سکان‌داران وزارت دفاع از ابتدای انقلاب تا امروز

این وزارتخانه از آغاز انقلاب تا دوم خرداد ۱۳۶۳ «وزارت دفاع ملی» نامیده می‌شد و پیش از انقلاب «وزارت جنگ» و در دوره دولت دکتر مصدق «وزارت دفاع ملی» خوانده می‌شد. از اولین روزهای پیروزی اتقلاب اسلامی و تشکیل دولت موقت تاکنون، دوازده نفر در رأس وزارت دفاع قرار گرفتند؛ وزارتخانه‌ای که اگر چه در ایام جنگ تنها به تأمین نیازهای نیروهای مسلح بویژه ارتش می‌پرداخت (پشتیبانی از سپاه برعهده وزارت سپاه بود)، اما در سال‌های پس از جنگ به یکی از راهبردی‌ترین وزارتخانه‌هایی تبدیل شد که علاوه بر آن وظیفه ذاتی خود، نقشی اساسی در حرکت کشور در مسیر پیشرفت علمی و فناوری ایفا کرد.

احمد مدنی در مرداد ماه 1308 در شهر کرمان به دنیا آمد و دوره ابتدایی و متوسطه را در همین شهر طی کرد و سپس برای ادامه تحصیل به تهران رفت و در دانشکده حقوق نام نویسی کرد. وی سال بعد جزء داوطلبان اعزامی دانشجویان نیروی دریایی برای ادامه تحصیلات به انگلستان رفت و در سال 1331 به درجه ناوبان دومی و در آبان ماه 1348 نیز به درجه دریاداری رسید. مدنی بیشتر دوران خدمت خود را در بندرعباس و جزایر خلیج فارس گذراند، اما در سال 1351 به علت فعالیت‌های سیاسی از کار برکنار شد و از آن تاریخ تا انقلاب بهمن 1357 به تدریس در علوم سیاسی و اقتصاد در دانشکده‌های مختلف در ایران پرداخت. وی پس از پیروزی انقلاب در کابینه مهدی بازرگان به سمت وزیر دفاع و فرماندهی نیروی دریایی انتخاب شد اما پس از حدود دو ماه از وزارت دفاع کناره گرفت و به خواست بازرگان، مدتی عهده دار استانداری خوزستان شد. مدنی در پی به دست آمدن اطلاعاتی از اسناد مکشوفه در سفارت آمریکا در تهران توسط دانشجویان خط امام(ره)، به جاسوسی و ارتباط با آمریکا متهم و در اواسط سال 1359 برای همیشه از کشور خارج شد و به آمریکا مهاجرت کرد و در همان جا درگذشت. مدنی در نخستین انتخابات ریاست جمهوری، در بهمن ماه سال 1358، نامزد شد و پس از بنی صدر حائز رتبه دوم آرا شد. مصطفی چمران (1360-1358) مصطفی چمران در سال 1311 در خیابان پانزده خرداد تهران، متولد شد. تحصیلات خود را در مدرسه انتصاریه آغاز و مقطع متوسطه را در مدرسه دارالفنون و البرز گذراند؛ در دانشکده فنی دانشگاه تهران ادامه تحصیل داد و در سال 1336 در رشته الکترومکانیک فارغ‌‏التحصیل شد. چمران در سال 1337 با استفاده از بورس تحصیلی شاگردان ممتاز به آمریکا اعزام و در کنار معروف‏ترین دانشمندان جهان در دانشگاه کالیفرنیا و معتبرترین دانشگاه آمریکا (برکلی) با ممتازترین درجه علمی موفق به اخذ دکترای الکترونیک و فیزیک پلاسما شد. چمران اندکی پس از بازگشت به ایران، معاونت نخست‏ وزیری در امور انقلاب را برعهده گرفت و مهمترین نقطه کارنامه او در این مقطع، در شهر پاوه و در مقابله با گروهک‌های ضد انقلاب رقم خورد. وی بعد از این پیروزی بی‌‏نظیر به تهران احضار و از طرف امام‏ خمینی(ره)، به وزارت دفاع منصوب شد. شهید چمران سرانجام در تاریخ 31 خرداد 1360 هنگامی که برای معرفی و توجیه فرمانده جدید محور دهلاویه به این منطقه رفته بود، در خط مقدم نبرد، بر اثر اصابت ترکش خمپاره 60 دشمن از ناحیه سر زخمی و در راه انتقال به اهواز به درجه رفیع شهادت نائل آمد. جواد فکوری (1360) سرلشکر خلبان جواد فکوری فرمانده نیروی هوایی بود که در17 دی 1317 در محله چرنداپ شهرتبریز متولد شد. خلبانی جنگنده اف-4 را در ایران و آمریکا آموزش دید و پس از انقلاب با شروع جنگ تحمیلی به عنوان یکی از طراحان عملیات‌های نیروی هوایی ایران به کار خود ادامه داد که طراحی عملیات‌های منحصر به فرد کمان 99 (140 فروندی) و عملیات H3 ازجمله نقاط درخشان کارنامه او محسوب می‌شود. در سال 1359 او و نیروی هوایی بحران ناشی از کشف کودتای نوژه را از سرگذراندند، علی‌رغم پاکسازی‌های گسترده و سوءظن دولت انقلابی، فکوری (به عنوان فرمانده نیرو) موفق به احیای فعالیت روزمره و پروازهای عملیاتی نیروی هوایی شد. با برگزاری اولین انتخابات ریاست جمهوری و پس از تشکیل کابینه محمدعلی رجائی او با حفظ سمت به عنوان وزیر دفاع برگزیده شد و به عضویت دولت درآمد. سرانجام در 7 مهرماه سال 60 وقتی او به همراه جمع دیگری از فرماندهان ارتش و سپاه، از جمله تیمسار فلاحی، نامجو، کلاهدوز و جهان آرا در راه بازگشت از جبهه برای ارائه گزارش خدمت حضرت امام(ره) بود، بر اثر سقوط هواپیمای سی-130 به شهادت رسید. موسی نامجو (1360) سیدموسی نامجو در سال 1317 در بندرانزلی به دنیا آمد و پس از انجام تحصیلات ابتدایی و متوسطه به تحصیل در دانشکده افسری ادامه داد و به درجه افسری رسید. پس از پیروزی انقلاب اسلامی به سمت فرماندهی دانشکده افسری منصوب شد و پس از شهادت دکتر چمران به عنوان نماینده امام (ره) در شورای عالی دفاع منصوب شد و به اندازه‌ای با امام (ره) محشور بود که امام او را سید موسی خطاب می‌کردند؛ پس از آن به عنوان وزیر دفاع به کابینه شهید باهنر راه یافت. علاقه او به دانشگاه افسری ارتش به حدی بود که هنگام گرفتن رأی اعتماد از مجلس برای وزارت دفاع اینگونه خود را معرفی کرد: «سرهنگ سید موسی نامجو فرمانده دانشگاه افسری، مامور در وزارت دفاع.» نامجو که پس از انتقال سرهنگ جواد فکوری از وزارت دفاع به ستاد فرماندهی ارتش، جایگزین او شده بود، سرانجام به همراه چند تن دیگر از فرماندهان ارتش و سپاه، بعد از پایان موفقیت‌آمیز عملیات ثامن‌الائمه، در راه بازگشت به تهران جهت ارائه گزارش به حضرت امام(ره) بر اثر سقوط هواپیما به درجه رفیع شهادت نائل آمد. محمد سلیمی (1364-1360) امیر سرلشکر محمد سلیمی که در زمان جنگ تحمیلی مسئول دفتر مشاوره حضرت امام خمینی(ره) در امور نظامی و مسئول ستاد جنگ‌های نامنظم را برعهده داشت، در زمان حضور حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دفاع مقدس نیز از جمله افرادی بوده که نزدیکترین ارتباط را با ایشان داشته است. سلیمی در دولت اول میرحسین موسوی با درجه سرهنگی به وزارت دفاع برگزیده شد و سال‌ها بعد در خرداد 1379، با کناره‌گیری امیر سرلشکر علی شهبازی، به عنوان دومین فرمانده کل ارتش (پس از تغییر ساختار ارتش) منصوب و به درجه سرلشکری نائل آمد. محمدحسین جلالی (1368-1364) با تشکیل کابینه دوم میرحسین موسوی، محمدحسین جلالی به عنوان وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح انتخاب شد تا این مسئولیت را برای چهار سال برعهده بگیرد. جلالی که از فرماندهان عالی‌رتبه نیروی هوایی ارتش بود، به دستور حضرت امام(ره) برای کمک در تشکیل نیروی هوایی سپاه انتخاب شد و در حدفاصل 28 دی 1370 تا آبان 1376 فرماندهی نیروی هوایی سپاه را بر عهده گرفت. اکبر ترکان (1372-1368) اکبر ترکان که وزارت دفاع و پشتیبانی نیروی‌های مسلح را در دولت اول مرحوم آیت‌الله علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی را برعهده گرفت، تنها فرد غیرنظامی است که در جمهوری اسلامی ایران به مقام وزارت دفاع رسیده ‌است. ترکان در انتخابات ریاست جمهوری 1376 از نامزدی علی‌اکبر ناطق نوری حمایت کرد و در کابینه اول محمود احمدی نژاد نیز به مدت چهار سال معاونت وزارت نفت را بر عهده داشت. ترکان در انتخابات ریاست جمهوری 1392 به عنوان قائم مقام و معاون ستاد انتخاباتی حسن روحانی فعالیت می‌کرد. وی در دولت تدبیر و امید مشاور رئیس جمهور و رئیس دبیرخانه شورای‌عالی مناطق آزاد بود. محمد فروزنده (1376-1372) محمد فروزنده در دولت دوم مرحوم آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی به عنوان هشتمین وزیر دفاع تاریخ انقلاب اسلامی انتخاب و از مجلس شورای اسلامی رأی اعتماد گرفت و چهار سال این مسئولیت را برعهده داشت. وی پس از این دوره و اتمام دولت هاشمی رفسنجانی با حکم رهبر معظم انقلاب اسلامی به عنوان پنجمین رئیس بنیاد مستضعفان انتخاب شد و هم‌اکنون یکی از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام است. علی شمخانی (1384-1376) امیر دریابان علی شمخانی متولد 1334 اهواز، در طول هشت سال دفاع مقدس به عنوان فرمانده سپاه خوزستان، فرمانده نیروی زمینی ،قائم مقام فرمانده کل و وزیر سپاه (در کابینه مهندس موسوی) نقش بسزایی در طراحی، فرماندهی و پشتیبانی از عملیات های مختلف رزمندگان اسلام در میدان نبرد ایفا کرد و به دلیل ابراز شایستگی در رده های مختلف فرماندهی جنگ از سوی فرماندهی معظم کل قوا، مفتخر به دریافت سه مدال فتح شد. با روی کار آمدن دولت اصلاحات در خرداد 76، دریادار شمخانی به عنوان وزرای دفاع معرفی و از مجلس رأی اعتماد گرفت و دو سال بعد به دریافت درجه سرلشکری (دریابانی) از سوی فرمانده معظم کل قوا مفتخر شد. شمخانی در انتخابات ریاست جمهوری سال 1380 شرکت کرد و سوم شد؛ اما مجددا در کابینه دوم اصلاحات به عنوان وزیر دفاع معرفی شد. مصطفی محمدنجار (1388-1384) سردار مصطفی محمدنجار متولد سال 1335 در تهران، مدرک مهندسی مکانیک با گرایش طراحی جامدات را از دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی و مدرک فوق لیسانس در رشته اجرایی با گرایش مدیریت استراتژیک را از سازمان مدیریت صنعتی اخذ کرد. او پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی با عضویت در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از سال 1357 تاکنون در مسئولیت های مختلف دفاعی ازجمله ارزشیابی استان سیستان و بلوچستان، رئیس بنیاد تعاون، معاون خودکفایی صنایع دفاعی و رئیس گروه جنگ افزاری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، عضو هیئت مدیره سازمان صنایع دفاع، رئیس گروه صنایع تسلیحاتی، رئیس گروه صنایع مهمات سازی و معاون برنامه ریزی و توسعه سازمان صنایع دفاع مشغول به خدمت شد. با انتخاب محمود احمدی نژاد به عنوان رئیس جمهور در تیرماه 1384، نجار به عنوان وزیر دفاع از مجلس رأی اعتماد گرفت و تا سال 1388 در این سمت باقی ماند. وی در کابینه دوم احمدی نژاد به عنوان وزیر کشور معرفی شد که این مسئولیت را تا پایان دولت دهم برعهده داشت. احمد وحیدی (1388-1392) سردار احمدی وحیدی متولد سال 1337 در شیراز ازجمله فرماندهان ارشد سپاه در طول دفاع مقدس و سالهای پس از آن است که مسئولیت های مهمی همچون فرماندهی قرارگاه‌های عملیاتی و اطلاعاتی سپاه، فرماندهی نیروی قدس، معاونت طرح و برنامه و امور بین‌المللی وزارت دفاع، جانشینی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، ریاست کمیسیون سیاسی، دفاعی و امنیتی مجمع تشخیص مصلحت نظام، ریاست کارگروه سیاسی، دفاعی و امنیتی دولت نهم در تدوین برنامه پنجم توسعه کشور را برعهده داشت. محمود احمدی نژاد در انتخاب اعضای کابینه خود، نام احمد وحیدی را به عنوان وزیر دفع به مجلس معرفی کرد که همین موضوع باعث ایجاد جوسازی‌های رسانه‌ای از سوی غرب و خصوصا رژیم صهیونیستی شد. آنها این انتخاب را به دلیل ادعای دخالت ایران در موضوع آمیا (انفجار مرکز همیاری یهودیان در آرژانتین در تیرماه 1373) نوعی دهن کجی جمهوری اسلامی به خود می دانستند. حسین دهقان (1392-1396) سردار حسین دهقان متولد پوده اصفهان، دوازدهمین وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران است. وی دارای مدرک دکترای مدیریت از دانشگاه تهران است. حضور دهقان در جایگاه جانشینی وزیر دفاع و پشتیبانی مسلح در دولت‌های هفتم و هشتم و نقش تأثیرگذار وی در ورود بخش دفاعی کشور، عرصه جدیدی از قدرت سازی در حوزه‌های سخت و نرم ایران می‌باشد. نقش تعیین کننده وی در بخش‌های طراحی و تولید تجهیزات و اقلام دفاعی در زمینه‌های موشکی، دریایی، فضایی، هوایی و هوشمند سازی سامانه‌های مختلف نظامی در وزارت دفاع قابل توجه است. از جمله مسئولیت‌های سردار دهقان می‌توان به معاونت رئیس جمهور، رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران در دولت‌های هشتم و نهم، جانشینی وزارت دفاع در دولت‌های هفتم و هشتم، فرماندهی رده‌های مختلف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دوران دفاع مقدس و دومین فرمانده نیروی هوایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اشاره کرد. سردار وحیدی هم‌اکنون رئیس دانشگاه عالی دفاع ملی است. امیر سرتیپ امیر حاتمی(1396) امیر سرتیپ امیر حاتمی کسی که در سمت‌های معاونت نیروی انسانی ستاد کل نیروهای مسلح ، جانشین معاونت ارکان و امور مشترک ستاد کل نیروهای مسلح و جانشین وزیر دفاع دولت یازدهم فعالیت کرده است. وی توسط حسن روحانی به عنوان وزیر پیشنهادی دفاع دولت دوازدهم به مجلس پیشنهاد شد. این انتخاب روحانی موجب شد پس از مدت‌ها یک وزیر دفاع از ارتش با کسب حداکثر آرا از نمایندگان مجلس برای تصدی این سمت انتخاب شود.