تحریم آمریکا باعث ایجاد سوئیفت جایگزین بین اروپا و ایران می‌شود

خبرگزاری فارس: به نقل از الباوابا، اقتصاد ایران از زمان خروج آمریکا از برجام دچار تحولات مختلفی شده است، اما انتظار می‌رود در صورتی‌که دسترسی ایران به سوئیفت قطع شود، این کشور با شرایط دشوارتری مواجه شود.

علی‌رغم آنکه خروج آمریکا از برجام و بازگرداندن تحریم‌ها کار را برای ایران سخت‌تر کرده است، اما تأثیرات این مسئله محدود است؛ چراکه آمریکا در مقابله با ایران و شکستن برجام منزوی و تنهاست.

در دور قبلی تحریم‌ها با توجه به آنکه تمام کشور‌های عضو شورای امنیت سازمان ملل با تحریم ایران موافقت کردند، ایران فشار بیشتری را تجربه کرد. قدرت تحریم‌ها در دور قبلی از آنجا نشأت می‌گرفت که هیچ‌یک از قدرت‌های بزرگ برنامه‌ای برای کمک به ایران برای عبور از تحریم‌ها نداشت، اما برخلاف گذشته آمریکا هم‌اکنون در اعمال فشار علیه ایران تنهاست. سوال اینجاست که آیا آمریکا به تنهایی به اندازه کافی برای گرفتن امتیاز بیشتر و تسلیم کردن ایران می‌تواند فشار بیاورد یا خیر؟

قدرت تحریم‌های آمریکا به میزان زیادی بر تأثیر آن‌ها بر صادرات نفت ایران بستگی دارد که تا چه اندازه بتواند فروش نفت ایران را کاهش دهد، البته این مسئله شاید بتواند به اقتصاد ایران آسیب بزند، اما نخواهد توانست اقتصاد ایران را بشکند.

از طرفی اتحادیه اروپا، روسیه و چین همگی به توافق هسته‌ای پایبند بوده و در تلاش هستند نه‌تن‌ها منافع برجام را حفظ کنند، بلکه از امنیت خود در حوزه انرژی نیز اطمینان حاصل کنند.

اقتصاد اروپا و چین هیچ تمایلی برای مختل شدن واردات نفت از ایران ندارند و آن‌ها به طور شفاف اعلام کرده‌اند که تمام تلاش خود را برای ادامه خرید نفت از ایران انجام خواهند داد.

ترامپ در تلاش است تا شرکت‌هایی که به تعامل نفتی با ایران ادامه می‌دهند را با تحریم مجازات کند و این مسئله باعث شده است که دیگر کشور‌های حاضر در توافق هسته‌ای به دنبال راه‌هایی برای دور زدن تحریم‌های ایران باشند.

چین مبادلات تجاری با یوآن را به صورت کامل آزمایش کرده و به‌طور حتم خواهد توانست خرید نفت از ایران را به طرق مختلف ادامه دهد. نه‌تن‌ها چین به واردات نفت از ایران نیاز دارد بلکه این کشور باید از سرمایه‌گذاری‌های خود در ایران در قالب پروژه زیرساختی «یک جاده یک کمربندی» نیز حفاظت کند.

دکتر کلارا فورتلا، کارشناس سیاست تحریم در دانشگاه والنسیای اسپانیا معتقد است اتحادیه اروپا نیز پا را فراتر گذاشته و به سمت اجرای "قوانین مسدودساز" رفته است. این قوانین تبعیت شرکت‌های اروپایی از تحریم‌های آمریکا و قطع تعامل با ایران را ممنوع می‌کند، اما به نظر می‌رسد این مسئله مشکل را حل نکرده است؛ چراکه برخی شرکت‌های بزرگ اروپایی از ایران خارج شده و آن‌هایی نیز که به فعالیت در ایران ادامه می‌دهند، خود را در شرایط نامطمئنی می‌بینند.

وی معتقد است شرکت‌ها و بانک‌های اروپایی هیچ الزامی برای اجرای تحریم‌های آمریکا ندارند؛ چراکه اتحادیه اروپا این محدودیت‌ها را اعمال نکرده است، اما واشنگتن مدعی است که می‌تواند به صورت فرامرزی این تحریم‌ها را اعمال کند.

این مسئله بانک‌ها و شرکت‌های اروپایی را در شرایط بلاتکلیف قرار داده است. آن‌ها به صورت فنی الزامی به رعایت تحریم‌های آمریکا ندارند، اما اگر این تحریم‌ها را رعایت نکنند با خطر جریمه از سوی دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا موسوم به اوفک روبه‌رو هستند و این احتمال وجود دارد که دسترسی آن‌ها به بازار آمریکا مسدود شود که این مسئله برای بسیاری از آن‌ها فاجعه‌بار خواهد بود.

در چنین شرایطی ادامه همکاری با ایران برای بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی مطلوب نخواهد بود. واشنگتن برای متوقف کردن تعامل شرکت‌ها و بانک‌های خارجی با ایران یک حربه دیگر نیز دارد که می‌تواند شرایط همکاری طرف‌های خارجی با ایران را سخت‌تر از پیش کند و آن الزام سوئیفت به قطع کردن دسترسی بانک‌های ایرانی به این سیستم است.

در حال حاضر حدود ۱۰ هزار بانک در سراسر جهان به سوئیفت متصل بوده و این سیستم روزانه ۳۰ میلیون پیام مبادله بین بانکی را ردوبدل می‌کند.

نِیل بهاتیا، کارشناس انرژی، اقتصاد و امنیت در مرکز نیو امریکن سکیورتی می‌گوید: کاری که سوئیفت می‌کند در اصل این است که سوابق معاملات بین‌المللی را به صورتی ایمن ثبت کرده و نقل و انتقال پول بین حساب‌های مشتریان را تأیید می‌کند. سوئیفت یک زبان مالی جهانی است که بانک‌ها برای تعامل با یکدیگر به آن وابسته هستند.

وی ادامه داد: سوئیفت درواقع یک سیستم پیام‌رسان ایمن برای بانک‌ها در زمینه جابجایی پول به خصوص در نقل و انتقال ارز‌های خارجی است. هر مؤسسه مالی که عضو سوئیفت است یک کد منحصربه‌فرد دارد که از این طریق درخواست انتقال پول از یک حساب به حساب دیگر را ارسال می‌کند.

اعضای هیأت‌مدیره شرکت سوئیفت متشکل از نمایندگان بانک‌های بزرگ بین‌المللی از جمله بانک‌های آمریکاست که همه آن‌ها کارشناسان بانکی بین‌المللی شناخته‌شده‌ای هستند، اما اگر سوئیفت نتواند از تحریم‌های آمریکا مجوز مستثنی شدن بگیرد، در صورتی که پس از ماه نوامبر دسترسی ایران را نبندد همه این افراد با تحریم ویزا، ممانعت سفر به آمریکا و ضبط دارایی‌ها مواجه خواهند شد. این رفتاری است که آمریکا معمولاً با مجرمین بین‌المللی انجام می‌دهد.

سوئیفت همواره خود را خنثی و خالی از تمایلات سیاسی نشان داده است، اما شرایط سوئیفت به گونه‌ای است که تبعیت از اوضاع سیاسی را برای این شرکت اجتناب‌ناپذیر می‌کند؛ چراکه اگر سوئیفت نتواند محبوبیت خود در میان قدرت‌های بزرگ جهان را حفظ کند دیگر جایگاه شاخص خود را نخواهد داشت؛ بنابراین در برخی موارد مجبور به تعامل با آنهاست.

سوئیفت پیشتر یک بار مجبور شد تا به درخواست آمریکا مبادلات کوبا را متوقف کند و پس از ۱۱ سپتامبر نیز اطلاعات مبادلات مالی مشتریان را به بهانه بررسی تأمین مالی تروریسم در اختیار این کشور قرار می‌داد و این روند ادامه دارد. پس از سال ۲۰۱۲ نیز با توجه به تحریم‌های اروپا علیه ایران و واقع شدن خود سوئیفت در اروپا مجبور شد دسترسی ایران به سوئیفت را ببندد.

بهاتیا می‌گوید: در شرایط کنونی دسترسی اقتصاد ایران به سوئیفت بسیار بااهمیت است. در سال ۲۰۱۱ حجم درآمد نفتی ایران ۹۲.۵ میلیارد دلار بود، اما در سال ۲۰۱۲ با قطع شدن دسترسی ایران به سوئیفت این حجم به ۵۲ میلیارد دلار کاهش یافت. به عبارت دیگر قطع دسترسی ایران به سوئیفت یا سیستم جامع پیام‌رسان بین بانکی درآمد نفتی ایران را به نصف کاهش می‌دهد.

وی می‌گوید: این مسئله به این خاطر است که سوئیفت پرداخت‌های بین بانکی میان ایران و بانک‌های بین‌المللی را تسهیل می‌کند و قطع دسترسی به سوئیفت رابطه تجاری ایران با بزرگ‌ترین شرکای خود را قطع می‌کند، به عبارت دیگر در فروش نفت را به طور کامل می‌بندد؛ چراکه پرداخت پول مبادلات نفتی الزاماً باید بین شرکت‌های خریدار و پرداخت پول نفت ایران از طریق بانک‌های اروپایی به بانک‌های ایران انجام شود.

ایران در دور قبلی تحریم‌ها توانست بخشی از مشکل قطع دسترسی به سوئیفت را از طریق استفاده از حواله حل کند و یا اینکه از اشخاص حقیقی برای تعامل با بانک‌های خارجی استفاده کند. اما این مسئله هزینه‌های بالایی برای ایران دربر داشت و از طرفی برخی مشتریان نفتی ایران را نیز از خرید نفت ایران منصرف کرد.

دکتر فورتلا می‌گوید: اگر دسترسی ایران به سوئیفت دوباره قطع شود، می‌تواند برای دولت این کشور مشکل‌آفرین باشد. به‌طورکلی قطع کردن دسترسی یک کشور از سوئیفت یک اقدام مختل‌کننده است و در قالب برجام می‌تواند مثل یک بمب اتمی همه چیز را خراب کند.

وی ادامه داد:، اما در این مسیر ایران تنها بازنده این گزینه فاجعه‌بار نخواهد بود، به نظر می‌رسد این تحریم آخرین حربه ترامپ برای تسلیم کردن ایران باشد، اما مشکل اینجاست که این اقدام می‌تواند به روند ایجاد یک سیستم جایگزین سوئیفت سرعت ببخشد.

فورتلا افزود: اگر قطع کردن دسترسی کشور‌ها به سوئیفت به یک اقدام متداول تبدیل شود این مسئله کشور‌ها را به سمت ایجاد یک سیستم جایگزین سوئیفت به دور از کنترل غرب سوق خواهد داد. این مسئله روز به بروز جدی‌تر می‌شود. ترکیه، روسیه، چین و ایران به صورت رسمی از تمایل خود برای ایجاد یک نظام مبادلاتی غیر دلاری برای دور ماندن از اقدامات خصمانه آمریکا سخن گفته‌اند و هم‌اکنون نیز اتحادیه اروپا در این زمینه با آن‌ها هم نوا شده است.

هی‌کو ماس، وزیر امور خارجه آلمان در ماه آگوست گفت که ما باید استقلال و حاکمیت اروپا در حوزه تجارت و اقتصاد و همچنین سیاست‌های مالی را افزایش دهیم. باید گفت که این مسئله یک تهدید معمولی نبوده است.

گزارشات حاکی از آن است که اتحادیه اروپا ایجاد یک نظام مشابه و موازی با سوئیفت برای تسهیل مبادله بین ایران و بانک‌های اروپایی را کلید زده است.

سوئیفت تاکنون درباره تصمیم خود در قبال ایران اظهارنظر نکرده است و سخنگوی این شرکت گفته است که سوئیفت همچنان به دنبال شفاف‌سازی درباره سیاست اروپا و آمریکا در این زمینه است؛ چراکه هنوز مشخص نیست که اجرای قوانین مسدودساز می‌تواند از سوئیفت حمایت کند یا به جریمه شدن این شرکت ختم خواهد شد.

احتمال کمی وجود دارد که آمریکا به سوئیفت مجوز مستثنی شدن از تحریم‌ها را بدهد، و توجه به آنکه اتحادیه اروپا به سرعت در حال ایجاد یک نظام موازی با سوئیفت است نشان می‌دهد که افراد کمی معتقدند که سوئیفت خواهد توانست در برابر فشار‌های آمریکا طاقت آورده و تسلیم نشود. سوال مهم این است که آیا کشور‌هایی که می‌خواهند توافق هسته‌ای با ایران را نجات دهند در زمینه ایجاد یک شبکه موازی با سوئیفت به اندازه کافی سریع عمل خواهند کرد؟ و سوال بعدی اینکه آیا واقعاً این شبکه موازی و مشابه سوئیفت می‌تواند شرکت‌ها را از چشم آمریکا پنهان کند یا خیر؟

در هر صورت باید گفت که تمایل میان کشور‌ها و حتی متحدین قدیمی آمریکا نظیر اروپا برای حمایت از خود در برابر فشار‌های مالی آمریکا روبه افزایش است و این مسئله می‌تواند به پیروز شدن آن‌ها در برابر آمریکا منجر شود.