هجوم جمشید بسم‌الله‌ها به بازار بلیت هواپیما

روزنامه فرهیختگان: افزایش قیمت بلیت پرواز‌های داخلی و خارجی که در چند روز اخیر نگرانی‌های فراوانی را برای مشتریان دائمی سفر‌های هوایی به همراه داشته است، فرصت مناسبی را در اختیار دلالان و واسطه‌گران قرار داده تا با سوءاستفاده از وضعیت پیش‌آمده، بر آشفتگی اوضاع بیفزایند. اواسط هفته گذشته و پس از آغاز رسمی اجرایی‌شدن بسته ارزی جدید دولت، برخی از ایرلاین‌های خارجی در یک اقدام غیرقانونی، علاوه‌بر افزایش قیمت بلیت پرواز‌های خود، فروش ریالی بلیت در ایران را متوقف کرده و تنها در ازای دریافت دلار از مسافران، اقدام به فروش بلیت می‌کنند.

همزمان با اجرای بسته جدید ارزی، سازمان هواپیمایی کشوری نیز اعلام کرد از این پس ارز مورد نیاز ایرلاین‌ها از طریق سامانه «سنا» تخصیص پیدا می‌کند. براساس این بخشنامه، شرکت‌های هواپیمایی باید برای ارز مورد نیاز خود به‌جای ۴۲۰۰ تومان، ۹ هزار تومان پرداخت کنند. این اتفاق برای شرکت‌های هواپیمایی خارجی مستقر در ایران بهترین فرصت محسوب می‌شود تا با فروش بلیت‌های خود با ارز ۹ هزار تومان، سود کلانی کسب کنند. پس از آنکه خبر نارضایتی مسافران و متقاضیان بلیت سفر‌های خارجی منتشر شد، سازمان هواپیمایی کشوری، شرکت‌های هواپیمایی خارجی را ملزم به فروش بلیت با پول رایج​ کشور (ریال) کرد و در همین راستا سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری در گفتگو با رسانه‌ها تاکید کرد که همه شرکت‌های هواپیمایی خارجی فعال در ایران و نمایندگی‌ها موظف به عرضه بلیت در کشور براساس واحد رسمی پول کشور (IRR) هستند؛ بنابراین در صورت دریافت گزارشی از بازرسان سازمان هواپیمایی کشوری مبنی‌بر عدول از بخشنامه و توصیه‌های این سازمان، برابر مقررات با شرکت‌های مذکور برخورد خواهد شد. این در حالی است که پس از نوسانات ارزی در کشور و با وجود اینکه بخشنامه نرخ تسعیر ارزی از سوی بانک مرکزی ابلاغ شد و شرکت‌های هواپیمایی را ملزم به نمایش همه بلیت‌های صادره و به فروش رسیده براساس واحد پول رسمی کشور کرد؛ اما شنیده شده برخی عرضه‌کنندگان بلیت‌های خارجی شرکت‌های هواپیمایی، از متقاضیان خواسته‌اند بلیت‌های خود را با ارز خارجی خریداری کنند.

نارضایتی مسافران

یکی از مسافران پرواز شرکت هواپیمایی قطر ایرویز (القطریه) در گفتگو با «فرهیختگان» می‌گوید: «دو هفته پیش برای سفر به آمریکا و تمدید گرین‌کارت، مجبور به خرید بلیت هواپیما از تهران به مقصد هلند و از هلند به مقصد شیکاگو با قیمت حدود ۲۰ میلیون تومان شدم، اما در یکی دو روز گذشته مجبور به تغییر مسیر از تهران به آلمان و سپس به شیکاگو شدم. وقتی برای تغییر بلیت به شرکت هواپیمایی القطریه مراجعه کردم، این شرکت مابه‌التفاوت نرخ بلیت را قبل از بسته ارزی و بعد از بسته ارزی مطالبه کرد. با این حساب باید رقمی حدود ۵۰ میلیون تومان بابت تغییر بلیت پرداخت کنم. حال در شرایطی قرار گرفته‌ام که در صورت لغو سفر، امکان تمدید گرین‌کارت را ندارم.» شواهد نشان می‌دهد که بلیت پرواز‌های خارجی به‌حدی گران شده که در برخی مسیر‌ها این افزایش قیمت به سه‌برابر رسیده و حتی برای مسیر‌های دورتر پنج‌برابر شده است. برای مثال پرواز تهران به مالزی در نیمه دوم شهریورماه با ایرلاین ایرانی سه‌میلیون تومان و با پرواز خارجی هشت‌میلیون و ۵۰۰ هزار تومان نرخ تعیین شده است. قیمت پرواز‌های خارجی تهران به رم نیز از ۴.۵ تا ۵۵.۵ میلیون تومان تمام می‌شود. برای سفر به استانبول از تهران نیز پرواز‌های خارجی دومیلیون و ۷۰۰ هزار تومان و پرواز‌های ایرانی چیزی حدود یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار تومان نرخ تعیین کرده‌اند. تفلیس نیز ازجمله مقاصدی است که پس از لغو دریافت روادید، مقصد بسیاری از ایرانی‌ها شد، اما اکنون تنها نرخ پرواز تهران به تفلیس با پرواز خارجی سه‌میلیون و ۴۷۰ هزار تومان نرخ تعیین شده است.

گرانی بلیت سفر‌های هواپیمایی تنها اختصاص به شرکت‌های خارجی ندارد، بلکه بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی ایرانی نیز اقدام به افزایش نرخ بلیت کرده‌اند. برای مثال قیمت بلیت پرواز اهواز- مشهد- اهواز (رفت و برگشت) به مرز دومیلیون تومان برای ۲۶ مرداد نزدیک شده است. نرخ بلیت رفت اهواز - مشهد ۹۹۵ هزار تومان و در مجموع حدود دومیلیون تومان برای پرواز رفت و برگشت هزینه لازم است. قیمت بلیت این مسیر پروازی به صورت رفت و برگشت (هواپیمایی زاگرس) نیز یک‌میلیون و ۸۰۰ هزار تومان قیمت‌گذاری شده. همچنین نرخ بلیت پرواز تهران- شیراز به مرز ۵۰۰ هزار تومان برای تعطیلات هفته آینده نزدیک شده است. قیمت بلیت پرواز تهران- عسلویه نیز ۵۱۰ هزار تومان، پرواز تهران- چابهار حدود ۶۰۰ هزار تومان، تهران-کرمانشاه ۵۴۰ هزار تومان و تهران- تبریز ۵۵۰ هزار تومان است.

شواهد نشان می‌دهد پس از آزادسازی خرید و فروش ارز در صرافی‌ها، تنها تعداد محدودی از صرافی‌های خیابان فردوسی تهران اقدام به فروش ارز طبق دستورالعمل بانک مرکزی کرده‌اند و همین موضوع باعث شده که متقاضیان دریافت ارز، زمان زیادی را برای دریافت ارز در صف‌های طولانی منتظر بمانند. در یکی از این صرافی‌های فعال، قیمت فروش دلار مسافرتی ۱۰ هزار و ۴۰۰ تومان اعلام شده، این در حالی است که نرخ دلار در کوچه‌پس‌کوچه‌ها و به دست دلال‌ها ۱۰۰ تومان بیشتر و به قیمت ۱۰ هزار و ۶۰۰ تومان است.

پاسخ مسئولان

به‌دنبال افزایش قیمت بلیت هواپیما از سوی شرکت‌های داخلی و خارجی و اعتراض مسافران به این اتفاق، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی اعلام کرد: «هنوز افزایش نرخ بلیت سفر‌های داخلی اعمال نشده و برای تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی به شرکت‌های هواپیمایی خارجی نیز به دولت پیشنهاد داده‌ایم و اگر با این موضوع موافقت شود، نرخ بلیت هواپیما تغییری نخواهد کرد، اما زمان تایید یا عدم تایید این پیشنهاد هنوز مشخص نیست.»

مسعود اسعدی‌سامانی می‌گوید: «اگر نرخ ارز برای شرکت‌های هواپیمایی را ۹۲۰۰ تومان در سامانه «سنا» در نظر بگیریم، نرخ بلیت سفر‌های داخل تا صددرصد و سفر‌های داخلی تا ۷۰ درصد و بسته به مسافت تغییر خواهد کرد؛ اما این افزایش نرخ هنوز از سوی شرکت‌های هواپیمایی مجاز اعمال نشده و همچنان بلیت پرواز‌های داخلی با نرخ قبلی و بدون در نظر گرفتن ۷۰ درصد افزایش فروخته می‌شود؛ بنابراین مسافران باید برای تهیه بلیت به شرکت‌های مجاز مراجعه کنند و از سایت‌های غیررسمی اقدام به خرید بلیت نکنند.» مدیر روابط‌عمومی سازمان هواپیمایی کشوری نیز در این زمینه توضیح می‌دهد: «براساس بخشنامه بانک مرکزی محاسبه بخشی از قیمت بلیت هواپیما که به نوسانات نرخ ارز مربوط می‌شود از طریق نرخ اعلامی (نرخ روز) سامانه «سنا» محاسبه می‌شود و با ابلاغ بخشنامه تسعیر ارز بانک مرکزی، فروش بلیت از سوی ایرلاین‌ها هدفمند خواهد شد.» به گفته رضا جعفرزاده، شرکت‌های هواپیمایی ملزم به اجرای بخشنامه ابلاغی از سوی سازمان هواپیمایی کشوری هستند و عدم اجرای آن تخلف محسوب و با آن‌ها برخورد می‌شود. خبر‌های منتشرشده حاکی از این است که در برخی استان‌های کشور برای متخلفان گرانفروشی بلیت هواپیما، پرونده تشکیل و برای رسیدگی به اداره‌کل تعزیرات حکومتی استان ارجاع داده شده است.

دلالان به بازار بلیت آمدند

دلالان و سودجویان در بازار همواره به‌دنبال فضایی هستند که سود بیشتری را نصیب آن‌ها کند. پس از آنکه نرخ ارز آزاد و خرید و فروش آن در صرافی‌ها امکان‌پذیر شد، کاسبی دلالان نیز رونق روز‌های گذشته را نداشت. از این رو آن‌ها با تغییر جهت وارد بازار خرید و فروش و دلالی بلیت هواپیما شدند و شنیده‌ها حاکی از این است که برخی دلالان و سودجویان، بلیت هواپیماها را با افزایش قیمتی بیش از ۷۰ درصد می‌فروشند؛ چراکه هنوز شرکت‌های هواپیمایی محاسبات جدید نرخ بلیت را انجام نداده و این امر فرصت مناسبی را در اختیار دلالان قرار داده است تا به‌صورت غیرقانونی اقدام به فروش بلیت هواپیما کنند. در این میان بدیهی است کسانی که به هر دلیلی ناچار به سفر با هواپیما به خارج از کشور یا استان دیگری هستند، طعمه دندانگیری برای دلالان محسوب می‌شوند.

سرنوشت نامعلوم ایرلاین‌های خارجی

کارشناسان حوزه گردشگری معتقدند افزایش نرخ پرواز‌های خارجی تبعات ناخوشایندی برای ادامه حیات ایرلاین‌های خارجی در ایران خواهد داشت؛ چراکه افزایش صد‌درصدی نرخ بلیت موجب کاهش تقاضا می‌شود. شکی نیست که فعالیت شرکت‌های هواپیمایی خارجی در ایران در صورت نبود یا کمبود مسافر، صرفه اقتصادی ندارد و می‌تواند به‌مرور زمان باعث لغو یا تعلیق پرواز تا رسیدن به حدنصاب شود. رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی تهران معتقد است در صورت بروز چنین اتفاقی، این امکان وجود دارد که ایرلاین‌های خارجی مسیر هوایی ایران را حذف کنند. این اتفاق نه‌تن‌ها یک خودتحریمی است، بلکه سفر گردشگران خارجی به ایران و مشاغل وابسته به صنعت هوانوردی را نیز در معرض تهدید قرار می‌دهد. آنچه مسلم است شرکت‌های هواپیمایی نمی‌توانند نرخ بلیت هواپیما را با هر قیمتی که بخواهند تعیین کنند و به فروش برسانند، ولی با وجود این در هفته‌های اخیر بعضی از شرکت‌های چارترکننده هواپیما بنا به هر دلیل و توجیهی، بلیت‌های خود را بیش از حد تعیین‌شده فروخته‌اند که این مساله ضرورت نظارت دستگاه‌های مسئول بر روند فعالیت این شرکت‌ها را دوچندان می‌کند. علاوه‌بر اینکه سیاستگذاران حوزه حمل‌ونقل هوایی باید با اتخاذ تدابیر درست، مانع از ورود دلالان و واسطه‌گران به این حوزه شوند.

تبعات افزایش نرخ بلیت هواپیما

دبیر سابق انجمن شرکت‌های هواپیمایی ایران در گفتگو با «فرهیختگان»، اتفاقات اخیر در حوزه ارز و پیامد‌های ناشی از آن در حمل‌ونقل هوایی کشور را ناشی از سیاستگذاری دولت می‌داند و می‌گوید: «به‌طور طبیعی بخش عظیمی از هزینه‌های شرکت‌های هواپیمایی با ارز محاسبه می‌شود؛ بنابراین اگر قرار باشد شرکت‌های هواپیمایی داخلی و خارجی ارز مورد نیاز خود را به‌صورت آزاد تهیه کنند، طبیعی است که بهای تمام‌شده خدمات‌شان افزایش می‌یابد و آثار این موضوع در نرخ‌گذاری و فروش بلیت نمایان می‌شود.»

به گفته حمید غوابش، شرکت‌های هواپیمایی خارجی در ایران پس از فروش بلیت خود، برای خروج بهای بلیت از کشور و واریز به نمایندگی اصلی در کشور تابع، نیازمند تبدیل بهای ریالی بلیت به دلار هستند؛ اگر نرخ ارز در بازار ۹ هزار تومان باشد، شرکت‌های خارجی باید برای خرید ارز، ۹ هزار تومان پرداخت کنند، بنابراین مجبور به فروش بلیت با نرخی هستند که به‌واسطه آن متضرر نشوند.

وی معتقد است افزایش قیمت بلیت سفر‌های هوایی علاوه‌بر کاهش تقاضا موجب واردشدن آسیب جدی به صنعت گردشگری می‌شود، علاوه‌بر اینکه کاهش تقاضا می‌تواند موجب قطع همکاری ایرلاین‌های خارجی با ایران شود. در این صورت کسانی که مجبور به سفر به اروپا یا آمریکا هستند باید با صرف هزینه چندبرابری، ابتدا به امارات یا ترکیه سفر کرده و از آنجا به سمت مقصد خود پرواز کنند.