردا: آقای دکتر اگر فرض بگیریم آمریکا از برجام خارج بشود در آن صورت رویکرد کشورمان باید چگونه باشد؟

خیلی بستگی به ما دارد و الان هم که خارج نشدند با رفتارشان کار هایی کردند که فواید برجام برای ایران به صفر برسد همین تابستان جی ۲۰ در هامبورگ آلمان جلسه ای ترتیب داد ترامپ به اروپا اعلام کرد که در ایران سرمایه گذاری نکنید با ایران کار اقتصادی نکنید و این یک اتهام نیست و این را سخنگوی کاخ سفید اعلام کرد و همین الان هم آمریکایی ها دنبال این هستند که ما از برجام سود به دست نیاوریم اگر خارج بشوند این موضع تشدید پیدا خواهد کرد در آن صورت ایران دو راه پیش رو خواهد داشت الف) با اروپایی ها ،چین و روسیه برجام را ادامه بدهد ب) خروج از برجام چرا که آمریکا وقتی شرکت ها را از همکاری با ایران منع می کند تنها شرکت های امریکایی را تحریم نمی کند بلکه همه ی شرکت ها را مشمول تحریم خود قرار میدهد واگرنه اگر تنهاشرکت های آمریکای بودند برای ما مشکل چندانی ایجاد نمی شد چرا که ما قبل از تحریم ها هم روابط چندان اقتصادی با آمریکا نداشتیم

فردا: شما به عنوان استاد علوم سیاسی در دانشگاه تهران چه توصیه و راه حلی برای تیم سیاست خارجی دولت در این شرایط و وضعیت برجام دارید؟

خیلی کوتاه بخواهم بگوییم ما راه حل و برخوردمان طوری باید باشد که خوداری از این بشود که دولت ترامپ روی بیاورد به اینکه تحریم‌های بیشتری علیه ایران وضع کند ما باید به دولت ترامپ بفهمانیم که این فشار ها بدون جواب نخواهد بود و تهدیدها را بدون جواب نخواهیم گذاشت این نتیجه ای که می تواند داشته باشد اینکه ترامپ حالا شاید در رفتار های خود تجدید نظر بکند این درست است که او تجربه ی چندانی در عرصه بین الملل ندارد اما تیم او مختصص این امور است و سود و زیان رفتارهای امریکا را محاسبه می کنند و اگر فکر کنند ما برخود متقابلی انجام خواهیم داد و هزینه ایجاد می کنیم ممکن است در برخی تصمیمات خود بازنگری کنند اما اگر احساس کنند ما هیچ واکنشی نشان نخواهیم داد تحریم بیشتری وضع خواهند کرد.