پتروشیمی‌ها چطور بازار ارز را بهم ریختند؟

صبح نو: ۶ ماه است که صادرکنندگان پتروشیمی به انواع مختلفی -که خود می‌دانند و البته دولت هم تا حدودی از آن‌ها مطلع است- از آوردن ارز حاصل از صادرات خود به چرخه اقتصادی کشور امتناع می‌کنند؛ آن هم درست در شرایطی که کشور به‌لحاظ ارزی با مضایق بسیاری مواجه است و قرار است تحریم‌های سخت‌تری نیز از سوی دولت پیش روی آن‌ها قرار گیرد. داستان از این قرار است که به‌دلیل برخی محدودیت‌های ناشی از تحریم و برخی اتفاقاتی که در عرصه بین‌المللی پیش روی نقل و انتقالات پولی ایران قرار گرفته است، اکنون تأمین ارز با محدودیت‌هایی مواجه شده است. البته دولت می‌گوید که به اندازه کافی ذخایر ارزی دارد و مشکلی در این زمینه نیست؛ اما باید بتواند کنترل بازار ارز را از طریق منابع صورت دهد، منابعی که عمده‌ترین محل تأمین آن، ارز حاصل از صادرات پتروشیمی‌هاست؛ همان گروهی که تا این لحظه بیش از ۴‌میلیارد یورو به سامانه نیما -که سامانه‌ای مهم برای حوزه تأمین و ردیابی ارز به‌شمار آمده و برای ردیابی درآمد‌های ارزی کشور طراحی شده است- واریز نکرده‌اند.

موضوع از جهتی غم‌انگیزتر می‌شود که بسیاری از این شرکت‌ها دولتی یا خصولتی‌اند و در مقابل، حاضر نیستند دولتی که اکنون در کشور بر سر کار است به‌لحاظ تأمین منابع ارزی، یاری برسانند و بتوانند در بازار ارز و برای کاهش التهابات ارزی، گام موثری بردارند. اکنون دولت با گلایه می‌گوید که ارز حاصل از صادرات پتروشیمی به دستش نرسیده و البته تمهیداتی را هم برای تنبیه پتروشیمی‌هایی که چنین رفتاری را با دولت آن هم در شرایط سخت کنونی داشته‌اند، به‌کار خواهد بست که دامنه آن از ابطال کارت‌های بازرگانی تا لغو معافیت‌های مالیاتی و مشوق‌های صادراتی کشیده شده است؛ اما حداقل تا‌کنون هیچ‌یک از این تهدید‌ها نتوانسته پتروشیمی‌ها را به مسیر مستقیم آوردن ارز خود به چرخه اقتصاد ایران وادار کند.

اکنون حتی دکتر حسن روحانی هم حاضر نیست میزان ارزی را که پتروشیمی‌ها بعد از گذشت ۶‌ماه به کشور آورده‌اند به زبان بیاورد و فقط کلمه خیانت را به زبان می‌آورد و می‌گوید هرکس که در دوره کنونی ارز حاصل از صادرات خود را به کشور نیاورد، خیانت کرده است. واژه‌ای که به‌نظر نمی‌رسد برای پتروشیمی‌ها مأنوس باشد؛ آن هم آن دسته از پتروشیمی‌هایی که خوراک ارزان می‌گیرند و هیچ وقت هم حاضر نیستند از این خوراک ارزان قیمت ریالی دست بردارند و همه‌اش تلاش می‌کنند اجازه ندهند که نرخ ریالی خوراک به جای ریال با دلار محاسبه شود. نکته حائز اهمیت برخی گزارش‌های دستگاه‌های نظارتی است که خبر از خروج ارز از طریق همین شرکت‌های پتروشیمی می‌دهد؛ آن هم در شرایطی که کشور با محدودیت‌های تأمین ارز مواجه است و آمریکا تهدید کرده است که صادرات نفت ایران را به صفر خواهد رساند، پس این پتروشیمی‌ها هستند که باید کار را مدیریت کرده و تلاش کنند که منبع اصلی تأمین ارز باشند.

از سوی دیگر برخی بر این باورند که حتی ساز و کار‌هایی که این روز‌ها دولت برای بازگشت ارز حاصل از صادرات پتروشیمی‌ها در نظر گرفته و از جمله آن پیمان‌سپاری ارزی، پرداخت مابه‌التفاوت ارز ۴۲۰۰‌تومانی تا بازار ثانویه و تعزیراتی کردن پرونده فروش محصولات آن‌هاست، بتواند کارساز باشد و پتروشیمی‌ها را مجبور به این کند که ارز حاصل از صادرات خود را در مدت زمان دو ماهه در نظر گرفته شده برای آن‌ها، به کشور برگردانند. همه چیز اکنون به زلف مدیرانی گره خورده است که در همین اوضاع و احوال ارزی، حتی حاضر نیستند که به سخنان رییس‌جمهوری خود و در واقع رییس دولتی گوش دهند که به‌نوعی زیرمجموعه‌اش به شمار می‌روند؛ هر چند که آقای بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران نیز در نامه‌ای سخن از عزل مدیران متخلفی خبر داده بود که اگر ارز حاصل از صادرات خود را به موقع به کشور بازنگردانند، عزل خواهند شد و تنبیه بسیار شدیدی برای آن‌ها در نظر گرفته خواهد شد.

داستان هر چه باشد، اکنون ۶ ماه گذشته است و پتروشیمی‌ها ارز حاصل از صادرات خود را به کشور نمی‌آورند، یعنی نمی‌خواهند بیاورند و حاضرند تن به هر تهدید و تنبیهی دهند، اما در نهایت سودآوری ماه‌های پیش رو و درآمد‌های هنگفت ناشی از آربیتراژ ارزی را به جیب خود بفرستند.