معرفی آخرين دستاوردهای هسته‌ای كشور

ایرنا: آخرين دستاوردهاي هسته اي كشور با حضور رييس جمهوري و توسط فريدون عباسي معاون رييس جمهور و رييس سازمان انرژي اتمي كشورمان معرفي شد. واحد توليد دي‌اكسيد اورانيوم طبيعي با خلوص هسته اي كه در كارخانه فراوري اورانيوم و توليد سوخت هسته اي ايران راه اندازي شده است، از جمله اين طرحها مي باشد. دستگاه طيف سنج جرمي چهار قطبي ديگر طرحي است كه توسط متخصصان و پژوهشگران سازمان انرژي اتمي طراحي و توليد شده است. از ديگر دستاوردهايي كه مي توان بدان اشاره كرد آغاز عمليات اجرايي استقرار سامانه هاي پرتودهي استان هاي چهارمحال و بختياري و آذربايجان شرقي است. 'توليد ايزوتوپ هاي پايدار در مجتمع آب سنگين اراك '، 'توليد ژنراتور راديودارويي گاليوم- 68 / ژرمانيوم-68 ' و 'ساخت اولين شتابگر الكترواستاتيك kev 200'از ديگر دستاوردها در اين عرصه است. به گزارش ايرنا، در امتداد سال همت مضاعف و كار مضاعف و در طليعه بهار سال جهاد اقتصادي و در پنجمين جشن روز ملي فناوري هسته اي، همگام با آغاز دوره بلوغ صنعت هسته اي در كشور، تلاشگران عرصه فن آوري هسته اي در سازمان انرژي اتمي ايران، حماسه اي ديگر رقم زدند و دستاوردهاي ديگري به ملت ايران تقديم كردند. تكميل چرخه سوخت هسته اي و مراحل مختلف آن عزم راسخ و مجاهدت خستگي ناپذير جوانان اين مرز و بوم را همواره طلب مي كند و در اين راستا اين تلاش ها به ثمر نشسته و يكي از مراحل تكميل تبديلات اورانيوم با موفقيت به مرحله توليد رسيده است. ** واحد توليد دي اكسيد اورانيوم طبيعي با خلوص هسته اي در كارخانه فراوري اورانيوم و توليد سوخت هسته اي ايران راه اندازي شد. آنچه از استخراج اورانيوم در معدن تا توليد سوخت مورد نياز راكتورهاي هسته اي تحت عنوان 'چرخه سوخت هسته اي' شهرت دارد، در بر دارنده مراحل متعددي است كه هر يك حديث مفصلي از دلدادگي فرزندان برومند اين مرز و بوم دارد. شايان ذكر است كه تهيه و توليد سوخت راكتورهاي تحقيقاتي اراك و تهران در صدر اولويت هاي كاري سازمان انرژي اتمي ايران قرار دارد. بايد به اين نكته اشاره كرد كه سوخت راكتور تحقيقاتي اراك به دليل وجود اب سنگين در اطراف آن، نياز به استفاده از اورانيوم غني شده ندارد و از اورانيوم با غناي طبيعي استفاده كند. در حالي كه راكتور تحقيقاتي تهران به سوخت به غناي حدود 20% نيازمند است. واحد توليد دي اكسيد اورانيوم طبيعي با خلوص هسته اي در كارخانه فرآوري اورانيوم و توليد سوخت هسته اي اصفهان با رعايت استانداردهاي بين المللي هم اكنون در حال توليد ماده اصلي سوخت هسته اي جهت استفاده در راكتور تحقيقاتي اراك است. در حقيقت دستيابي به اين مهم، گامي استوار و محكم در مسير توليد سوخت مورد نياز ديگر راكتورهاي تحقيقاتي خواهد بود. ماده اوليه مصرفي اين واحد، كيك زرد يا سنگ معدن تغليظ شده اورانيوم (U3O8) است كه با استفاده از حلال هاي معدني و آلي طي يك فرآيند پيچيده شيميايي به پودر دي اكسيد اورانيوم طبيعي خالص (UO2) با مشخصات ويژه هسته اي و قابليت سراميكي شدن تبديل مي شود. طراحي و ساخت اين واحد به گونه اي انجام شده است تا بكارگيري مواد شيميايي مضر به كمترين ميزان كاهش يافته و دوباره در چرخه توليد به كار گرفته شوند. اين شيوه نه تنها در بردارنده صرفه جويي اقتصادي است بلكه ساز و كار مطمئني براي به حداقل رساندن آلودگي هاي زيست محيطي ناشي از فرايندهاي توليد صنعتي به شمار مي آيد. توليد اكسيد اورانيوم طيبعي UO2 خالص در كشور گام مهمي است كه با خود پيشرفت در عرصه فناوري هسته اي در ابعاد تحقيقاتي و هم چنين راكتورهاي قدرت را به همراه خواهد داشت و مي تواند سكوي پرتاب باشد تا فعاليت هاي تكميلي مختلف بر اين مبنا مجال بروز و ظهور يابند. همچنين مجتمع توليد آب سنگين اراك خط توليد تركيبات مختلف از ايزوتوپ هاي پايدار را راه اندازي كرد. هرچند توليد اكسيد اورانيوم طبيعي پيشرفت مهمي به شمار مي ايد ولي توليد تركيبات ايزوتوپ هاي پايدار از اهميت ويژه اي نيز برخوردار است. در اين راستا توليد آب سنگين با خلوص بالا در مجتمع آب سنگين اراك فرصت ها و امكانات مناسبي براي توليد ايزوتوپ هاي پايدار در داخل كشور را فراهم كرده است. مجتمع آب سنگين اراك با استفاده از اين ظرفيت توليدي و با بهره گيري از توانمندي هاي محققان و پژوهشگران دانشگاهي، توليد ايزوتوپ هاي پايدار را سرلوحه اهداف پنج ساله خود قرار داده و به عنوان اولين گام به توليد حلال هاي دوتره (NMR) اقدام كرده است. با توجه به نياز بيشتر آزمايشگاه هاي صنعتي و دانشگاهي كشور به اين تركيبات از يك سو و مشكلات تهيه و هزينه هاي سنگين تامين آن از سوي ديگر، توليد اين مواد در مجتمع آب سنگين اراك گامي مهم در راستاي كاهش وابستگي به منابع خارجي در اين زمينه به شمار مي آيد. مجتمع آب سنگين اراك تاكنون موفق شده است پنج تركيب دو تره براي مصارف عمومي عرضه كند و دو تركيب را نيز به صورت آزمايشگاهي توليد كند. اين مجتمع در نظر دارد تا پايان سال 1390 حداقل پنج تركيب ايزوتوپي ديگر را نيز توليد كند. تركيبات ايزوتوپي كاربردهاي فراواني در دستگاه هاي سنجشي مانند NMR، شناسايي واكنش هاي شيميايي، تحقيقات زيست محيطي، تحقيقات پزشكي و داروسازي را دارند. محصولات آنها قابل عرضه به دانشگاه ها و مراكز تحقيقاتي كشور است. كيفيت اين توليدات قابل رقابت با مشابه خارجي است و گام مهمي در مسير خودكفايي در اين عرصه به شمار مي آيد. با توجه به تحريم هاي اعمال شده از سوي استكبار جهاني، كليه عمليات تدوين دانش فني، طراحي، تامين، ساخت و راه اندازي واحدهاي مذكور توسط متخصصان و كارشناسان صنعت هسته اي كشورن با رعايت تمامي جوانب ايمني هسته اي انجام شده است. خانواده بزرگ صنعت هسته اي كشور شامل مديران، متخصصان، كاركنان و كارگران سخت كوش با استعانت از خداوند متعال و به مدد تجربه و تلاش روزافزون مي كوشند تا چشم انداز نويني را پيش روي نسل جوان ايران زمين ترسيم كنند. ** ايران چهارمين توليد كننده راديوداروي 64CU-ATSM در جهان بر اساس اين گزارش؛ پژوهشگران پژوهشگاه علوم و فنون هسته اي سازمان انرژي اتمي ايران براي اولين بار در كشور توانستند با استفاده از مواد اوليه توليدي در اين پژوهشگاه راديو داروي 64CU-ATSM را توليد كنند. اين راديو دارو يكي از مهم ترين راديوداروهاي مورد استفاده در روش نوين تصويربرداري با گسيل پوزيترون معرف به PET است كه تشخيص بافت كم اكسيژن توسط آن با موفقيت در بيماري هاي انساني در 3 كشور جهان آزمايش شده است. تشخيص بافت كم اكسيژن در بسياري از بيماري ها از جمله سرطان ها، انفاركتوس قلبي و مغزي بسيار حياتي است. اين راديو دارو به دليل نيمه عمر مناسب حدود 13 ساعت يكي از بهترين گزينه ها در راديوداروهاي PET به شمار مي رود و به دليل خواص استثنايي هسته اي هم داراي اثرات تشخيصي و هم اثرات درماني است. راديو ايزوتوپ اين راديو دارو براي اولين بار در جهان و به روش ابتكاري در پژوهشگاه علوم و فنون هسته اي توليد شده است. اين راديو دارو در چارچوب طرح كلان ملي راديوداروهاي معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري با موفقيت توليد شده و پس از اتمام مراحل پيش باليني اينك آماده بهره برداري در مراكز پزشكي هسته اي كشور مجهز به دوربين PET است. ايران پس از كشور ژاپن دومين توليدكننده اين راديو دارو در آسيا و چهارمين توليدكننده در جهان محسوب مي شود. ** دستگاه طيف سنج جرمي چهار قطبي ساخته شد همچنين متخصصين و پژوهشگران سازمان انرژي اتمي ايران اولين نمونه دستگاه طيف سنج جرمي چهار قطبي را در كشور با موفقيت طراحي و توليد كردند. دستگاه بسيار پيشرفته و داراي فناوري پيچيده طيف سنج جرمي در تشخيص ميزان و درصد غناي اورانيوم در سايت هاي غني سازي به كار مي رود. اين دستگاه هم اكنون در سايت غني سازي نطنز نصب و راه اندازي شده است. اين دستگاه از اجزايي چون چشمه يوني كه كار توليد يون و پرتاب آن به قسمت آناليزور را برعهده دارد، آناليزور جهت فيلتر كردن ايزوتوپ هاي يوني و جداسازي و هدايت آنها به قسمت آشكارساز به كار مي رود - جريان يون ها به آشكارساز وارد شده و تبديل به سيگنال الكتريكي مي شود، اتصالات الكتريكي و محفظه هاي خلاء بالا و قسمت الكترونيك و نرم افزار دستگاه تشكيل شده است. ساخت اين دستگاه با توجه به توجه به تحريم ناعادلانه كشور در اين زمينه و قيمت بالاي آن ارزشمند و قابل توجه است. متخصصين انرژي اتمي هم اكنون در حال بهينه سازي و اصلاح اشكالات سيستم اول از نظر قدرت تفكيك طيف هاي ايزوتوپي و پايداري طيفي هستند. **توليد ايزوتوپ هاي پايدار در مجتمع آب سنگين اراك بر اساس اين گزارش، مجتمع آب سنگين اراك با بهره گيري از متخصصين و محققين دانشگاهي ايزوتوپ هاي پايدار پر مصرف كشور را با موفقيت توليد نموده است و به عنوان اولين گام به توليد حلال هاي دوتره (NMR Grade) اقدام كرده است. اين پروژه با هدف رفع نياز آزمايشگاه هاي صنعتي و دانشگاهي كشور و جلوگيري از خروج ارز از كشور و همچنين كاهش وابستگي به اجرا درآمده است. مجتمع آب سنگين اراك تاكنون عرضه پنج تركيب دوتره براي مصارف عمومي و دوتركيب دوتره به صورت آزمايشگاهي را با موفقيت پشت سر گذاشته است. اين مجتمع در نظر دارد تا پايان سال 1390 حداقل پنج تركيب ديگر توليد كند. تركيبات ايزوتوپي كاربردهاي فراواني در دستگاه هاي سنجش مانند NMR، شناسايي واكنش هاي شيميايي، تحقيقات زيست محيطي، تحقيقات پزشكي، داروسازي و ... دارد. حلال هاي دوتره كه در سال 89 در مجتمع آب سنگين اراك سنتز و توليد شده است، شامل: سنتر كلروفوم دوتره، سنتز استونيتريل دوتره، سنتزاستن دوتره، سديم دوتريوم اكسايد و دوتريوم كلرايد مي باشد. همچنين دو حلال سنتز دي متيل سولفوكسايد و سنتز متانول دوتره بصورت آزمايشگاهي در سال 89 سنتز و توليد شده است. **براي اولين يار در قاره آسيا؛ ژنراتور راديودارويي گاليوم - 68 / ژرمانيوم - 68 توليد شد براي اولين بار در قاره آسيا ژنراتور راديو دارويي گاليوم - 68 / ژرمانيوم - 68 در پژوهشگاه علوم و فنون هسته اي سازمان ارنژي اتمي ايران به توليد رسيد. اين سيستم راديودارويي كه درچهارچوب طرح كلان ملي راديو هاي معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري به توليد انبوه رسيده است، جايگاه ويژه اي در تشحيص بيماري ها بويژه سرطان سيستم نورواندوكرين دارد. گاليوم 68 يكي از راديونوكلئيدهاي مهم و كاربردي در حوزه پزشكي هسته اي جهت استفاده در تصوير برداري به روش PETمي باشد. محصول اين ژنراتور راديونوكلئيد ژرمانيوم 68 با نيمه عمر 3/68 دقيقه مي باشد كه بدليل عمر نسبتا كوتاه اين راديونوكلئيد بهترين شيوه دستيابي به آن ژنراتور ژرمانيوم -68/ گاليوم - 68 مي باشد. در حال حاضر مراحل بمباران، خالص سازي شيميايي، كنترل كيفي هاي مرتبط و توليد اولين نمونه از اين ژنراتور جهت دوشيدن گاليوم -68 بمنظور استفاده مستقيم و يا نشاندار كردن تركيبات ديگر تشخيصي با موفقيت انجام شده است و نمونه هاي بيشتر آماده توليد و ارسال به مراكز مجهز به سيستم PET مي باشد. تاكنون حداقل 4 راديوداروي حاوي گاليوم 68 به تصويب انجمن پزشكي هسته اي اروپا رسيده است و اينك در 28 كشور اروپايي بطور روزمره اين راديوداروها در تشخيص بيماري هاي سرطاني و برخي عفونت ها بكار مي روند و سالانه اين راديو دارو به 70 هزار بيمار تزريق مي شود. **ساخت اولين شتابگر الكترواستاتيك 200 kev پژوهشگران و متخصصين پژوهشگاه علوم و فنون هسته اي سازمان انرژي اتمي ايران همچنين موفق شدند يك سيستم كامل شتاب دهنده با انرژي بيشينه 200 kev را براي توليد باريكه پروتون، دوترون و آلفا طراحي و توليد نمايند. در اين پروژه علاوه بر ساخت ستون شتاب دهنده مناسب براي انرژي 200 kev ، منبع تغذيه 200 kev ، ترانس ايزوله 200 kev ، چشمه يوني از نوع فركانس راديويي، اتصالات و متعلقات مرتبط به هدايت باريكه در خلاء و سيستم كنترلي، مونيترينگ و ... طراحي و ساخته شد. با اجراي موفقيت آميز اين پروژه كه پس از طراحي و ساخت ستون شتاب دهنده با انرژي 150 kev صورت گرفته است، علاوه بر در اختيار گذاشتن ابزاري سودمند براي محققان، فناوري بدست آمده براي كشور و تربيت نيروهاي متخصص از دستاوردهاي اين طرح است. ** عمليات اجرايي استقرار سامانه هاي پرتودهي دو استان همزمان كليد خورد به گزارش ايرنا، همچنين عمليات اجرايي استقرار سامانه هاي پرتودهي استان هاي چهارمحال بختياري و آذربايجان شرقي به همت متخصصين پژوهشگاه علوم و فنون هسته اي سازمان انرژي اتمي ايران و با حمايت مادي و معنوي معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري همزمان با سالروز ملي فناوري هسته اي آغاز شد. اين سامانه ها كه قابل ارتقاء به پنج سامانه در نقاط مختلف كشور هستند داراي مزاياي منحصر به فردي هستند كه از جمله مي توان به پرتودهي بسته بندي نهايي محصول، عدم تاثير دما، فشار و رطوبت بر عملكرد آن، عدم ايجاد آثار سوء بر مصرف كنندگان، تاثير فوري و قابليت استفاده فوري از محصول و همچنين عدم استفاده از افزودني هاي شيميايي اشاره كرد. پرتودهي كاربردهاي مختلفي در كشاورزي و صنايع غذايي، پليمر، شيمي و محيط زيست؛ صدمت، پزشكي، بهداشتي و... دارد. از جمله جلوگيري از فساد محصولات كشاورزي، كاهش آلودگي هاي ميكروبي، افزايش زمان ماندگاري ميوه و مواد غذايي، اصلاح ساختار مولكولي و بهبود خواص حرارتي، فيزيكي و شيميايي مواد پليمري ارزان قيمت، حفاظت از محيط زيست با طراحي، فرمولاسيون و تهيه پليمرهاي زيست تخريب، سترون سازي تجهيزات و محصولات يكبار مصرف پزشكي، پرتودهي فرآورده هاي خون و لوازم آن و بازيافت ضايعات پلاستيك و تفلون و... را مي توان نام برد. - در اين سامانه ها كه از نوع صنعتي هستند از چشمه كبالت 60 يا سزيوم 137 براي پرتودهي استفاده مي شود. منسوخ شدن روش استريل با گاز اكسيد اتيلن به علت آلودگي و خطرات زيست محيطي، هزينه بالا و كار زياد در روش سنتي و از بين رفتن 20 درصد محصولات كشاورزي ايران به طور سالانه ضرورت انجام اين طرح را نمايان مي سازد. - در حال 200 سامانه پرتودهي در 32 كشور عضو آژانس از جمله آمريكا، انگليس، فرانسه ... و ايران در حال كار است. - IR-136 تنها سامانه پرتودهي كشور است كه در سال 1364 احداث و راه اندازي شده است.