۷۰ درصد سانتریفیوژها بلااستفاده شده است/ ارتقای سیستم تولید سوخت کار یک دکمه بود/ تعطیلی بخش‌ها و کم شدن بودجه بسیاری از نیروهای پروژه‌ای را بیکار کرد

سرویس سیاسی فردا: یک سال از آن همه شور و اشتیاق برای توافقی گذشت که دولت یازدهمی ها و حامیانشان وعده می دادند که قرار است پس از آن تمامی مشکلات کشور حتی (آب خوردن) حل شود. با این وجود در آستانه یک ساله شدن برجام هستیم و به نظر می توان به دور از هیاهوی رسانه ای و حمایت های دو آتشه از این رویداد وضعیت صنعت هسته ای مان را ارزیابی کنیم از این رو با دکتر حسین طالبی طادی، استاد دانشگاه و پژوهشگر فیزیک هسته ای گفتگو کردیم.

2 تا 4 سال دیگر می توانستیم سوخت راکتور بوشهر را تامین کنیم

فردا: در یکسالگی برجام وضعیت صنعت هسته ای به چه صورتی است، یعنی این صنعت دکوری و بلااستفاده شده؟

شاید استفاده از واژه دکوری و بلااستفاده مناسب نباشد؛ اما واقعیت آن است که اگر صنعت هسته ای را زنجیره ای تمام درنظر بگیریم، قبل از اجرای برجام تقریبا تمام قسمت های این زنجیره را به لحاظ تکامل داشتیم؛ اما به لحاظ حجم نه؛ یعنی فرض کنیم اگر همه قسمت های هسته ای قرار بود سوخت تولید کند حجم تولید مثلا برای یک راکتور بوشهر کافی نبود؛ اما اگر روندی که قبل از برجام آغاز شده بود یعنی از سال های 86 و 87 که در آن سال ها اوج هم گرفته بود، ادامه داشت پیش بینی می شد نهایتا بین 2 تا 4 سال بعد از آن سالی که برجام اجرایی شد به حدی می رسیدیم که صنعت هسته ای مان حداقل آن موادی را که برای راکتور بوشهر نیاز داریم؛ تولید کنیم یعنی همان 150 هزار سو یی که صحبت می شود.

بالفعل شدن ظرفیت سانتریفیوژها کار یک دکمه بود

فردا: تاثیر برجام بر این روند چگونه بود؟

برجام این پیشرفت را تقلیل داد؛ یعنی کار انجام شده بود و ظرفیتی از سانتریفیوژها نصب و ساخته شده و آماده به کار بودند؛ اما به دلیلی که اواخر دولت قبل بود راه اندازی نشده و به دولت جدید منتقل شدند و در دولت جدید هم این اتفاق متوقف ماند تا به برجام رسید و بعد از برجام هم به کل این موضوع کنسل شد و ظرفیتی که بالقوه بود و بالفعل نرسیده بود؛ اما بالفعل رساندن آن کار یک دکمه بود کنسل شد. قبل از برجام ظرفیتمان به حد تجاری نرسیده بود؛ اما به آن سو حرکت می کرد ولی برجام کاری کرد که آن اسکله نیمه تجاری هم که داشتیم بسیار کمتر از قبل شود و مهم ترین اتفاقی که افتاد این بود که روند متوقف شده است؛ یعنی طبق آن متنی که وجود دارد به هیچ عنوان در این 8 ساله برجام و بعد از آن هم حدود 15 سال تا رسیدن به حد مورد نیاز برای کفاف راکتور بوشهر عقب افتاده ایم؛ حدودا 10 تا 15 سال از آن برنامه ای که می رفت تا ما را به یک صنعت کاربردی برساند.

70 درصد سانترفیوژها برای استفاده مجدد قابل استفاده نیستند

فردا: صالحی در صحبت های اخیرش گفت برجام به لحاظ فنی، خسارتی به صنعت هسته ای وارد نکرده است، شما موافق این گفته هستید؟

واقعیت این است که خسارات وارد شده؛ اما استدلال می کنند برجام ارزش این خسارت را داشت. این ارزش داشتن را من نمی دانم و کسی که کار اقتصادی می کند، باید بگوید در قبال چیزهایی که از صنعت هسته ای از دست دادیم (که خود آقای صالحی هم این را تاکید کردند) چیزی که به دست آوردیم، کفایت می کند یا نه. به نظر بنده حتی فرد غیر فنی هم در یک سال گذشته متوجه شده است که چیز زیادی در این یک سال به دست نیاوردیم؛ اما اینکه ما در این یک سال خسارت بهمان وارد نشده کاملا غلط است؛ زیرا ظرفیت نصب شده حدود 19 هزار سانتریفیوژ بود که الان به 5 هزار کاهش پیدا کرده است. آن تعدادی را که جمع کردیم، نزدیک به 40 درصد در فرایند جمع آوری از بین رفت؛ زیرا ذات سانتریفیوژ ها این طور است یعنی سانتریفیوژهای نوع 1 موقع خاموش کردن حدود 35 تا 40 درصد آن از بین می رود و 35 درصد هم هنگام راه اندازی مجدد از بین خواهد رفت و البته فرایند انبارداری را هم می توان به آن اضافه کرد که آن هم آسیب زننده است؛ به عبارتی نزدیک به 70 درصد سانتریفیوژهایی که جمع کردیم روزی که دوباره بخواهیم از آن استفاده کنیم، آنها را نخواهیم داشت. یعنی دقیقا باید دوباره آن را تولید کنیم؛ حالا اگر اسم این خسارت نیست باید از آقای صالحی سوال کرد که پس چیست؟

فردا: پس از اجرای برجام در دی ماه 94 زمزمه های تعدیل نیرو در سازمان انرژی اتمی به گوش رسید، علت چه بود؟

تعدیل نیرو به معنای اینکه کسی را اخراج کنند، نبوده؛ اما بخش قابل توجهی از نیروهای سازمان انرژی اتمی پروژه ای هستند که وقتی پروژه تعریف شده و متناسب با آن نیروها مشغول به کار می شوند. تقریبا میزان پروژه ها بسیار کم شده که معلول دو واقعه است و نمی توان به طور کلی به برجام ربط داد. به طور کلی در تمام دولت چون بودجه کم شده سازمان ها به این سمت رفتند که پول ها را فقط صرف کارهای حیاتی کردند و نهایتا اینکه هم اجرای برجام و دست به عصا شدن سازمان و بحث کمبود بودجه ای دولت سبب این تغییرات شد.