همه چیز در مورد قرارداد آتی زعفران در بورس کالا

خبرگزاری تسنیم: زعفران تداعی‌کننده ارزش‌های فرهنگی، اجتماعی و تاریخی ایران‌زمین، گران‌ترین محصول کشاورزی و همچنین نمونه بسیار خوبی از سودآوری، دوام و تولید کاربر محور است. در حال حاضر ایران با تولید بیش از ۹۱ درصد از زعفران جهان، تولیدکننده برتر این محصول است.

با کاهش شدید قیمت جهانی زعفران در دهه ۱۳۱۰، تولید زعفران در کشور‌های اروپایی با توجه به بالا بودن هزینه‌های نیروی کار در این کشور‌ها و همچنین پایین بودن سطح عملکرد زعفران، توجیه اقتصادی خود را از دست داد و در نتیجه میزان تولید کشور‌های اروپایی، از جمله اسپانیا به شدت کاهش یافت. در همین حال مناسب بودن شرایط کشت زعفران در ایران و پایین بودن دستمزد نیروی کار، به شکل‌گیری تقاضای جهانی برای تولید زعفران ایران کمک کرد و به مرور زمان ایران به تولیدکننده اصلی این محصول تبدیل شد.

در ابتدای سال جاری بود که بورس کالای ایران در راستای کمک به اقتصاد ملی تصمیم گرفت با استفاده از پتانسیل‌های خود گامی عملی در جهت کمک به حل برخی از مشکلات موجود و گسترش بازار این محصول استراتژیک بردارد؛ این اقدام، راه‌اندازی بازار قرارداد‌های آتی بر پایه دارایی زعفران نگین بود که به عنوان یکی از اقدامات مثبت و مؤثر برای بهبود بازار زعفران و کمک به جهانی‌سازی این محصول مطرح است. در این گزارش به معرفی ساختار این بازار پرداخته و در پایان آماری کلی از معاملات طلای سرخ در قالب قرارداد‌های آتی زعفران ارائه شده است.

قرارداد آتی، هدیه‌ای برای کشاورزان

قرارداد‌های آتی یکی از مهم‌ترین ابزار‌هایی است که بورس‌های کالایی جهت کمک به مدیریت ریسک نوسانات قیمتی در اختیار فعالان بازار‌های کالایی قرار می‌دهند. قرارداد آتی قراردادی است که فروشنده بر اساس آن متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین می‌کنند، بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند.

همان‌طور که در تعریف فوق نیز اشاره شد قرارداد‌های قابل معامله در بورس باید از استاندارد و مشخصات معینی برخوردار باشند. از این رو، هر دارایی که به عنوان دارایی پایه قرارداد‌های آتی در بورس کالای ایران انتخاب می‌شود باید شرایط خاص و استاندارد‌های لازم را داشته باشد. پس برای راه‌اندازی قرارداد آتی روی هر کالا باید آن کالا در هیأت پذیرش کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا مورد بررسی و پذیرش قرار گیرد.

خدمات بورس کالا در قرارداد‌های آتی

بازار معاملات آتی مکانی معین برای خریداران و فروشندگان است و از طریق سامانه الکترونیکی دارای استاندارد بورس، معاملات آتی صورت می‌گیرد و این معاملات برای همه شرکت‌کنندگان در بازار به یک مفهوم عادلانه عرضه می‌شود. مسئولیت بورس‌ها ایجاد بازاری عادلانه، بانظم و امنیت معاملاتی است. تمام بورس‌های دنیا توسط مقام ناظر کنترل و اداره می‌شوند. معاملات در بورس‌ها در اتاق پایاپای تسویه و تضمین می‌شوند؛ اتاق پایاپای در برابر خریدار نقش فروشنده و در برابر فروشنده نقش خریدار را ایفا می‌کند.

معاملات طلای سرخ در تالار نقره‌ای

نخستین قرارداد آتی در دنیا به صورت سنتی روی محصولات کشاورزی صورت پذیرفت. در بورس کالای ایران نیز مطالعات گسترده‌ای روی دارایی‌های مختلف جهت پذیرش در قرارداد‌های آتی انجام شده که یکی از این دارایی‌ها در حوزه محصولات کشاورزی، زعفران است.

معاملات زعفران در بورس کالای ایران هم به صورت گواهی سپرده کالایی و هم در بازار فیزیکی به صورت نقد، سلف و نسیه انجام می‌شود. علی‌رغم اینکه ایران با تولید بیش از ۹۱ درصد از زعفران جوان، تولیدکننده اصلی این محصول است، در ساختار معاملات سنتی این دارایی امکان پوشش ریسک برای تولیدکنندگان و فعالان بازار زعفران وجود نداشت. از این رو، نگرانی از نوسانات قیمت این کالا همواره دغدغه فعالان این بازار بوده است. در همین راستا بورس کالای ایران درصدد برآمد تا با راه‌اندازی معاملات قرارداد‌های آتی زعفران به توسعه و رونق این بازار و رفع دغدغه فعالان در راستای مدیریت ریسک نوسانات قیمتی بپردازد.

نگین، پایه قرارداد آتی زعفران

قرارداد‌های آتی زعفران در بورس کالای ایران روی زعفران رشته‌ای بریده ممتاز نگین تعریف شده است. هر قرارداد آتی که روی یک دارایی راه‌اندازی شود، یک مشخصات قرارداد دارد که حاوی اطلاعات مهم در خصوص قراردادی است که افراد اقدام به معامله آن می‌کنند و ویژگی‌های اصلی قرارداد آتی مد نظر را ذکر می‌کند. در ادامه این مطلب به مهم‌ترین مزایای راه‌اندازی این قرارداد‌ها برای فعالان بازار زعفران و کشاورزان می‌پردازیم.

اهرم مالی: یکی از مهم‌ترین مزایای قرارداد آتی برای سرمایه‌گذاران در مقایسه با بازار نقدی وجود اهرم مالی است. معاملات قرارداد‌های آتی دربرگیرنده ریسک بالایی بوده و به معامله‌گران فرصت به دست آوردن سود زیادی را می‌دهد؛ به این معنی که سرمایه‌گذار با اندکی سرمایه قادر است دارایی زیادی را تحت کنترل خود درآورد و با پرداخت مبلغ ناچیزی از کل ارزش یک کالا وارد یک قرارداد آتی می‌شود.

پوشش ریسک: پوشش ریسک به معنای اتخاذ موقعیتی در بازار است که هدف از آن به حداقل رساندن یا از بین بردن ریسک ناشی از نوسانات و تغییرات قیمت است. در واقع سرمایه‌گذار می‌تواند با ورود به قرارداد آتی، دارایی خود را به قیمتی مشخص در آینده به فروش رساند. در این صورت نوسانات بازار، تأثیری بر قیمت دارایی خریداری‌شده نخواهد داشت و سرمایه‌گذار این دارایی را در زمان آینده، با قیمتی مشخص، به فروش خواهد رساند. با این شرایط کشاورز می‌تواند با ورود به قرارداد آتی زعفران، محصول خود را به قیمتی که مد نظر دارد، در آینده به فروش برساند و با این کار ریسک کاهش قیمت در زمان برداشت محصول را از بین ببرد.

تضمین معاملات: اتاق پایاپای هر بورس نقش مهمی را جهت تضمین عملکرد مالی قرارداد‌های آتی معامله‌شده ایفا می‌کند و به عنوان پشتوانه قابل اطمینان برای طرفین معامله است.

قیمت تسویه روزانه: قیمتی است که روزانه جهت به‌روزرسانی حساب‌ها توسط بورس محاسبه و اعلام می‌شود و بر اساس این قیمت تسویه سود و زیان معاملات مشتری محاسبه و به حساب وی واریز می‌شود.

هزینه اندک معاملات: معاملات قرارداد‌های آتی نسبت به معاملات نقدی از هزینه کمتری برخوردار است و مطالعات نشان می‌دهد که معاملات آتی هزینه‌ای معادل ۱/۰ درصد معاملات نقدی را دارد.

نگاهی به آمار

با توجه به مزایای معامله در بورس کالای ایران، امکان استفاده از این ابزار معاملاتی در حالی برای زعفرانکاران، کشاورزان و سرمایه‌گذاران فراهم شده که معاملات آتی زعفران نگین از تاریخ دوم خرداد امسال آغاز شد که معاملات این نوع قرارداد‌ها تا پایان شهریور با راه‌اندازی سه سررسید شهریور، آبان و دی ماه ۹۷ پیگیری شد.

بررسی آمار معاملات این قرارداد‌ها برای سه دوره تحویلی حاکی از آن است که زعفران نگین طی چهار ماه از زمان راه‌اندازی تا پایان شهریور ماه سال جاری در مجموع بیش از ۳ میلیون و ۶۵۳ هزار قرارداد آتی زعفران در قالب سه سررسید معاملاتی منعقد شد که انعقاد این تعداد قرارداد ارزش معاملاتی در حدود ۴۰ هزار و ۷۶۸ میلیارد ریال را در بازار مشتقه بورس کالا رقم زده است. به این ترتیب در سررسید معاملاتی زعفران آتی تحویل شهریور ماه قرار گرفت.

به گزارش کالاخبر، در سررسید آبان نیز معامله‌گران بیش از ۲ میلیون و ۱۳۴ هزار قرارداد آتی منعقد کردند و ارزشی بیش از ۲۳ هزار و ۴۱ میلیارد و ۲۱۸ میلیون ریال را به ثبت رساندند. ارزش معاملاتی زعفران نگین برای تحویل در دی امسال نیز به رقمی بیش از ۱۰ هزار و ۵۴۷ میلیارد ریال رسید و طی اولین ماه راه‌اندازی این سررسید در شهریور امسال تعداد بیش از ۶۸۲ هزار قرارداد از سوی معامله‌گران منعقد شد.