جنگ ناوگان نفتکش‌های ایران با تحریم‌ها

روزنامه صبح نو: حدود سه ماه تا آغاز تحریم‌های نفتی ایران باقی مانده و آمریکا در حالی آرزوی به صفررساندن صادرات ایران را در سر می‌پروراند که آتش تحریم‌ها از سوی آمریکا در ابتدا دامن خودش را گرفته است، از سوی دیگر ارسال محموله‌های ایران به چین نشان می‌دهد که چگونه تغییر مالکیت کشتی‌ها و شرایط قراردادی می‌توانند برای حفظ صادرات نفت و دور زدن تحریم‌ها کمک کنند.

با خروج آمریکا از برجام باز هم سیاست بر نفت سایه انداخت و اعمال تحریم‌های نفتی علیه ایران به یکی از مهم‌ترین اهداف ترامپ تبدیل شد. او برای تحقق این هدف سناریو‌های مختلفی را امتحان کرد، در ابتدا از برخی اعضای اوپک و غیر اوپک مانند عربستان و روسیه خواست تا تولید خود را افزایش دهند، هرچند عربستان در ابتدا با افزایش تولید دو میلیون بشکه‌ای موافقت کرد، اما بعد نتوانست تولید خود را افزایش دهد.

از سویی دیگر آمریکا مشتریان نفت ایران را تهدید کرد که واردات خود را به صفر برسانند در غیراین‌صورت تحریم‌شان می‌کند، اما این سناریو هم شکست خورد و بسیاری از کشور‌ها پرچم اعتراض خود را نسبت به این تصمیم بالا بردند. حتی چین که بزرگ‌ترین مشتری نفت ایران است، اعلام کرد واردات نفت از ایران را حتی یک بشکه کاهش نخواهد داد. البته برخی کشور‌ها هم میزان واردات نفت از ایران را کاهش دادند، برای مثال هند و کره جنوبی از جمله مشتریان نفتی بزرگ ایران هستند. هر دو کشور کاهش وارداتشان از ایران را آغاز کرده، اما امیدوارند بتوانند معافیت از تحریم‌های آمریکا دریافت کنند و به خرید نفت ایران ادامه دهند. با اینکه آمریکا هنوز تحریم‌های نفتی خود علیه ایران را آغاز نکرده، اما داده‌های به‌دست آمده از میزان نفت بارگیری شده از ایران به مقصد خریداران نشان می‌دهد که در شانزده روز نخست ماه جاری میلادی ۱/۶۸‌میلیون بشکه در روز، نفت از ایران صادر شده که در مقایسه با ماه جولای، ۶۰۰‌هزار بشکه کمتر بوده است. این آمار در مقایسه با میانگین ۲/۳۲‌میلیون بشکه در روز برای جولای و ۲/۱۰‌میلیون بشکه در شانزده روز ابتدایی ماه قبل که قبلاً پلاتز رصد کرده بود، شیب کاهشی شدیدی داشته است. بررسی آمار‌های ابتدایی نشان می‌دهد برخی خریداران نفت ایران کاهش خرید خود را سه ماه قبل از اعمال تحریم‌های واشنگتن آغاز کرده‌اند و در این بین هند با دریافت ۲۰۳/۹۳۸‌بشکه در روز در شانزده روز نخست آگوست، کاهشی شدید در خرید نفت ایران ایجاد کرده است. این کشور در ماه جولای به‌طور میانگین روزانه ۷۰۶/۴۵۲‌هزار بشکه نفت از ایران خریداری می‌کرد. این درحالی‌است که تردید‌ها درباره هند ادامه دارد و این کشور با وجودی که سفارش‌هایی از نفت آمریکا ثبت کرده، همچنان به خرید از ایران ادامه می‌دهد و هشدار‌های واشنگتن برای کاهش وابستگی خود به این کشور را در کلام به چالش می‌کشد. از سوی دیگر جنگ تجاری میان پکن و واشنگتن ممکن است هند را به سوی نفت خاورمیانه و ایران سوق دهد. چین نیز با شیبی اندک، طی همین مدت خرید خود از ایران را کاهش داده است. آمار نشان می‌دهد میانگین خرید نفت پکن از تهران طی شانزده روز نخست ماه آگوست، به رقم ۶۱۵/۶۸۸‌هزار بشکه در روز رسیده که نسبت به عدد ۷۲۲/۱۰۰هزار بشکه در ماه جولای، کمتر شده است. در این مدت سفارش ژاپن از ایران ثابت باقیمانده و کره‌جنوبی نیز هیچ نفتی به تهران سفارش نداده است.

افزایش تقاضای اروپا از سویی دیگر، اروپا به همراه ترکیه، درخواست خود از ایران را افزایش داده‌اند و به جای ۴۶۵/۴۵۰‌هزار بشکه‌ای که روزانه در ماه جولای تحویل می‌گرفتند، ۶۳۱/۸۱۴‌هزار بشکه در شانزده روز نخست خریداری کردند که بالاترین تقاضا برای نفت ایران را ایتالیا ثبت کرد و در کار آن ترکیه، فرانسه، اسپانیا، یونان و به‌تازگی کرواسی نیز دیده می‌شوند. وزارت خزانه‌داری آمریکا برآورد کرده بود با اعمال تحریم‌های نفتی در ماه نوامبر، بین نیم تا یک میلیون بشکه از صادرات نفت ایران کم خواهد شد که داده‌ها نشان می‌دهد، سه ماه مانده به آغاز این تحریم‌ها، تبعیت شرکت‌ها و کشور‌های مختلف از آن بیش از برآورد‌ها بوده است. از سوی دیگر کارشناسان معتقدند تولید نفت ایران به این زودی‌ها کاهش نخواهد یافت و این مسأله دو دلیل اساسی دارد؛ نخست اینکه تهران قادر است نفت زیادی را در مخازن خود ذخیره کند. طی دور قبلی تحریم‌ها در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲، ایران حداقل ۵۰‌میلیون بشکه نفت خام را روی تانکر‌های شناور و خشکی خود ذخیره کرد که پس از برداشته‌شدن تحریم‌ها و با امضای برجام، این نفت‌ها فروخته شد. دومین دلیل این است که تقاضا برای بنزین و سوخت‌های دیگر در این کشور به‌شدت بالارفته و همزمان با آغاز به تولید پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، توان پالایشی کشور نیز افزایش یافته است پس ایران می‌تواند بخش زیادی از نفت و کندانسه را به سیستم مصرف داخلی و تولید بنزین خود تزریق کند.

فروش ذخایر استراتژیک آمریکا به هر حال تصمیمات ترامپ سبب شد تا بخشی از صادرات نفت ایران کاهش یابد که این امر کمبود نفت در بازار‌های جهانی و افزایش قیمت طلای سیاه را به دنبال داشت، زیرا نگرانی سرمایه‌گذاران درباره پیامد‌های منفی تحریم‌های آمریکا ضد ایران، افزایش یافته است. معامله‌گران اعلام کردند، تحریم‌های آمریکا ضد ایران به رشد قیمت‌ها کمک می‌کند و کارشناسان بر این باورند که تحریم‌های ضد ایرانی به احتمال زیاد همچنان نیروی اصلی افزایشی بازار در حدود یک ماه آینده باقی می‌ماند تا زمانی که تصویر دقیق‌تری از پیامد‌ها (تحریم‌ها) بر صادرات نفت این کشور ارائه شود. آشفتگی بازار‌های جهانی نفت و عدم افزایش تولید عربستان، آمریکا را بر آن داشته تا برای سر و سامان دادن به اوضاع بازار، دست به فروش ذخایر استراتژیک خود بزند. در این راستا وزارت انرژی آمریکا در آستانه بازگشت تحریم‌های واشنگتن علیه ایران، ۱۱‌میلیون بشکه نفت از ذخایر نفت استراتژیک این کشور را برای فروش عرضه کرد. به گفته یک معامله‌گر نفتی، به نظر می‌رسد این فروش برای نمایش این باشد که دولت ترامپ برای مهار افزایش قیمت نفت پیش از آغاز تحریم‌ها، تلاش می‌کند. به گزارش «ایسنا»، تحلیل‌گران اعلام کرده‌اند: با توجه به این که عرضه نفت در آمریکا اکنون در بالاترین سطح ممکن است، آزادسازی ذخایر نفت خام این کشور تأثیر چندانی بر قیمت سوخت نخواهد داشت. از سوی دیگر، شرکت‌هایی که پارسال از ذخایر راهبردی نفت آمریکا خرید کرده بودند، درباره سطح بالای مواد شیمیایی سمی در محموله‌های دریافتی، ابراز نگرانی کردند.

هند خواهان تداوم واردات نفت در حالی‌که آمریکا خود دارد در آتش توطئه‌های نفتی‌اش می‌سوزد، یک مؤسسه فعال در حوزه حقوق بین‌الملل واقع در لندن روز پنج‌شنبه اعلام کرد که کشور‌های چین و هند، دو مصرف کننده عمده انرژی ایران، قصد دارند راهی جهت دور زدن تحریم‌های آمریکا و بازنگه‌داشتن خطوط انتقال نفت ایران بیابند. در همین راستا، هندوستان نیز در جست‌وجوی راه‌هایی است تا روابط دوجانبه خود با ایران را به‌رغم وضع مجدد تحریم‌های واشنگتن علیه تهران حفظ نماید. به نقل از منابع رسمی، مقامات هندوستان با همتایان خود در کشور‌های عضو اتحادیه اروپا برای یافتن راهی جهت خروج از دامنه شمول تحریم‌های آمریکا علیه ایران در حال بحث و رایزنی هستند. افزون بر این، مقامات هندوستان تلاش می‌کنند تا آمریکا را متقاعد کنند که تحریم‌های اقتصادی علیه ایران- که متعاقب خروج واشنگتن از برجام برقرار شد- اثرات منفی بر اقتصاد هند می‌گذارد.

ناوگان نفتکش‌های ایران به جنگ تحریم‌ها می‌رود از سویی دیگر محموله‌های ارسالی ایران به چین در چند هفته گذشته نشان می‌دهد که چگونه تغییر مالکیت کشتی‌ها و شرایط قراردادی می‌توانند به ایران برای حفظ صادرات نفت به مشتریان خود کمک کنند. طبق اعلام مؤسسه مشاوره اف‌جی‌ئی، مهم‌ترین مشتریان نفت ایران اکنون پالایشگران جنوب چین هستند که درخواست آمریکا برای توقف خرید نفت از ایران را رد کرده‌اند. این مؤسسه اعلام کرد با فرض این که صادرات نفت ایران پس از تحریم‌ها به یک میلیون بشکه در روز کاهش یابد و مقصد اصلی فروش نفت ایران چین باشد، ایران می‌تواند به راحتی همه صادرات نفت خود را با استفاده از ناوگان نفتکش‌های خود انجام دهد. در ژوییه و دو هفته نخست اوت، صادرات نفت ایران به مقصد چین در نفتکش‌های ایرانی بارگیری شدند. قرارداد‌های خرید نیز برای به حداقل رساندن ریسک برای خریداران نفت تغییر کرد. با واکنش شرکت‌های بیمه و شرکت‌های کشتیرانی بین‌المللی که نگران مجازات آمریکا هستند، نقش حیاتی ناوگان نفتکش‌های بزرگ VLCC، افرامکس و سوئزماکس ایران در تحویل نفت به مشتریان افزایش یافته است.